W rankingu miast ulubionych przez polskich filmowców Warszawa zdecydowanie wygrywa. Trudno wyliczyć wszystkie polskie filmy i seriale telewizyjne, których akcja toczy się w stolicy. Już w 1907 r. na zlecenie właścicieli warszawskich iluzjonów powstały ruchome obrazy przedstawiające warszawskie widoki. W 1908 r. na Dworcu Warszawsko-Wiedeńskim nakręcono pierwsze zdjęcia plenerowe do siedmiominutowej komedii pt. Antoś pierwszy raz w Warszawie. Najstarsza zachowana scena ukazująca miasto pochodzi z czasów I wojny światowej, z 1917 r., i możemy ją oglądać w melodramacie Aleksandra Hertza pt. Bestia z Polą Negri w roli głównej.

Filmowe obrazy Warszawy możemy podzielić na trzy kategorie:

1. Filmy wykorzystujące warszawskie plenery do opowiadania historii, które mają charakter uniwersalny, dzieją się „wszędzie”. Mieszczą się tu migawki z warszawskich ulic, parków, osiedli, restauracji, dworców zabytkowych pałaców. Ich umiejscowienie w Warszawie nie wpływa na charakter filmowej opowieści, są one jedynie tłem dla losów bohaterów. Rozpoznawanie warszawskich plenerów jest w przypadku tych filmów swoistą zabawą dla pasjonatów historii Warszawy, znajdujących dużo satysfakcji w identyfikowaniu miejsc, gdzie poszczególne sceny kręcono oraz porównywaniu ich wyglądu wtedy i współcześnie. Kadry filmowe bywają w wielu przypadkach cennym źródłem pokazującym warunki życia w mieście na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci oraz jego ewolucję, zmiany urbanistyczne, przemiany społeczne i kulturowe.
2. Filmy odwołujące się wyraźnie do kontekstu warszawskiego zarówno w perspektywie historycznej — burzliwych dziejów miasta, zwłaszcza w okresie II wojny światowej, jak i współczesnego znaczenia Warszawy jako stolicy, metropolii, siedziby władz politycznych, centrum biznesu i mediów, symbolu przemian w Polsce po 1989 r. Tutaj plenery warszawskie są nie tylko tłem dla opowieści, ale także jej integralną częścią, tak w warstwie symbolicznej, dramaturgicznej, jak i wizualnej.
3. Filmy, których akcja rozgrywa się w Warszawie, ale — ze względów organizacyjnych i najczęściej finansowych zdjęcia kręcone są poza Warszawą i jedynie stylizowane na klimat warszawski. Dobrym przykładem jest tu film Niki Caro Azyl, którego akcja umiejscowiona jest w Warszawie, a konkretnie w warszawskim zoo w czasie okupacji niemieckiej, ale zdjęcia kręcone były w Czechach.

Niniejsza publikacja koncentruje się na filmach, w których kontekst warszawski jest bardzo istotny. Kryterium ich doboru było pokazanie kluczowych momentów z dziejów miasta i jego mieszkańców w XX w. Pieśniarz Warszawy z 1934 r. Michała Waszyńskiego, podobnie jak następujące po nim Dziewczęta z Nowolipek Barbary Sass-Zdort i Śmierć prezydenta Jerzego Kawalerowicza, wprowadzają nas w klimat miasta w okresie dwudziestolecia międzywojennego, potem następuje grupa obrazów odwołujących się do dramatycznych lat II wojny światowej i powojennej odbudowy, wreszcie filmy pokazujące rolę Warszawy w okresie transformacji systemowej.

Dobór filmów podyktowany był nie tylko ich tematyką, ale także konwencją gatunkową, stąd obecność komedii, oraz popularnością wśród publiczności dawnej i współczesnej, dla której np. Poszukiwany, poszukiwana Stanisława Barei to swoista alegoria absurdów PRL-u.

Zdajemy sobie sprawę, że nasz wybór ma charakter subiektywny, trudno bowiem w jednej publikacji zmieścić całą różnorodność filmowych opowieści o Warszawie i z Warszawą w tle. Mamy zatem nadzieję, że wydawnictwo to zapoczątkuje serię publikacji dla nauczycieli poświęconych filmom o Warszawie. Wydawnictw wspierających realizację Warszawskiego Programu Edukacji Kulturalnej, gdzie mocno zaznaczona jest rola edukacji filmowej oraz działań Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń — stołecznej placówki doskonalenia nauczycieli —  w obszarze edukacji varsavianistycznej i filmoznawczej.

Każdy przywołany w publikacji tytuł opatrzony jest analizą filmoznawczą, która wprowadza czytelnika w kontekst powstania filmu oraz proponuje różne próby jego odczytania. Uzupełnienie analiz stanowią scenariusze lekcji. Mamy nadzieję, że publikacja ta zainteresuje nie tylko nauczycieli warszawskich szkół. Proponowane scenariusze lekcji odnoszą się bowiem do treści obecnych w podstawie programowej dla przedmiotu historia, język polski, wiedza o kulturze i mogą być z powodzeniem wykorzystane przez nauczycieli poszukujących ciekawych rozwiązań metodycznych niezależnie od lokalizacji szkoły, gdyż jak napisał Leopold Tyrmand:

„W Warszawie łapie się życie na gorąco. Prężność tego miasta zdumiewa, w pewnych wypadkach demoluje, w innych jest uciążliwa i demoralizująca, jeszcze w innych uszczęśliwia swą dynamiką i każe optymistycznie wierzyć w przyszłość” (Leopold Tyrmand, Zły).