Cele lekcji

Cel ogólny:

• Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjami rodziny, miłością, przyjażnią, pełnieniem ról małżeńskich i rodzicielskich .

Cele szczegółowe: Uczeń:

• podejmuje rozważania na temat macierzyństwa i ojcostwa oraz przygotowania do ról rodzicielskich;

• przedstawia cechy współczesnej rodziny jako grupy społecznej;

• rozwija umiejętności rozwiązywania problemów związanych z okresem dojrzewania, dorastania i wyborem drogi życiowej;

• kształtuje poczucie odpowiedzialności;

• nabywa umiejętności potrzebne do życia w społeczeństwie;

• porównuje i ilustruje przykładami różne modele rodziny;

• ćwiczy umiejętność udziału w dyskusji;

• doskonali umiejętność interpretacji filmu jako tekstu kultury (wychowanie przez sztukę);

• utrwala pojęcia z zakresu języka filmu;

• dostrzega przydatność filmu jako źródła wiedzy o świecie i społeczeństwie .

Środki dydaktyczne karty pracy, dostęp do Internetu, rzutnik multimedialny/tablica interaktywna.

Formy pracy praca indywidualna w domu, praca w grupach, praca z całą klasą. Metody pracy praca z materiałami audiowizualnymi, rozmowa kierowana, burza mózgów, dyskusja.

Przebieg lekcji

Przed zajęciami

Lekcję powinny poprzedzić projekcje filmów: „Żurek” w reż. Ryszarda Brylskiego (2003) i „Bejbi blues” w reż. Katarzyny Rosłaniec (2013). (Temat można rozszerzyć o omówienie filmów „Ki” Leszka Dawida i „Juno” Jasona Reitmana [1] oraz korzystając z tekstu „Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym” [2].

Nauczyciel zadaje uczniom pracę domową — test na rozumienie tekstu czytanego oparty na artykule Sabiny Królikowskiej „Sytuacja społeczna młodocianych matek” [3]. Rozdaje uczniom kartę pracy w domu i poleca jej wypełnienie przed zajęciami.

Przebieg zajęć

1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od sprawdzenia pracy domowej i prosi uczniów o wnioski z przeczytanego artykułu na temat wczesnego macierzyństwa.

2. Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę (można wcześniej przygotować plakat z tabelą):

Macierzyństwo	Macierzyństwo nastolatek

Uczniowie dopisują cechy i skojarzenia do poszczególnych części tabeli (burza mózgów). Ochotnicy podchodzą do tablicy i zapisują swoje pomysły. Nauczyciel podsumowuje zadanie, zwracając uwagę na cechy wspólne i cechy różne (szczególnie negatywne elementy dotyczące wczesnego macierzyństwa).

3. Nauczyciel odtwarza uczniom wypowiedź młodej matki, nagraną na potrzeby akcji społecznej magazynu „Dziecko” — „Nakręcone matki” [4].

Nauczyciel inicjuje dyskusję, nawiązującą do wypowiedzi bohaterki filmu. Zwraca uwagę, że przedstawiona matka nie była już nastolatką w momencie urodzenia dziecka, ale jej przemyślenia sprowadzają się do tego, że przed osiągnięciem dojrzałości społecznej trudno pełnię rolę matki.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Grupy I i III otrzymują kartę pracy nr 1 (ocena postawy Iwonki z filmu „Żurek”), a grupy II i IV — kartę pracy nr 2 (ocena postawy Natalii z filmu „Bejbi blues”). Uczniowie pracują około 10 min. Po upływie wyznaczonego czasu reprezentanci grup przedstawiają efekty pracy.

5. Podsumowanie: Twórcy filmów „Żurek” i „Bejbi blues” położyli wyraźny nacisk na niedojrzałość młodych matek, brak gotowości na macierzyństwo, nie oskarżając ich jednak, raczej pokazując, że współczesne matki często same są jeszcze mentalnie dziećmi, a ich wizja macierzyństwa, ukształtowana przez media, jest raczej wejściem w modną formę i nową sytuację towarzyską. Wymienione filmy są interesującym komentarzem do omawiania problemu wczesnych ciąż wśród nastolatek. Skupiają się nie tylko na analizie postaw głównych bohaterek, ale pokazują również konsekwencje ich postępowania, konflikty z otoczeniem i brak dojrzałości społecznej, które to z kolei decydują o przyszłych losach nowo narodzonego potomstwa. Reżyserzy obejrzanych filmów prezentują subiektywną wizję zagadnienia, w odróżnieniu od autorki artykułu, która sięgając po metody badawcze socjologii, omawia zjawisko wczesnych ciąż nastolatek i jego społeczne konsekwencje.

Praca domowa

Przygotuj prezentację multimedialną na temat formalnych i nieformalnych źródeł wsparcia dla nastoletnich matek. W swojej pracy wykorzystaj raport przygotowany w województwie łódzkim w ramach projektu WZLOT [5].

Załączniki

Karta pracy w domu (przed planowanymi zajęciami)

Przeczytaj poniższy tekst i odpowiedz na pytania.

Sabina Królikowska, „Sytuacja społeczna młodocianych matek”

„1. Terminami »młodociane matki«, »młodociane ciężarne« czy »nieletnie matki« określa się młode kobiety, które zaszły w ciążę i (lub) urodziły dziecko zanim ukończyły 18. rok życia. Wśród nastoletnich matek wyróżnia się następujące kategorie: bardzo młode nastolatki, do których zaliczają się dziewczyny do 16. roku życia; starsze nastolatki, czyli dziewczyny w wieku 16–19 lat, nastolatki samotne, które nie mają wsparcia ze strony rodziny pochodzenia ani ojca dziecka, a także nastolatki, którym pomagają rodzice oraz ojciec dziecka . ( . . .)

2. Ciąża oraz macierzyństwo nastolatek wiążą się z szeregiem konsekwencji społeczno-ekonomicznych, demograficznych, prawnych, medycznych oraz psychologicznych. Wśród negatywnych społeczno-ekonomicznych uwarunkowań oraz konsekwencji młodocianego macierzyństwa w literaturze najczęściej wskazuje się na złe warunki materialne, zarówno rodzin pochodzenia nastolatek, jak i ich samych. Położenie ekonomiczne młodocianych, wynikające najczęściej z opóźnień w kontynuacji nauki, z poprzestawania na niższych poziomach wykształcenia, z posiadania gorszego zatrudnienia, czy z bycia osobą bezrobotną, ma wpływ również na wychowywane przez nie potomstwo. (…)

3. Biorąc pod uwagę aspekt demograficzny oraz prawny młodocianego macierzyństwa, należy podkreślić, iż ciężarne nastolatki coraz rzadziej z powodu ciąży zawierają małżeństwa. Rodzice poinformowani o ciąży córki częściej dają jej wybór decyzji matrymonialnej, niż naciskają na wzięcie ślubu. Ponieważ związki małżeńskie nastolatek są obarczone trzykrotnie częściej rozwodami, w porównaniu do wysokiego i tak już natężenia rozwodów w populacji, taka postawa rodziców wydaje się być bardziej racjonalna. Jednak z badań U. Kempińskiej wynika, że nadal istnieje presja opinii społecznej, żeby legalizować związki, w których młodociana kobieta zachodzi w ciążę, w myśl przekonania, że sytuacja kobiety rozwiedzionej jest lepsza niż panny z dzieckiem. (…)

4. W przypadku młodocianego rodzicielstwa pojawia się też problem prawny, związany z zawarciem związku małżeńskiego. Osoby nieletnie muszą uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na zawarcie małżeństwa, a głównymi przesłankami są ukończenie przez kobietę 16. roku życia oraz występowanie ważnych powodów do wstąpienia w związek małżeński. W praktyce prawnej najczęściej występującą przesłanką w takich sytuacjach jest ciąża. Wiek partnerów nie rokuje jednak dojrzałości psychicznej oraz społecznej do pełnienia nowych ról społecznych — żony, męża, matki, ojca, stąd małżeństwa zawarte za zgodą sądu są obarczone wysokim poziomem rozwodowości. Biorąc pod uwagę aspekt prawny młodocianego macierzyństwa, warto podkreślić, iż uczennice w ciąży mają zagwarantowane ustawowo wsparcie szkoły w ich nauczaniu. Szkoła ma obowiązek zezwolić na kontynuację nauki mimo ciąży, a ponadto władze szkolne nie mogą usunąć ciężarnej ze swojej placówki ani nakłonić do przeniesienia do szkoły w trybie wieczorowym. Ponadto ciężarne uczennice mogą liczyć na urlop, dodatkowe terminy egzaminów, indywidualny tok nauczania oraz zwolnienie z niektórych przedmiotów. Wsparcie państwa w edukacji młodocianych matek stanowi ważne ogniwo wsparcia społecznego, umożliwiając nastolatkom pogodzenie roli matki z rolą uczennicy. Nieodzowną pomocą w tym względzie będzie też pomoc rodziny pochodzenia oraz ojca dziecka i jego rodziny. (…)

5. Wczesne macierzyństwo jest też wynikiem braku dojrzałości psychospołecznej oraz obniżającego się wieku inicjacji seksualnej, współwystępującej z niskim poziomem wiedzy na temat antykoncepcji. Akceleracja rozwoju współczesnych pokoleń powoduje, iż pokolenia te szybciej osiągają dojrzałość fizyczną oraz intelektualną, niewspółwystępującą z rozwojem emocjonalnym. Wśród cech psychologicznych u młodocianych matek wymienia się: generalnie niski poziom dojrzałości osobowościowej, niską samoocenę i poczucie własnej wartości, brak umiejętności planowania przyszłości oraz tendencje do podejmowania zachowań ryzykownych (…)” [6].

1. Kogo określa się terminami „młodociane matki”, „młodociane ciężarne” i „nieletnie matki”?

2. Wymień konsekwencje społeczno-ekonomiczne, demograficzne i prawne ciąży i macierzyństwa nastolatek (akapit 2. i akapit 3.).

3. W jaki sposób państwo pomaga w edukacji młodocianym matkom w Polsce? (akapit 4.)

4. Wypisz 3 przyczyny zjawiska wczesnego macierzyństwa .

5. Korzystając ze „Słownika wyrazów obcych”, wyjaśnij pojęcie akceleracja („akceleracja rozwoju współczesnych pokoleń”) .

6. Wymień cechy psychologiczne młodocianych matek (akapit 5.). Przedstaw w dwóch – trzech zdaniach, z jakimi, Twoim zdaniem, konsekwencjami się one wiążą.

Proponowany model odpowiedzi:

Przykładowa odpowiedź
1.	Młode kobiety, które zaszły w ciążę i (lub) urodziły dziecko zanim ukończyły 18. rok życia.
2.	Np.: — złe warunki materialne; — poprzestanie na niższym poziomie wykształcenia; — posiadanie gorszego zatrudnienia; — bezrobocie; — rzadziej zawierają związki małżeńskie; — częściej się rozwodzą.
3.	Ustawa chroniąca ciężarne uczennice: — szkoła ma obowiązek pozwolić na kontynuację nauki; — szkoła nie może usunąć ciężarnej ze szkoły, ani zmusić jej do zmiany placówki na np. działającą w trybie wieczorowym; — ciężarnej przysługuje urlop w szkole; — ma prawo do dodatkowym terminów egzaminów; — może skorzystać z indywidualnego toku nauczania; — może być zwolniona z niektórych przedmiotów, np. wychowania fizycznego.
4.	a. Brak dojrzałości psychospołecznej. b. Obniżający się wiek inicjacji seksualnej. c. Niski poziom wiedzy na temat antykoncepcji.
5.	Akceleracja — zjawisko przyspieszonego psychicznego i fizycznego rozwoju dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach, przejawiające się szybszym dojrzewaniem i osiąganiem w tym samym wieku większych rozmiarów ciała.
6.	Cechy psychologiczne młodocianych matek: — niski poziom dojrzałości osobowościowej; — niska samoocena i niskie poczucie własnej wartości; — brak umiejętności planowania przyszłości; — skłonność do podejmowania zachowań ryzykownych.

Karta pracy nr 1
Wypełnij tabelę:

Charakterystyka Iwonki z filmu „Żurek”
Wiek i pochodzenie społeczne
Sytuacja życiowa
Świat wartości i życiowe priorytety
Bohaterka w oczach otoczenia
Twoja ocena postawy bohaterki

Charakterystyka Natalii z filmu „Bejbi blues”
Wiek i pochodzenie społeczne
Sytuacja życiowa
Świat wartości i życiowe priorytety
Bohaterka w oczach otoczenia
Twoja ocena postawy bohaterki

Bibliografia

[1] „Ki” (2011) w reż. Leszka Dawida (obraz współczesnej Matki Polki), „Juno” (2007) w reż. Jasona Reitmana (historia szesnastoletniej dziewczyny, która zaszła w ciążę i postanawia oddać dziecko rodzinie zastępczej).

[2] Paulina Bunio-Mroczek, Wielisława Warzywoda-Kruszyńska, Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym,
http://www.wzlot.uni.lodz.pl/pub/dokumenty/123234.pdf

[3] Tekst udostępniony na stronie Repozytorium Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/4455/1/05_Sabina_Krolikowska_Sytuacja%20 spoleczna%20mlodocianych%20matek_79-101.pdf

[4] http://www.edziecko.pl/nakrecone_matki/10,132868,14301831,_Matka_20_letnia_nie_jest_przygotowana_do_ macierzynstwa.html

[5] Projekt WZLOT, realizowany przez Uniwersytet Łódzki (Katedrę Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej Instytutu Socjologii UŁ) w partnerstwie z Fundacją „Instytut Inicjatyw Społecznych” w Łodzi w okresie 1.07.2008–30.06.2010:
http://www.wzlot.uni.lodz.pl/pub/dokumenty/123234.pdf

[6] Źródło:
https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/4455/1/05_Sabina_Krolikowska_Sytuacja%20spoleczna%20mlodocianych%20matek_79-101.pdf