Adresat zajęć:

Uczniowie szkoły podstawowej (kl. 7-8)

Rodzaj zajęć:

język polski, godzina wychowacza

Cel ogólny zajęć: 

Poznanie studium ludzkiej nadziei i jej wpływu na egzystencję człowieka.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• doskonali umiejętności pracy z filmem;
• analizuje i interpretuje wybrane elementy świata przedstawionego w filmie;
• charakteryzuje bohaterów filmowych i dokonuje krytycznej oceny ich postawy;
• wskazuje i interpretuje wymiar aksjologiczny filmu;
• dokonuje głębszych refleksji filozoficzno-moralnych.

Środki dydaktyczne: film Wielkie nadzieje (reż. Mike Newell, 2012) karty pracy instrukcja pracy materiały pomocnicze: fragmenty powieści Karola Dickensa Wielkie nadzieje słowniki: synonimów, antonimów, związków frazeologicznych, języka polskiego

Formy pracy: praca z filmem praca indywidualna, praca w grupach, praca zbiorowa Metody pracy: burza mózgów mapa mentalna dyskusja ukierunkowana rozmowa nauczająca

Przebieg lekcji:

Motto zajęć:
„Przyszedłem pana powiadomić, że ma pan przed sobą wielkie nadzieje…” [1]

Lekcja nr 1, 2.

Wszystko, co wiemy o Pipie … W filmowym świecie „Wielkich nadziei”.

1. Nauczyciel informuje uczniów, że najbliższe trzy lekcje języka polskiego będą poświęcone pracy z filmem i wokół filmu Wielkie nadzieje, będącego kolejną adaptacją powieści Karola Dickensa. Warto w tym miejscu zachęcić uczniów do obejrzenia trzyodcinkowego serialu BBC z roku 2011 zatytułowanego Great Expectations, który może stanowić interesujące dopełnienie filmu Mike’a Newella. Trzeba również, nawiązując do znanej prawdopodobnie uczniom Opowieści wigilijnej, przywołać postać Karola Dickensa i zainspirować uczniów do lektury książki jego autorstwa, będącej pierwowzorem literackim omawianego obrazu filmowego.

2. Prowadzący, sprawdzając recepcję filmu przez uczniów, zadaje im pytanie: O czym jest ten film? Wszystkie uczniowskie wypowiedzi zapisywane są przez nauczyciela na tablicy (burza mózgów). Nauczyciel porządkuje te wypowiedzi i informuje uczniów, że w czasie dwóch godzin zajęć poddadzą w pierwszej kolejności krytycznemu oglądowi elementy filmowego świata Pipa, aby następnie opracować możliwie pełny jego filmowy portret. Zapisanie na tematu lekcji.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i prosi ich o zgromadzenie informacji o świecie przedstawionym filmu, a następnie ich uporządkowane opracowanie i zapis w oparciu o kartę pracy nr 1.

4. Uczniowie przedstawiają na forum klasy wyniki swojej grupowej pracy, dopełniając i uzupełniając wiedzę o świecie przedstawionym filmu i tym samym opracowując pełny zestaw informacji koniecznych do dalszej pracy nad filmem.

5. Nauczyciel poleca uczniom, by pracując nadal w grupach, zebrali wszystkie znane im fakty z życia Pipa i na ich podstawie opracowali CV filmowego bohatera wedle kryteriów podanych w formularzu curriculum vitae (karta pracy nr 2). Można pracę uczniów nad tym zagadnieniem poprzedzić przytoczeniem fragmentu rozpoczynającego powieść K. Dickensa Wielkie nadzieje, a będącego opisem „sytuacji rodzinnej” chłopca w momencie, kiedy rozpoczyna się jego historia (materiał pomocniczy nr 1).

6. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w grupach, uzupełniając i dopełniając informacje o filmowym bohaterze, wskazując jednocześnie na różnice w CV Pipa w dwóch etapach jego życia.

7. Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów, by wskazali osoby, które miały wpływ na życie Pipa i określili, na czym ten wpływ polegał i jakie wywołał skutki w życiu bohatera. Uczniowie pracują w grupach, uzupełniając kartę pracy nr 3.

8. Uczniowie przedstawiają wyniki pracy w grupach. Podczas dyskusji ustalają wspólne rozstrzygnięcia zaistniałych potencjalnie różnic w analizie i interpretacji tego zagadnienia.

9. Nauczyciel podsumowuje dwie jednostki lekcyjne, akcentując w swej wypowiedzi, że działania, jakie uczniowie podejmowali na tych zajęciach, miały na celu nabycie przez nich (doskonalenie) kompetencji pracy z filmem jako tekstem kultury.

Lekcja nr 3

O nadziejach na wielkie nadzieje…Pipa (lecz nie tylko jego). Studium nadziei.

1. Prowadzący zapisuje na tablicy hasło: „nadzieja” i prosi uczniów o ich indywidualną pracę nad przywołaniem swobodnych asocjacji z tym hasłem i wpisanie ich w kartę pracy nr 4.

2. Uczniowie przedstawiają swoje skojarzenia z przedmiotowym hasłem, nauczyciel zapisuje je na „klasowej” karcie pracy i informuje uczniów, że celem trzecich zajęć będzie studium nadziei, którego przyczynkiem/ inspiracją staną się „wielkie nadzieje” Pipa. Zapisanie tematu lekcji.

3. Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w grupach, na podstawie opracowanej powyżej „klasowej” karty pracy i własnych doświadczeń i refleksji, zredagowali definicję hasła: „nadzieja”.

4. Poszczególne grupy przedstawiają swoje rozumienie przedmiotowego hasła i zapisują je w zeszycie. Wskazane jest przywołanie słownikowej definicji „nadziei” celem jej skonfrontowania/ porównania z definicjami uczniów.

5. Nauczyciel poleca uczniom pracę ze słownikami, mającą na celu wskazanie synonimów, antonimów i frazeologizmów odnoszących się do przedmiotowego zagadnienia. Praca grupowa uczniów ze słownikami. Przedstawienie wyników pracy na forum klasy.

6. Prowadzący rozdaje uczniom materiał pomocniczy nr 2 i prosi ich o zapoznanie się z wyrażeniami i zwrotami utworzonymi z wyrazem „nadzieja” (ewentualne uzupełnienie ich swoimi przykładami). Informuje uczniów, że zostały one zaczerpnięte z książki Wielkie nadzieje i poleca przywołanie znanych im przysłów/ sentencji/ złotych myśli (fraz), w których wyraz ten występuje. Swobodne, lecz ukierunkowane wypowiedzi uczniów.

7. Nauczyciel, przywołując motto cyklu zajęć, informuje uczniów, że obecnie pracować będą nad studium nadziei Pipa. Prowadzący rozdaje każdej grupie instrukcję pracy.

Instrukcja pracy – studium nadziei Pipa

Opracujcie studium nadziei Pipa, poszukując odpowiedzi na poniższe pytania:

• Kto wzbudził i dlaczego wzbudził w Pipie „wielkie nadzieje”?
• Jak „wielkie nadzieje” zmieniły Pipa?
• Jakie były skutki i konsekwencje „wielkich nadziei” w życiu Pipa?
• Jakie miał nadzieje Pip, zanim zaczął mieć „wielkie nadzieje”?
• Dlaczego Pip nie potrafił „poprzestawać na małym”, zachowując tym samym horacjański umiar we wszystkim?

8. Wybrani przedstawiciele poszczególnych grup przedstawiają opracowane zagadnienia, konfrontując je ze sobą. W wyniku dyskusji ustalają wspólne stanowiska w kwestiach spornych. Zostaje wspólnie opracowane i wypracowane studium nadziei Pipa.

9. Nauczyciel, dla zobrazowania zmian charakterologicznych i osobowościowych, jakie dokonują się w Pipie pod wpływem „wielkich nadziei”, przywołuje wypowiedzi filmowych bohaterów, odnoszące się do analizowanego zagadnienia:

• „Wolisz trafić między, czy zostać tu i zgnić?” – pyta Pipa jego siostra, kiedy chłopiec zostaje zaproszony do „Satis House”, by bawić się z Estellą; ten odpowie: „Zostać tu” (w kuźni – A.Z.).
• „Żałuję, że jestem zwykły. Nie chcę być kowalem. Chcę być dżentelmenem” – powie Pip.
• „Biddy, chciałbym się w tobie zakochać. Chciałbym kochać ciebie i moją pracę. Mógłbym osiąść z Joe w kuźni. Moglibyśmy tu siedzieć razem. Dwójka kompletnie innych ludzi…” (ale nie może, bo ma wielkie nadzieje. A.Z.) – wyzna Pip Biddy.
• „Przyszedłem pana powiadomić, że ma pan przed sobą wielkie nadzieje” – Jaggers informuje Pippa.
• „…żeby był usunięty z obecnej sfery i został wychowany w Londynie jako dżentelmen” – dopowiada Jaggers.
• „Będzie pan dżentelmenem” – mówi Jaggers.
• „Zrobiłem z ciebie szlachcica” – powie Magwitch,

Prowadzący prosi uczniów o odniesienie się do tych wypowiedzi w kontekście pracy na zajęciach. Swobodne wypowiedzi uczniów. Ewentualnie dyskusja.

10. Nauczyciel, kończąc tę lekcję, zapisuje na tablicy pytania: Mieć nadzieję, czy jej nie mieć? Jeśli mieć nadzieję, to jaką: wielką, czy małą? A może nie mieć w ogóle nadziei?

Powyższe pytania „sprowokują uczniów” do refleksyjnych, ale i wartościujących wypowiedzi stanowiących odpowiedzi na postawione pytania. Uczniowskie wypowiedzi stanowić będą element podsumowujący zajęć.

Ocenie podlega praca uczniów w grupach (aktywność w zespołowej pracy, prezentacja jej wyników na forum klasy) oraz praca indywidualna (wypowiedzi na forum klasy).

Praca domowa:

Czy zgadzasz się słowami piosenki zespołu „Hej”, śpiewanej przez Kasię Nosowską: „Musisz odnaleźć nadzieję i nieważne, że nazwą ciebie głupcem”? Moje studium mojej nadziei. Esej.

[1] Jest to wypowiedź pana Jaggersa, zaczerpnięta z filmu, informująca Pipa o zmianie jego dotychczasowego życia.

Załączniki:

Karta pracy nr 1

W filmowym świecie

Elementy filmowego świata	Informacje o filmowym świecie
W świecie filmowej czasoprzestrzeni (czas i miejsca akcji)
W świecie filmowych zdarzeń (ramowy plan zdarzeń)
W świecie filmowych postaci (dossier bohaterów)

 

Karta pracy nr 2

CV filmowego bohatera

Elementy CV	Przed „wielkimi nadziejami”	W czasie „wielkich nadziei”
Imię i nazwisko
Wiek
Miejsce zamieszkania/pobytu
Sytuacja rodzinna
Spotykani ludzie
Wykonywane czynności/Sposób na życie
Ubiór/zainteresowania
Marzenia/pragnienia

 

Karta pracy nr 3

O wpływie jednych ludzi na życie innych ludzi

Ludzie, którzy wpłynęli na życie Pipa, to…	Ich wpływ polegał na… i zaskutkował…
1.
2.
…

 

Karta pracy nr 4

 

Nadzieja

Materiał pomocniczy nr 1

„Nazwisko mojego ojca brzmiało Pirrip, a mnie dano imię Filip. Mój dziecinny język nie potrafił oddać wyraźnie tych dwu dźwięków i stapiał je w krótkie miano Pip. Nazwałem więc sam siebie Pipem i wszyscy zaczęli tak mnie nazywać.

Podaję, że mój ojciec nosił nazwisko Pirrip na odpowiedzialność napisu na nagrobku oraz siostry mojej, żony kowala Joego Gargeryego. Ponieważ nigdy nie widziałem ojca ani matki, ani żadnej ich podobizny (w owych czasach nie wiedziano jeszcze nic o fotografii), moje pierwsze wyobrażenie o rodzicach i o ich wyglądzie wiązało się, nie wiadomo czemu, z ich nagrobkami. Kształt liter na kamieniu nagrobnym mego ojca nasunął mi dziwaczną myśl, że był to krępy, kwadratowy mężczyzna o ciemnych wijących się włosach. Z rodzaju i charakteru liter napisu: „A także Georgiana, małżonka powyższego” wyciągnąłem dziecinny wniosek, że matka moja musiała być piegowata i słabowita. Pięciu kamiennym tabliczkom, umieszczonym równym rządkiem na grobie (każda z nich miała około półtorej stopy długości i poświęcone były pamięci moich pięciu braciszków, którzy zbyt wcześnie zrezygnowali z walki o życie), zawdzięczali niemal religijną wiarę, że urodzili się oni leżąc na grzbiecie z rękami w kieszeniach spodenek i nigdy nie zmieniali pozycji.

Nasza okolica była bagnista i rozciągała się wzdłuż wijącej się rzeki, o dwadzieścia mil od morza. Moje najwcześniejsze wyraźne wspomnienie tyczy się pewnego późnego pochmurnego popołudnia. Zdałem sobie wówczas w całej pełni sprawę, że zarośnięta pokrzywami posępna przestrzeń to cmentarz, że Filip Pirrip, nieboszczyk z tej parafii, a także Georgiana, małżonka powyższego, zmarli i zostali pochowani, że Aleksander, Bartłomiej, Abraham, Tobiasz i Roger, ich synowie, również nie żyją i spoczęli w grobie. Że ciemne, płaskie pustkowie za cmentarzem, poprzecinane groblami, kopcami i zagrodami, gdzie pasło się bydło, to bagniska. Że ciemna smuga na horyzoncie to rzeka, że odległy, dziki żywioł, od którego wieje porywisty wiatr, to morze, i że mały, drżący ze strachu tłumoczek, który nagle wybuchnął płaczem, to Pip. […]

Siostra moja, żona Joego Gargeryego, była ode mnie starsza o lat przeszło dwadzieścia i słynęła wśród sąsiadów z tego, że wychowała mnie „własnoręcznie”. Zastanawiając się wówczas, co mogłoby to znaczyć, i wiedząc, że siostra moja ma bardzo ciężką rękę zarówno w stosunku do mnie jak i do swego męża, doszedłem do wniosku, że musiała nas obu wychować „własnoręcznie”.

Siostra moja nie była ładną kobietą i miałem wrażenie, że „własnoręcznie” zmusiła Joego, by się z nią ożenił. Joe, przystojny mężczyzna, miał jasne kędziory okalające łagodną twarz i oczy, w których niezdecydowany błękit mieszał się z barwą białek. Był to łagodny, cierpliwy, dobry i łatwy w obejściu prostak, coś w rodzaju Herkulesa, zarówno w sile jak i słabości. Siostra moja miała czarne oczy i włosy i tak czerwoną skórę policzków, że nieraz zastanawiałem się, czy też nie używa tarki zamiast mydła. Wielka i koścista, nie rozstawała się prawie nigdy z grubym fartuchem, który zawiązywała z tyłu na dwie kokardy i którego groźny kwadrat na piersiach jeżył się szpilkami i igłami. Nieustanne noszenie tego fartucha poczytywała sobie za wielką zasługę, a Joemu robiła gorzkie wyrzuty, że skazuje żonę na taki strój. Nigdy nie rozumiałem, dlaczego uważała, że musi chodzić w tym fartuchu i dlaczego nie zdejmowała go, kiedy jej się podobało.

Kuźnia Joego graniczyła z naszym domkiem zbudowanym z drzewa, jak większość ówczesnych domów mieszkalnych w kraju. Gdy wróciłem pędem z cmentarza, zastałem kuźnię już zamkniętą i Joego siedzącego samotnie w kuchni. Joe i ja byliśmy towarzyszami niedoli i nieustannymi spiskowcami”.

[Karol Dickens, Wielkie nadzieje, Warszawa 2013, s. 1, 3.]

Materiał pomocniczy nr 2

• nadzieja na przyszłość
• nadzieja na lepsze życie
• stracić nadzieje
• nie mieć nadziei
• niespełnione nadzieje
• mieć przed sobą wielkie nadzieje
• podarować wielkie nadzieje
• czekają go wielkie nadzieje
• osiągnąć wielkie nadzieje
• posiadać nie tylko same nadzieje
• przyzwyczaić się do wielkich nadziei
• odebrać wielkie nadzieje
• prezent jako zaliczka na pańskie wielkie nadzieje
• wielkie nadzieje/majątek/fałszywe złudzenia

[Karol Dickens, Wielkie nadzieje, Warszawa 2013.]

Bibliografia:

• Karol Dickens, Wielkie nadzieje, Warszawa 2013.