Cele lekcji

Cel ogólny:

• Rekonstrukcja filmowych zdarzeń jako egzemplifikacja wzajemnych zależności między przeszłością a teraźniejszością w życiu człowieka.

Cele szczegółowe: Uczeń:

• nabywa, pogłębia i doskonali umiejętności ukierunkowanej pracy z dziełem filmowym;

• analizuje i interpretuje wybrane elementy świata przedstawionego w filmie;

• charakteryzuje bohaterów filmowych i dokonuje krytycznej oceny ich postawy;

• dostrzega znaczenia ukryte/przenośne zawarte w tekście filmowym, przeprowadzając ich analizę i interpretację;

• dokonuje głębszych refleksji filozoficzno-moralnych i egzystencjalno-metafizycznych.

Przebieg lekcji

Motto zajęć: „Jeżeli chcesz ustalić prawdę, to wszystko ma znaczenie” [1].

Zaproponowany w niniejszym opracowaniu algorytm metodyczny pracy z filmem Wojciecha Marczewskiego „Weiser” zakłada dwie perspektywy działań analityczno-interpretacyjnych uczniów. Pierwsza z nich odnosi się do znaczenia dosłownego tekstu filmowego, poprzez nazwanie i opisanie elementów świata przedstawionego filmu. Druga zaś obejmuje poszukiwanie znaczeń przenośnych, zawartych w dziele filmowym, które stanowią o jego problematyce, idei, przesłaniu, aksjologii.

Uczniowie w domu obejrzą film [2]. Będzie to ukierunkowana projekcja filmu „Weiser” — uczniowie będą zwracać w sposób szczególny uwagę na świat przedstawiony w filmie, czyli: filmową czasoprzestrzeń, bohaterów, fabułę, a także konstrukcję filmowego obrazu i sposób snucia filmowej opowieści.

Przedmiotowy scenariusz lekcji języka polskiego z filmem „Weiser” może stanowić dopełnienie bądź wzbogacenie cyklu zajęć edukacyjnych z powieścią Pawła Huelle „Weiser Dawidek”, będącą pierwowzorem literackim obrazu filmowego wyreżyserowanego przez Wojciecha Marczewskiego.

Lekcja 1.

Pierwsza perspektywa analityczno-interpretacyjna filmu: znaczenie dosłowne tekstu filmowego.

Żeby zrozumieć, co się zdarzyło, trzeba wiedzieć, co było.

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy frazy:

Fraza 1: Moje spostrzeżenia, uwagi, komentarze, refleksje i oceny po projekcji filmu.

Fraza 2: Uczucia, emocje, przeżycia i doznania wywołane przez film.

Następnie prosi uczniów o subiektywne, swobodne i autentyczne asocjacje związane z odbiorem filmu „Weiser”. Wypowiedzi uczniów nauczyciel porządkuje, zapisując na tablicy pod hasłami: Filmowe obserwacje. Filmowe odczucia.

2. Prowadzący informuje uczniów, że celem pierwszej lekcji z filmem „Weiser” będą działania analityczno-interpretacyjne, odnoszące się do elementów filmowego świata, jakie podejmą, pracując w grupach przy zastosowaniu aktywnych metod pracy. Następnie zapisuje na tablicy tezę: Żeby zrozumieć, co się zdarzyło, trzeba wiedzieć, co było.

3. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy z filmem wraz z instrukcją (załącznik nr 1); nauczyciel nakreśla cel pracy zespołów oraz wskazuje oczekiwane rezultaty działań.

4. Przedstawiciele poszczególnych grup prezentują na forum klasy wyniki pracy zespołowej, uzupełniając opracowane przez siebie bazy danych informacjami podanymi przez kolejne grupy.

5. Prowadzący zapisuje na tablicy pytanie: W jaki sposób (w jakiej formie i formule) opowiadana jest historia w filmie „Weiser”? i prosi uczniów o udzielenie odpowiedzi na powyższe pytanie (uczniowie powinni zwrócić uwagę na konstrukcję filmowej akcji, która rozgrywa się symultanicznie w dwóch perspektywach czasowych, a także na proporcje opowiadanych w filmie zdarzeń do przedstawianych w filmie zdarzeń).

6. Zespoły uczniów otrzymują kartę pracy z filmem wraz z instrukcją pracy (załącznik nr 2); nauczyciel objaśnia cel i oczekiwane rezultaty pracy zespołów.

7. Przedstawiciele poszczególnych grup prezentują na forum klasy wyniki swoich zespołowych dociekań, dokonując ewentualnej korekty opracowanych osi zdarzeń.

8. Nauczyciel zapisuje pierwszą część tematu zajęć: Filmowe puzzle, czyli w poszukiwaniu wyjaśnienia tajemnicy pewnego zdarzenia i tajemniczego zniknięcia pewnego chłopca…, a następnie prosi uczniów o przedstawienie pytań, jakie pojawiły się podczas pracy nad układaniem „filmowych puzzli”. Pytania zapisywane są na tablicy. Kończąc pierwszą lekcję, prowadzący informuje uczniów, że na lekcji następnej będą poszukiwać odpowiedzi na postawione przez siebie pytania.

Lekcja 2.

Druga perspektywa analityczno-interpretacyjna filmu: znaczenie ukryte/przenośne tekstu filmowego.

Żeby odnaleźć i poznać to, co ukryte, trzeba wiedzieć, jak szukać i gdzie szukać.

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: Jak i dlaczego przeszłość może wpływać na teraźniejszość?

Następnie prosi uczniów, aby odpowiedzieli na powyższe pytania, odwołując się do własnych doświadczeń lub obserwacji „z życia wziętych”. Swobodne, ukierunkowane wypowiedzi uczniów (może być też dyskusja ukierunkowana).

2. Nauczyciel informuje uczniów, że w trakcie drugiej lekcji z filmem „Weiser” będą podejmować działania analityczno-interpretacyjne, mające na celu odnalezienie w filmie tego, co zostało w nim ukryte pod warstwą znaczeń dosłownych i ma przenośne znaczenie. Następnie zapisuje na tablicy tezę: Żeby odnaleźć i poznać to, co ukryte, trzeba wiedzieć, jak szukać i gdzie szukać.

3. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły. Każdy zespół otrzymuje kartę pracy z filmem wraz z instrukcją pracy (załącznik nr 3); nauczyciel objaśnia cel i oczekiwane rezultaty pracy zespołów.

4. Przedstawiciele poszczególnych zespołów przedstawiają na forum klasy wyniki swojej pracy, uzupełniając informacje o filmowym bohaterze.

5. Postawione przez poszczególne grupy pytania, dotyczące tytułowego bohatera filmu, nauczyciel zapisuje na tablicy, a następnie prosi uczniów, aby pracując w grupach, spróbowali w kilku wariantach odpowiedzieć na postawione pytanie. Prowadzący zapisuje na tablicy frazę: Czego się domyślamy i co przypuszczamy? — czyli nasze domysły i przypuszczenia związane z Dawidem Weiserem.

6. Uczniowie przedstawiają opracowane przez zespoły odpowiedzi na otrzymane pytania. Nauczyciel prosi uczniów, by odnieśli się do zaproponowanych przez inne grupy pomysłów na domysły i przypuszczenia. Dyskusja ukierunkowana.

7. Nauczyciel przywołuje pytania postawione na początku lekcji i poleca uczniom, by poszukali odpowiedzi na nie, odnosząc się do postaw i zachowań bohaterki i trzech bohaterów wobec Weisera w dwóch planach czasowych.

8. Uczniowie, podzieleni na grupy, otrzymują kartę pracy z filmem (załącznik nr 4) i pracują według instrukcji do niej załączonej, a następnie przedstawiają wyniki swoich zespołowych działań.

9. Nauczyciel zapisuje na tablicy wypowiedź jednego z bohaterów filmu — Piotra Korolewskiego („Wywlekasz historię sprzed pół wieku i mówisz, jakie to ważne”.) i prosi uczniów, by podali przyczyny i powody, dla których bohaterowie wciąż mają w pamięci to, co zdarzyło się tak dawno temu, a także ich reakcje/postawy/zachowania wobec działań filmowego narratora, zmierzających do poznania prawdy o zdarzeniu sprzed lat. Wypowiedzi uczniów na zadany temat, może być też ukierunkowana dyskusja.

10. Prowadzący zapisuje na tablicy motto zajęć z filmem Wojciecha Marczewskiego: „Jeżeli chcesz ustalić prawdę, to wszystko ma znaczenie”. Dzieli uczniów na pary i rozdaje materiał pomocniczy do pracy z filmem (załącznik nr 5), polecając im, aby poszukując odpowiedzi na pytania w nim zawarte, ustalili jak najwięcej faktów-pewników, dotyczących zdarzenia z przeszłości.

11. Uczniowskie pary przedstawiają wypracowane przez siebie odpowiedzi na postawione pytania. Nauczyciel proponuje, aby w wyniku dyskusji wypracować „klasową prawdę” o zdarzeniach z przeszłości i zapisać ją w formie sprawozdania lub reportażu. Uczniowie, pracując nadal w parach, redagują krótką relację i zapoznają z nią klasę.

12. Nauczyciel, zadając kolejne pytania, zapoczątkowuje dyskusję o ludzkiej pamięci: — Czym jest ludzka pamięć?

— Czy jest ona potrzebna, czy też nie?

— Kiedy jest potrzebna, a kiedy nie?

— Dlaczego pamiętamy jednych ludzi, jedne zdarzenia, przeżycia, przestrzenie, a innych nie?

Praca domowa

1. Niezwykłe, bo niewyjaśnione nigdy zdarzenie z mojego życia — moje reminiscencje. Kartka z pamiętnika.

2. W krainie metafizyki filmu „Weiser”. O tym, co nienazwane, bo niewidoczne, lecz przez zmysły doświadczane — moje rozważania zainspirowane filmem Wojciecha Marczewskiego. Rozprawka.

Załączniki

Załącznik nr 1

Wykorzystując zgromadzone podczas oglądania filmu „Weiser” informacje, dotyczące świata przedstawionego w filmie, opracujcie bazy danych, odnoszące się do wskazanych elementów filmowego świata, tworząc tym samym jego deskrypcję.

Wyniki zespołowej pracy wpiszcie do poniższej tabeli.

Dane o świecie przedstawionym w filmie „Weiser”:

Załącznik nr 2

Eksperymentalna forma filmu „Weiser{. Od końca opowiadanej w filmie historii do jej początku, czyli od początku filmu do jego końca.

Dokonajcie rekonstrukcji filmowej fabuły, umieszczając na osi zdarzeń kolejne wydarzenia, które rozgrywają się w „perspektywie przeszłości” (od końca opowiadanej w filmie historii do jej początku) i w „perspektywie teraźniejszości” (od początku filmu do jego końca). Postawcie na osi zdarzeń znaki zapytania w tych miejscach, które są dla Was niejasne, niezrozumiale lub brak jest o nich informacji. Do realizacji tego zadania wykorzystajcie plany zdarzeń opracowane w zadaniu wcześniejszym.

Rekonstrukcja zdarzeń w „perspektywie przeszłości”

Rekonstrukcja zdarzeń w „perspektywie teraźniejszości”

Załącznik nr 3

Wszystko, co wiemy i czego nie wiemy o Dawidzie Weiserze.

Zgromadźcie i uporządkujcie wszystkie znane Wam z filmu informacje o Dawidzie Weiserze w perspektywie dwóch czasoprzestrzeni, a następnie zapiszcie w formie pytań niejasności, wątpliwości, nieznane i niezrozumiałe dla Was fakty, zachowania, zdarzenia dotyczące tytułowego bohatera filmu. Wyniki swojej pracy wpiszcie do tabeli.

Załącznik nr 4

Jak i dlaczego przeszłość może wpływać na teraźniejszość?

Odpowiedzcie na powyższe pytanie, analizując zachowania i postawy każdego z filmowych bohaterów wobec Dawida Weisera i tego, co zdarzyło się z nim pamiętnego dnia. Wyniki swojej pracy wpiszcie do tabeli.

Przeszłość a teraźniejszość. Zależności i uwarunkowania.

Załącznik nr 5

Filmowy narrator — Paweł Heller, prowadzący po latach śledztwo na temat tego, co zdarzyło się w tunelu pod mostem, zadaje pytania Piotrowi Korolewskiemu — koledze z dzieciństwa i świadkowi tamtego zdarzenia — szereg pytań, na które Piotr nie odpowiada. Pomóżcie Pawłowi w odkryciu prawdy o tamtych czasach, odpowiadając na pytania, które pozostały bez odpowiedzi.

Mnożenie pytań:

1. Chcę wiedzieć, jak było naprawdę?

2. Do czego byliśmy mu potrzebni?

3. Po co nas wciągał w swoje sprawy?

4. Czego od nas chciał?

Bibliografia

[1] Wypowiedź Elki, bohaterki filmu Wojciecha Marczewskiego „Weiser”.

[2] Film jest udostępniony przez Studio Filmowe TOR w serwisie internetowym YouTube https://www.youtube.com/watch?v=U_WzY2k8IBM