Adresat zajęć: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.

Rodzaj zajęć: etyka, wiedza o kulturze, język polski, koło/warsztaty filmoznawcze.

Cel ogólny zajęć: Przygotowanie młodzieży do odbioru filmów wykorzystujących nowe środki wyrazu oraz refleksja nad rolą filmu w nowych formach archiwizowania rzeczywistości.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• zapoznaje się z danym webdokumentem jako nową formą tekstu kultury;
• doskonali umiejętność formułowania pytań;
• analizuje i wyciąga wnioski z własnego doświadczenia webdokumentu;
• tworzy i prezentuje refleksje odnośnie funkcji materiału filmowego w webdoku, jego relacji do innych form przekazu obecnych w webdokumencie oraz w relacji do ustalonych definicji dokumentu filmowego;
• doskonali umiejętność pracy w grupie oraz umiejętność dyskusji;
• proponuje różnorodne (międzyprzedmiotowe) konteksty odczytywania webdokumentu — sytuuje wybrany webdokument w ramy przedmiotów szkolnych.

Metody pracy: praca z materiałami audiowizualnymi, dyskusja.

Formy pracy: praca indywidualna, praca z grupach, praca z całą klasą.

Środki i materiały dydaktyczne: webdokumenty podane przez prowadzącego, karty pracy, materiały wypracowane przez uczniów, komputer z dostępem do internetu (w przypadku lekcji nr 1 — najlepiej sala informatyczna), rzutnik.

Słowa kluczowe: webdokument, dokument filmowy, formułowanie pytań.

Bibliografia:

1. A. Słodownik, Webdoc?, „Dwutygodnik”, wydanie 106, 05/2013[1]
2. E. Ocak, New Forms of Documentary — Filmmaking within New Media, Avanca Cinema 2012, International Conference, 2012, ss. 1169–1175[2]
3. Hasło webdokument w Wikipedii[3]
4. Słownik filmu pod red. R. Syski, KWN, Kraków 2010
5. Webdokumenty (z którymi uczniowie będą pracować indywidualnie w pierwszej części zajęć): J. Mendes, J. Allison, Bear 71[4]; M. Becker, S. Fortin, D. Nepinak, L. Noel, L. Stopewich, At Home[5]; P. Schoebridge, M. Simons, Pine Point[6]; S. Lotz, J. Ronez, A. Szalat (produkcja), Gaza-Sderot[7].

Czas trwania: 3 godziny lekcyjne (1 godzina pracy z webdokumentem, 2 godziny pracy z kartą pracy).

Przebieg zajęć:

Uwaga wstępna: Uczniowie podczas zajęć będą realizować indywidualne karty pracy, które, poza aktywnością w trakcie lekcji, mogą zostać ocenione przez nauczyciela. Zadania będą wykonywane w ramach pracy indywidualnej i grupowej.

Na kartę pracy składają się:

• Notatka;
• Zadanie nr 1 — indywidualna mapa „lektury” dokumentu;
• Pytania i wnioski z dyskusji;
• Zadanie nr 2 — jedno z przydzielonych pytań (ZAŁĄCZNIK NR 2, pytania 2–4);
• Interpretacja tematu zajęć.

Lekcja nr 1

1. Uczniowie zapoznają się z tematem oraz przebiegiem najbliższych lekcji, które przedstawia im prowadzący zajęcia. Uczniowie zostają poinformowani, że będą pracować z webdokumentem oraz realizować polecenia z karty pracy. Uczniowie zostają poinformowani o wszystkich elementach składowych karty pracy.

2. Nauczyciel ustala sposób przydzielenia webdokumentów uczniom. Uczniowie otrzymują polecenie potrzebne do wykonania notatki (ZAŁĄCZNIK NR 1), zapoznają się z wybranym webdokumentem, opracowują notatkę.

Praca domowa:

Praca domowa polega na zrealizowaniu dwóch zadań:

• przygotowanie krótkiej informacji, o czym jest poznawany webdokument;
• zrealizowanie 1 zadania karty pracy (ZAŁĄCZNIK NR 2). Uczniowie otrzymują treść tego zadania (np. w formie skserowanych kart) od nauczyciela pod koniec lekcji nr 1.

Lekcja nr 2

1. Uczniowie prezentują swoje szlaki (mapy) webdokumentów. Porządkują je w grupy/zestawy (osobno mapy do Bear 71 itd.).

2. W trakcie zapoznawania się z mapami wybrani uczniowie prezentują swoje opisy. Dany webdok prezentowany jest całej klasie przy wykorzystaniu rzutnika. Uczeń omawia element, aspekt webdoka, który wydał mu się szczególnie interesujący/szczególnie irytujący.

3. Uczniowie łączą się w grupy (jedną grupę tworzą osoby poznające ten sam webdok).

4. Praca w grupach. Uczniowie proponują i zapisują na swoich kartach pytania, jakie warto, ich zdaniem, zadać podczas dyskusji na temat obejrzanych map webdokumentu. Pytania mają być wypracowane w grupie, ale każdy z uczniów zapisuje je na swojej karcie pracy.

5. W tych samych grupach uczniowie wyłaniają najciekawsze pytania. Wybierają indywidualnie, a następnie wspólnie (np. metodą głosowania). Każda z grup prezentuje pytanie, które uznała za najciekawsze. Cała klasa decyduje, od którego pytania chcieliby rozpocząć rozmowę czy dyskusję.

6. Uczniowie biorą udział w dyskusji. Nauczyciel pełni funkcję techniczną, organizacyjną, zarządza (pomaga zarządzać) przebiegiem dyskusji. Po dyskusji zapisują wnioski na Kartach pracy.

Wskazówka dla nauczyciela: na rozmowę/dyskusję należy przeznaczyć przynajmniej 20 minut lekcji. Podczas tej dyskusji powinny pojawić się pytania o proces tworzenia narracji w webdokumencie. Propozycja pytań do dyskusji:

• Co może być przyczyną różnic w szlakach webdokumentu? Który szlak jest „właściwy”? Czy jest taki? Dlaczego?
• Co nasze szlaki/mapy mogą powiedzieć o sposobie budowania narracji w takim dokumencie?
• Jak oceniacie zmianę w sposobie budowania narracji w webdokumencie w odniesieniu do tradycyjnego filmu dokumentalnego? Czy to korzystne/niekorzystne? Dlaczego? Z jakiej perspektywy byłoby to korzystne/niekorzystne?

7. Pod koniec lekcji uczniowie zostają podzieleni na grupy realizujące jedno z trzech zadań, Kart pracy (ZAŁĄCZNIK NR 2, zadania 2–4). Uczniowie zapoznają się z treścią wszystkich zadań, lecz będą je realizować na kolejnej lekcji (chyba, że będzie optymalna ilość czasu, by rozpocząć pracę na lekcji nr 2). Uczniowie zostawiają swoje Karty nauczycielowi. Otrzymają je ponownie na kolejnej lekcji.

Wskazówka dla nauczyciela: W przypadku zadania nr 5, fragment Słownika filmu (ZAŁĄCZNIK NR 3) przekaż (np. w formie odbitek ksero) uczniom na początku lekcji nr 3.

Lekcja nr 3

1. Uczniowie w grupach kontynuują pracę rozpoczętą na poprzedniej lekcji. Nauczyciel obserwuje pracę, przysiada się do każdej z grup, wyjaśnia wątpliwości i niejasności.

2. Uczniowie (grupy) prezentują wyniki swoich prac. Po prezentacji, nauczyciel może zaproponować cyfrowe zarchiwizowanie prac oraz umieszczenie ich na koncie mailowym grupy/klasy.

3. Uczniowie wracają do treści tematu zajęć. Uczniowie dokonują jego interpretacji, przedstawiają swoje propozycje rozumienia tematu. Zapisują je na Kartach pracy.

4. Podsumowanie zajęć. Przypomnienie cech webdokumentu. Nauczyciel może zachęcić do poszukania innych przykładów takich dokumentów, wykorzystania ich do prezentacji, projektów itp.

ZAŁĄCZNIK NR 1

Notatka:

Tytuł webdokumentu:

Autor/Autorzy:

Zadanie: Zapisz kolejne kroki poznawania danego webdokumentu. Wymień formy, które w danym momencie otwierasz, odtwarzasz (czy jest to tekst, film, fotografia, materiał audio, itp.).

ZAŁĄCZNIK NR 2

Karta pracy

1. W oparciu o swoją notatkę (punkt 1. notatki), zwizualizuj swoją drogę po dokumencie. Na osobnej karcie A4 narysuj szlak podróży, „mapę” swojego doświadczenia webdokumentu, analogiczną do mapy myśli. Elementami mapy niech będą miejsca/materiały, które odwiedziłaś/eś i zapisałeś w notatce. Pamiętaj o chronologii, lecz sposób jej pokazania jest dowolny.
2. Pytania do dyskusji:
3. Wnioski z dyskusji:
4. Wymień rodzaje środków przekazu, jakie zostały wykorzystane w Twoim webdokumencie. W jaki sposób wykorzystywany jest materiał filmowy? Czy tylko jako „czysty” film? Czy jest modyfikowany, np. „gify”, zrzuty ekranu. Czy Twój dokument wskazuje na jakąś hierarchię wykorzystanych środków? Jeśli tak, w jaki sposób to pokazuje? I gdzie w hierarchii byłby film (jako forma przekazu)? Jeśli nie, zastanów się, dlaczego takiej hierarchii nie ma? Zapisz uzasadnienie.
5. Zapoznaj się z definicją dokumentu filmowego. Czy webdokument można uznać za jedną z jego form? Dlaczego tak/nie? Odpowiedz, odnosząc się do konkretnych kryteriów obecnych w podanych wyjaśnieniach tego pojęcia. Czy Twoim zdaniem webdokument jest rozwinięciem „tradycyjnego” filmu dokumentalnego, czy raczej jego zubożeniem? Wskaż argumenty przemawiające za obu stanowiskami.
6. Przygotuj krótki (do 5–7 zdań) opis swojego webdokumentu. Oprócz treści czysto informacyjnych, zawrzyj też swój odbiór dokumentu. Bądź zwięzły/a — zawrzyj opis w dwóch, trzech zdaniach. Postaraj się jednak unikać „gładkich”, powierzchownych uwag. Zaproponuj zagadnienia, tematy, w ramach których można wykorzystać Twój webdokument jako tekst kultury — pomyśl o zrealizowanych już tematach na różnych przedmiotach (historia, WOK, WOS i inne). Podaj zagadnienia lub tematy, które mogłyby się pojawić na wymienionych przez Ciebie przedmiotach. Podaj uzasadnienie (1–2 argumenty) swoich propozycji (dlaczego warto przeprowadzić taki właśnie temat, dlaczego warto wykorzystać webdok w ramach zaproponowanego zagadnienia).

ZAŁĄCZNIK NR 3[8]

Dokumentalny film — jeden z podstawowych rodzajów filmowych, zwany inaczej filmem faktów (…). Film dokumentalny zawsze stanowi twórczą interpretację filmowanej rzeczywistości, nie zaś jej prostą rekonstrukcję. (…) Współcześnie do jego głównych wyróżników zalicza się ukazywanie rzeczywistości uprzednio niezaaranżowanej, z uwzględnieniem rządzących nią naturalnych reguł, czyli np. jej związków czasoprzestrzennych, przyczynowo-skutkowych. Wyklucza to uznanie za dokument choćby najrzetelniejszą metodę rekonstrukcji zdarzeń. (…) Wśród klasycznych gatunków filmu dokumentalnego wyróżniamy: dokument kreacyjny, dokument montażowy, dokument osobisty.

[1] Dostęp na: http://www.dwutygodnik.com/artykul/4488

[2] Dostęp na: https://www.academia.edu/4073370/New_Forms_of_Documentary-Filmmaking_within_New_Media

[3] Dostęp na: https://en.wikipedia.org/wiki/Web_documentary

[4] Dostęp na: http://bear71.nfb.ca/#/bear71

[5] Dostęp na: http://athome.nfb.ca/#/athome/home

[6] Dostęp na: http://pinepoint.nfb.ca/#/pinepoint

[7] Dostęp na: http://gaza-sderot.arte.tv/

[8] A. Morstin-Popławska, Dokumentalny film [w:] Słownik filmu pod red. R. Syski , KWN, Kraków 2010, ss. 45–46.