Adresat zajęć: uczniowie liceum/technikum.

Rodzaj zajęć: edukacja medialna, koło/warsztaty filmowe.

Cel ogólny zajęć: Doskonalenie umiejętności interpretacji dzieła filmowego oraz refleksja nad rolą gatunków telewizyjnych w kształtowaniu sztuki oglądania produktów telewizyjnych

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• zapoznaje się z wybranym gatunkiem telewizyjnym (w formie opisu oraz analizy przykładu);
• zapoznaje się z dziełem filmowym, odnajduje kluczowe zagadnienia i idee, które wykorzysta w opracowaniu programów telewizyjnych;
• tworzy zarys (fragment) wybranego programu telewizyjnego w postaci krótkiej scenki;
• doskonali umiejętność pracy w grupie, umiejętność twórczego myślenia i działania;
• rozwija swoją ekspresję poprzez udział w scenkach dramowych/improwizacyjnych;
• opracowuje kartę pracy powiązaną z dziełem filmowym i tworzonymi programami;
• doskonali umiejętność stawiania pytań, wyprowadzania wniosków;
• dokonuje refleksji nad relacją między treścią programu a jego formułą, nad wpływem danej formuły na kształt i zakres treści, które dany format wykorzystuje, nad procesem kształtowania się postawy odbiorczej.

Metody pracy: praca z materiałami audiowizualnymi, burza mózgów, dyskusja, elementy dramy.

Formy pracy: praca z całą klasą, praca indywidualna, praca w grupach.

Środki i materiały dydaktyczne: film animowany Sztuka spadania w reż. Tomasza Bagińskiego, Polska (2004), karty pracy, treści wypracowane przez uczniów, tablica/flipchart.

Słowa kluczowe: gatunek telewizyjny, rzeczywistość, interpretacja, widz, Tomasz Bagiński.

Czas trwania: 3–4 godziny lekcyjne + pozalekcyjny czas pracy twórczej uczniów.

Bibliografia:

1. C. Barker, Studia kulturowe. Teoria i praktyka, przekł. A. Sadza, Kraków, 2003, ss. 363–400
2. P. Szews, Facebook, Twitter i YouTube w mediach tradycyjnych. Jak prasa, radio i telewizja wykorzystują serwisy społecznościowe?, „Media i Społeczeństwo”, nr 4, 2014, ss. 56–73
3. W. Godzic, Telewizja i jej gatunki „po Wielkim Bracie”, Kraków, Universitas, 2004
4. S. Pieniak, Podstawy realizacji telewizyjnej, czyli o tworzeniu struktur audiowizualnych, UMFC Warszawa, 2010 ss. 2–9[1]
5. M. Badera, T. Gołuński, M. Kijak, M. Słowik, Gatunki telewizyjne — blog poświęcony dziennikarstwu i edukacji medialnej[2]
6. J. Burgess, J. Green, The Entrepreneurial Vlogger: Participatory Culture Beyond the Professional-Amateur Divide [w:] P. Snickars, P. Vonderau (red.), The YouTube Reader, Stockholm: National Library of Sweden, 2009, ss. 89–107

[1] Artykuł dostępny na: https://docplayer.pl/270919-Podstawy-realizacji-telewizyjnej-czyli-o-tworzeniu-struktur-audiowizualnych.html

[2] Artykuł dostępny na: https://gatunkitelewizyjne.wordpress.com

Przebieg zajęć:

Lekcja nr 1

Uwaga początkowa dla prowadzących: Temat lekcji sformułowany jest na potrzeby nauczyciela. Nauczyciel może przedstawić uczniom pierwszą część tematu, następnie zwięźle przedstawić cele zajęć.

1. Uczniowie zapoznają się z ogólnym celem zajęć.
2. Uczniowie losują wybrane gatunki telewizyjne, a następnie tworzą grupy 4–5 osobowe, w których będą pracować w dalszej części zajęć. Uwaga: wśród gatunków powinien znaleźć się także vlog, jako stosunkowo nowa i zarazem znana wśród młodzieży (przeważnie) formuła telewizyjna. Należy go dodać, jeśli uczniowie nie uwzględnią go w swoich propozycjach. Metoda doboru grupy — w zależności od dydaktycznych celów lub potrzeb nauczyciela.

Proponowana lista gatunków:

• news programu informacyjnego (fragment programu zbudowany z zapowiedzi oraz 2–3 newsów związanych z jednym szerszym tematem),
• talent show,
• magazyn poranny (telewizja śniadaniowa),
• make over (np. Surowi rodzice, Kuchenne rewolucje),
• reportaż (przykładowe programy: Sprawa dla reportera, Uwaga!),
• videoblog (tutaj sugeruję realizację vloga prowadzonego przez jedną osobę, vlogową „monodramę”).

3. Po utworzeniu grup, uczniowie otrzymują 1. część karty pracy (ZAŁĄCZNIK NR 1).

Grupy pracują z kartami pracy. Nauczyciel może omówić krótko wylosowane gatunki, aczkolwiek preferowaną formą jest samodzielna praca uczniów (zespołowo) w oparciu o własne doświadczenia z daną formułą.

4. Podsumowanie — uczniowie przedstawiają efekty swoich poszukiwań, omawiają odpowiedzi z kart pracy, uzupełniają notatki o sugestie, spostrzeżenia uczniów z innych grup.
5. Uczniowie oglądają film Sztuka spadania Tomasza Bagińskiego (ok. 10 min).
6. Uczniowie otrzymują drugą część karty pracy (ZAŁĄCZNIK NR 2), pracują nad zadaniem. W tej części nauczyciel obserwuje pracę uczniów, może ją sprawdzać pod kątem jasności, zwięzłości formułowanych wypowiedzi.
7. Podsumowanie prac. Uwaga: zadanie nr 2 zostanie omówione na kolejnej lekcji.

Lekcja nr 2

Uwaga: lekcja 2. może być opcjonalna — uczniowie mogą przygotować zadanie nr 3 (ZAŁĄCZNIK NR 3) w ramach pracy pozaszkolnej. W takiej sytuacji temat zawrze się w trzech jednostkach lekcyjnych. Sugeruję jednak, by realizować to zadanie w szkole, w ramach lekcji.

1. Podsumowanie zadania nr 2.
2. Uczniowie łączą się w grupy — gatunki telewizyjne i rozpoczynają pracę nad zadaniem nr 3 — piszą krótkie scenariusze, robią próby.

Lekcja nr 3

1. Uczniowie łączą się we wcześniej ustalone zespoły, otrzymują zadanie nr 4 karty pracy (ZAŁĄCZNIK NR 4). Zapoznają się z treścią zadania.
2. Uczniowie prezentują przygotowane krótkie przedstawienia (zadanie nr 3) wykorzystujące cechy danego gatunku oraz treści zawarte lub zinterpretowane w Sztuce latania. Pozostali uczniowie oglądają scenkę pod kątem odpowiedzi na zadanie nr 4.
3. Po ostatniej prezentacji uczniowie wspólnie podsumowują swoje wystąpienia, formułują wnioski i refleksje potrzebne do realizacji zadania nr 4. Jeśli uczniowie nie zdążą zrealizować zadania na lekcji, uzupełniają je w ramach pracy domowej.
4. Uczniowie otrzymują ostatnią część karty pracy (ZAŁĄCZNIK NR 5). Wspólnie z nauczycielem wybierają punkt, który będzie osią dyskusji na lekcji nr 4.

Praca domowa:

Po lekcji nr 3 uczniowie mają zadanie przygotować się do dyskusji odbywającej się na lekcji nr 4.

Lekcja nr 4

1. Uczniowie podsumowują zadanie nr 4.
2. Uczniowie prowadzą dyskusję nad jednym z punktów zadania nr 5 (ZAŁĄCZNIK NR 5).

Uwaga dla prowadzącego: podczas dyskusji nauczyciel stara się ograniczyć swoją rolę do moderowania dyskusji, aktywizowania uczniów, zachęcania do wzajemnej aktywizacji między uczniami, parafrazowania wypowiedzi, uściślania itp. Można podzielić klasę na dwie grupy — dyskutantów (I) i obserwatorów (II). W pierwszej części (rundzie) dyskusji rozmawia grupa (I), w drugiej części grupa (II), a grupa (I) pełni rolę obserwatorów.

Grupa obserwatorów ma za zadanie zapisania argumentów, jakie pojawiły się podczas dyskusji. Po dyskusji obie grupy zbierają, porządkują argumenty, następnie udostępniają je nauczycielowi do wglądu (np. w chmurze, pliku tekstowym itp.).

ZAŁĄCZNIK NR 1

Zadanie nr 1

Obejrzyj w grupie przykładowy epizod (lub dwa, z dwóch różnych programów) z wylosowanego gatunku telewizyjnego. Przedyskutuj, omów, następnie wypisz 4–5 głównych (najbardziej unikalnych) cech losowanego przez Ciebie gatunku telewizyjnego i zwięźle je opisz, jednym zdaniem.

ZAŁĄCZNIK NR 2

Zadanie nr 2

Zastanów się, jak świat przedstawiony w Sztuce spadania (postaci, historię) można ukazać w nowym świetle, przez pryzmat gatunku telewizyjnego.

Zrób krótką notatkę — spis pomysłów, które wykorzystałbyś w przygotowaniu epizodu programu wylosowanego gatunku telewizyjnego (lub fragmentu — np. spójnego pakietu 2–3 „newsów” w przypadku programu informacyjnego) wykorzystującego historię przedstawioną w Sztuce spadania.

Poniżej znajduje się kilka pytań pomocniczych. Jeśli będziesz miał własne, zapisz je w notatce. Notatkę wykorzystasz w dalszej części pracy.

• Które postacie wykorzystałbyś w programie? Myśl szeroko — może można wprowadzić postaci, które „istnieją” (mogłyby istnieć) w świecie filmu, lecz nie zostały pokazane? Co by to dało?
• Które treści filmu poruszyć, i w jaki sposób przedstawić?
• Czy mój program (gatunek) wymagałby wyjścia poza treści przedstawione w filmie (jakieś wątki poboczne, spójne z treściami filmu)? Jeśli tak, to dlaczego? W jakim celu? Jak to zrobić?

ZAŁĄCZNIK NR 3

Zadanie nr 3

Jesteś członkiem zespołu produkującego program telewizyjny z wylosowanego przez was gatunku. W oparciu o pomysły i spostrzeżenia z zadania nr 2 przygotujcie zarys scenariusza do programu/fragmentu programu, w którym przedstawicie lub wykorzystacie postaci, idee, treści Sztuki spadania. Uwaga: produktem ostatecznym tego zdania jest prezentacja tegoż fragmentu „na żywo”, w ramach 3–4 minutowego wystąpienia, prezentacji w ramach danego gatunku telewizyjnego.

ZAŁĄCZNIK NR 4

Zadanie nr 4

W trakcie prezentacji kolejnych gatunków telewizyjnych, zastanów się, jaki jest ich wpływ na świat i historię przedstawione w filmie Bagińskiego oraz na ich postrzeganie przez odbiorcę. Czy dowiadujesz się czegoś nowego o filmie — jego postaciach, ideach, treści? Czy to poszerza/ogranicza sposób odczytywania i interpretacji filmu? W jaki sposób?

Uzupełnij poniższą tabelę własnymi spostrzeżeniami, wnioskami.

(Przykładowa tabela)

ZAŁĄCZNIK NR 5

Zadanie nr 5

Zapoznaj się z tematem, pytaniami i przygotuj swoje refleksje, stanowisko, argumenty.

Jeśli głównym (acz niejednoznacznym) tematem filmu Bagińskiego jest sztuka spadania, jak należałoby rozumieć myśl, iż zasadniczym celem telewidza jest sztuka oglądania? Na czym miałaby taka sztuka oglądania polegać — kiedy rozpoznać, że uprawiam sztukę oglądania, a kiedy tylko oglądam?

Czy można osiągnąć w niej mistrzostwo? Jak je osiągnąć? Na czym miałoby ono polegać? Czy warto do niego dążyć? Dlaczego tak/nie?