Docelowa grupa odbiorców (etap edukacji): kl. VII–VIII szkoły podstawowej, szkoły ponadpodstawowe.

Nazwy przedmiotów (zajęć), podczas których można wykorzystać film: godzina wychowawcza, język polski, muzyka.

Opis filmu:

Film prezentuje portret Czesława Niemena (występującego pod tym pseudonimem Czesława Juliusza Wydrzyckiego), wybitnego wokalisty i kompozytora, który (w momencie powstawania filmu) był już idolem rzesz młodzieży, polskim symbolem kontestacji i ikoną muzyki bigbitowej w naszym kraju. W 1967 r. na V Festiwalu Piosenki w Opolu Niemen odniósł ogromny sukces utworem Dziwny jest ten świat. W 1968 r. wraz z założonym przez siebie zespołem Akwarele nagrał płytę Sukces. Film Marka Piwowskiego pod tym samym tytułem prezentuje fragmenty pracy zespołu nad tą płytą. Składa się on ze zmontowanych scen z prób, prywatnych wypowiedzi samego Czesława Niemena oraz ujęć żywiołowych reakcji fanów (przede wszystkim fanek) w czasie koncertów artysty. Ważnym elementem ścieżki dźwiękowej filmu są piosenki Niemena, w tym tytułowy Sukces.

Obraz kultowego artysty ukazany przez Piwowskiego trudno nazwać obiektywnym. Jest on raczej przewrotny i satyryczny, gdyż w filmie wykorzystano te wypowiedzi muzyka, które ukazują go jako zadufanego w sobie, zarozumiałego artystę, skłonnego do kiczu (np. w stroju) i dość naiwnych refleksji filozoficznych.

Film ten został źle odebrany przez jego bohaterów, którzy uważali, że ich ośmiesza, a nawet, idąc na rękę PRL-owskiej propagandzie, utrwala negatywny wizerunek kultury młodzieżowej tamtych czasów. Dokument nie przypadł też do gustu środowisku muzyków, Polskie Towarzystwo Jazzowe wystosowało protest do producenta filmu – ówczesnej Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie.

Informacje o autorze filmu:

Marek Piwowski (ur. 1935) jest polskim reżyserem i scenarzystą, autorem filmów fabularnych i dokumentalnych. W 1963 r. ukończył Wydział Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1968 r. Wydział Reżyserii PWSFTviT w Łodzi. Ogromną popularność przyniosła reżyserowi kultowa już komedia Rejs z 1970 r. Obok stosunkowo nielicznych filmów fabularnych (m.in. Przepraszam, czy tu biją, Uprowadzenie Agaty, Krok), na dorobek Piwowskiego składają się filmy dokumentalne (m.in. Hair, Korkociąg, Sukces, Egzekucja długów, osób itp.) oraz spektakle teatralne (np. Oskar, A jednak olimpiada w Zakopanem, Nóż w głowie Dino Baggio). Ma na swoim koncie też role aktorskie.

Charakterystyczne dla artysty jest zamiłowanie do groteski, absurdu oraz ironii wynikające ze sposobu widzenia świata: „Twórczość Piwowskiego, nawet gdy realizuje filmy fabularne, wykazuje nieustanne związki z dokumentem. Metodę dokumentalizmu, którą uprawia, można nazwać obserwacją kierowaną, interpretującą lub komentującą – czyli taką, która w każdym momencie wynika z autorskiej wizji świata i zgodnie z nią kreuje ekranową rzeczywistość. Piwowski jest ironistą, więc szuka realiów groteskowych, przechodzących niekiedy w absurd i karykaturę”[1].

Informacje opracowano na podstawie: ninateka.pl, www.filmpolski.pl, www.filmweb.pl, culture.pl.

Propozycje wykorzystania filmu podczas zajęć:

Film Sukces można wykorzystać w pracy z uczniami najstarszych klas szkoły podstawowej oraz z uczniami szkół ponadpodstawowych. Warto sięgnąć po ten obraz przede wszystkim na godzinie wychowawczej przy okazji rozmów o życiowych priorytetach, szukaniu właściwej drogi życiowej/zawodowej, motywacjach ludzkich działań, ale też jako punkt wyjścia do prezentacji zainteresowań i pasji uczniów, do rozmów dotyczących współczesnej kultury młodzieżowej itp. Będzie on też ciekawym materiałem do rozmowy na lekcji języka polskiego na temat zastosowanych w filmie środków wyrazu i ich funkcji, miejsca artysty w społeczeństwie itp. Warto go wykorzystać również na zajęciach z muzyki (zagadnienia z historii muzyki rozrywkowej w Polsce).

Tematy/pytania do dyskusji:

1. Bohater filmu Piwowskiego niewątpliwie odniósł sukces – czym jest dla niego sukces, a czym sława i uznanie publiczności?
2. Co wy uznajecie za sukces w różnych sferach życia? Współczesny człowiek sukcesu to…? Jakie czynniki, cechy charakteru itp. są niezbędne do osiągnięcia sukcesów przez małe i duże „s”?
3. Jakie relacje pomiędzy muzykami panują w zespole Akwarele i jak te relacje kształtuje sam Niemen?
4. Jak zaprezentowany został bohater filmu: obiektywnie, z życzliwością, z uwielbieniem, ironicznie? Jakie filmowe środki wyrazu posłużyły reżyserowi do osiągnięcia zamierzonego efektu?
5. Czemu, waszym zdaniem, służy prześmiewczy sposób pokazania ówczesnego idola tłumów młodzieży?
6. Gwiazda, idol, celebryta – kto to taki?
7. Hejt i fejm w sieci. Dlaczego przeglądamy portale plotkarskie? Dlaczego tak wielu ludzi chce osiągnąć sławę?
8. Czesław Niemen jest ikoniczną postacią dla polskiej kultury młodzieżowej lat 70. XX w. Co współcześnie oznacza kultura młodzieżowa? Jakie sfery obejmuje?

Proponowane metody pracy:

1. Dyskusja uczniów na wybrane spośród wskazanych wyżej tematów.
2. Uczniowie wybierają spośród znanych osób tę, którą uważają za człowieka sukcesu. Jeden z uczniów wciela się w tę postać, a pozostali zadają mu po jednym, najważniejszym (ich zdaniem) pytaniu. Wybraną przez młodzież postacią może być także bohater filmu Piwowskiego.
3. Piramida priorytetów. Uczniowie, pracując indywidualnie, szeregują istotne dla siebie wartości, rozpoczynając od najważniejszej. Następnie omawiają swoje piramidy priorytetów w parach i w grupach czteroosobowych. Na zakończenie wpisują najważniejsze wartości do piramidy zapisanej na tablicy i, omawiając wyniki pracy, zastanawiają się, na ile istotną wartością dla nich jest sukces. Jakich dziedzin ten sukces dotyczy: życia osobistego, pracy zawodowej, sportu, sztuki itp.
4. Uczniowie zastanawiają się indywidualnie, jaki sukces w ramach ich codziennego życia i niezbyt odległej przyszłości chcieliby odnieść. Po upływie określonego przez nauczyciela czasu osoby, które wskazały podobne cele (np. piątka z matematyki, poprawa sprawności fizycznej, wygranie wyborów do samorządu itp.), łączą się w grupy. Następnie poszczególne grupy dokładnie planują drogę do swojego sukcesu, wypisują konkretne działania, zastanawiają się nad sojusznikami, wskazują ewentualne zagrożenia itd. Swoje ustalenia uczniowie zapisują w formie graficznej (mapa myśli). Podsumowaniem pracy powinna być dyskusja na temat „składników” sukcesu.
5. Debata „za i przeciw” dotycząca tezy: Sukces wart jest każdej ceny. Chętni uczniowie (po 3 osoby do każdej z drużyn) przygotowują się przed lekcją do debaty. Tuż przed debatą losują, czy będą tezę potwierdzać czy negować. Pozostali uczniowie przygotowują pytania, które następnie skierują do drużyn. Mogą też dzielić się własnymi refleksjami.
6. Projekt edukacyjny: „Mój idol, mój autorytet”. Zadaniem uczniów będzie przygotowanie krótkiego materiału filmowego lub fotograficznego ukazującego osobę z najbliższego otoczenia, która stanowi dla nich autorytet, którą za coś podziwiają.

[1] H. Olczak-Moraczewska, Marek Piwowski, http://culture.pl/pl/tworca/marek-piwowski