Cele lekcji

Cel ogólny:

• kształtowanie świadomości złożoności zjawisk społecznych we współczesnym świecie

Cele szczegółowe:

uczniowie:

• analizują i interpretują wybrane elementy filmu (bohaterowie utworu filmowego, świat przedstawiony)
• wyjaśniają pojęcie subkultura
• charakteryzują subkulturę kibiców piłkarskich zwracając uwagę na jej wewnętrzną niejednorodność
• doskonalą umiejętność dyskusji i współpracy w grupie
• ćwiczą umiejętność formułowania własnych opinii i sądów oraz przedstawiania ich wobec innych

Przebieg lekcji

Przed zajęciami: uczestnicy oglądają film w domu, zwracając szczególną uwagę na przedstawione w nim środowisko oraz postawy bohaterów.

1. Prowadzący zajęcia prosi uczestników o podzielnie się swoimi refleksjami, wrażeniami po obejrzeniu filmu oraz o jego krótkie omówienie:

• O kim, o czym opowiada film Anny Kazejak?
• Gdzie rozgrywa się jego akcja?
• Kim są jego bohaterowie?
• Do czego odnosi się tytuł filmu?
• Jak można określić bohatera zbiorowego filmu Skrzydlate świnie?
• Co to za grupa? Jakie zasady, normy i wzory są dla niej charakterystyczne?

2. Prowadzący zajęcia zapisuje na tablicy słowo: subkultura. Pyta uczestników zajęć czy potrafią wymienić jakieś grupy, które można określić tym mianem. Uczestnicy podają swoje propozycje.

3. Prowadzący zajęcia prosi by każdy z uczestników, biorąc pod uwagę przywołane przed chwilą przykłady, napisał na kartce, jak on rozumie znaczenie słowa subkultura. Następnie uczestnicy łączą się w czteroosobowe zespoły i na podstawie swoich indywidualnych definicji próbują ustalić definicję wspólną dla grupy. Po upływie czasu przewidzianego na to ćwiczenie przedstawiciele grup odczytują wypracowane przez zespół definicje (kartki zostają umieszczone w widocznym miejscu na tablicy). Biorąc pod uwagę wszystkie definicje, uczestnicy zajęć ustalają wspólną dla całego zespołu definicję pojęcia subkultura.

4. Uczestnicy wspólnie z prowadzącym zajęcia porównują stworzoną przez siebie definicję z wyjaśnieniem pojęcia z książki/słownika. np.

Subkultura (z języka łacińskiego: sub – pod + cultura – kształcenie, uprawa)

I. wzory, zasady, normy zwyczajowe przyjęte i obowiązujące w jakiejś grupie, odmienne od przyjętych przez ogół społeczeństwa

II. grupa społeczna, dla której charakterystyczne są te wzory, zasady i normy

[„Słownik Języka Polskiego PWN”, słownik w wersji online dostępny pod adresem: http://sjp.pwn.pl/]

Subkultura to względnie spójna grupa społeczna pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważenie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury.

[Mirosław Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Warszawa 1992, s. 4]

Uwaga dla prowadzącego zajęcia:

Przy omawianiu z uczestnikami zajęć definicji słownikowych/książkowych warto podkreślić, iż subkultury nie muszą (mimo swej odmienności, pewnej odrębności oraz swoistości norm postępowania czy wartości) być całkowicie sprzeczne z kulturą dominującą (jeśli tak się dzieje, to mamy do czynienia z tzw. subkulturami dewiacyjnymi). Przeciwnie, mają one szereg punktów zbieżnych z głównym nurtem kultury. [por. Tadeusz Bąk, „Współczesne uwarunkowania kreacji subkultur młodzieżowych”, Warszawa 2008, s. 23]

5. Prowadzący zajęcia informuje uczestników, iż w dalszej części zajęć podejmą próbę scharakteryzowania subkultury kibiców piłkarskich, a następnie prosi ich o wyjaśnienie czym, według nich, jest kibicowanie i kim jest kibic piłkarski. Podane przez uczestników odpowiedzi prowadzący zapisuje w punktach na tablicy, np. kibicowanie: oglądanie meczu, dopingowanie, przebywanie w grupie ludzi podobnych do siebie, posługiwanie się podobnym językiem, przywiązanie do pewnych symboli czy wartości, sposób na wyrażenie emocji, okazja do uczestnictwa w awanturze itd; kibic: osoba interesująca się sportem, sympatyk danej drużyny, uczestnik imprez sportowych, osoba dopingująca swoją drużynę, osoba agresywna, szukająca okazji do konfliktu itd.

6. Prowadzący prosi uczestników, aby na podstawie udzielonych przez siebie odpowiedzi (a także biorąc pod uwagę obraz kibiców piłkarskich przedstawiony w filmie Anny Kazejak), spróbowali stwierdzić czy kibice piłkarscy to grupa subkulturowa jednorodna czy wewnętrznie zróżnicowana.

• Jakie grupy/typy kibiców można wyróżnić? – O jakich jest mowa w filmie Anny Kazejak?

7. Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy i prosi, aby każda z nich spróbowała scharakteryzować jedną z grup kibiców piłkarskich, o których jest mowa w filmie Kazejak: pikników, ultrasów i hoolsów, przyjmując, na przykład, następujące kryteria:

• ubiór,
• słownictwo,
• zainteresowanie futbolem,
• znajomość swojej drużyny i stosunek do niej, zachowanie i poziom agresji,
• przynależność do organizacji skupiającej kibiców, stosunek do pozostałych kategorii kibiców,
• udany mecz według… (odpowiednio: piknika, ultrasa, hoolsa)

[kryteria zaczerpnęłam z artykułu Macieja Solińskiego, „Piknicy, ultrasi i chuligani – wewnętrzne zróżnicowanie grupy subkulturowej kibiców piłkarskich w Polsce”, „Studia Humanistyczne” t. IV (2006), s. 89-105]

8. Po upływie czasu przewidzianego na pracę w grupach przedstawiciele każdej z nich wybierają spośród przygotowanych przez prowadzącego ilustracji zdjęcia najlepiej ilustrujące grupę kibiców piłkarskich, którą mieli opisać, umieszczają je w widocznym miejscu sali i referują rezultaty pracy zespołu. Pozostali uczestnicy, ewentualnie prowadzący zajęcia, uzupełniają wypowiedzi.

9. Dokonana przez uczestników zajęć charakterystyka subkultury kibiców piłkarskich stanowi punkt wyjścia do swobodnej dyskusji całego zespołu na temat tej podkultury jako zjawiska społecznego, z uwzględnieniem jego pozytywnych i negatywnych przejawów. Prowadzący zajęcia zachęca uczestników do swobodnej dyskusji. Uczestnicy mają okazję do wyrażenia własnych opinii i sądów oraz stanowiska wobec subkultury kibiców piłkarskich. Prowadzący czuwa nad dyscypliną dyskusji.

10. Prowadzący podsumowuje zajęcia i prosi uczestników o wykonanie pracy domowej.

Praca domowa

Poszukaj w dostępnych Ci źródłach informacji na temat innych niż subkultura kibiców piłkarskich podkultur młodzieżowych. Przygotuj krótką prezentację charakteryzującą jedną, wybraną subkulturę.

Praca domowa przygotowana przez uczestników może stanowić punkt wyjścia do kolejnych, odrębnych zajęć poświęconych wybranym subkulturom młodzieżowym, funkcjonującym w Polsce i Europie, albo stanowić domknięcie/uzupełnienie powyższych zajęć.

Bibliografia

Książki:

• Tadeusz Bąk, „Współczesne uwarunkowania kreacji subkultur młodzieżowych”, Warszawa 2008
• Jerzy Dudała, „Fani-Chuligani. Rzecz o polskich kibolach. Studium socjologiczne”, Warszawa 2004
• Ewa Kołodziejek, „Człowiek i świat w języku subkultur”, Szczecin 2005
• Mirosław Pęczak, „Mały słownik subkultur młodzieżowych”, Warszawa 1992
• Przemysław Piotrowski, „Subkultury młodzieżowe. Aspekty psychospołeczne”, Warszawa 2003
• Bogdan Prejs, „Subkultury młodzieżowe. Bunt nie przemija”, wyd. II poprawione i rozszerzone, Katowice 2010

Artykuły:

Ewa Kołodziejek, „Swoi i obcy w społecznej przestrzeni subkultur”, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” vol. 19 (2007), s. 133-141.

Maciej Soliński, „Piknicy, ultrasi i chuligani – wewnętrzne zróżnicowanie grupy subkulturowej kibiców piłkarskich w Polsce”, „Studia Humanistyczne” t. IV (2006), s. 89-105.