„Sherlock Holmes” – XIX-wieczny kryminał czy nowoczesne kino akcji
Izabela Bucka
Cele lekcji
Uczeń:
- zapoznaje się z przykładem kinematografii światowej
- zapoznaje się z gatunkami filmowymi (kryminał, thriller)
- kształtuje umiejętność analizy dzieła filmowego
- kształtuje umiejętność porównywania pierwowzoru literackiego z późniejszymi interpretacjami
- doskonali umiejętność odbioru różnych tekstów kultury
Czas pracy3 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne
|
Formy pracy
Metody pracy
|
Przebieg lekcji
Nauczyciel przedstawia uczniom tytuł filmu, który będą oglądać i zadaje pytanie, z jakim gatunkiem filmowym oraz epoką się kojarzy? (film detektywistyczny, kryminał osadzony w XIX wieku).
Uczniowie opisują wizerunek Sherlocka Holmesa, odnosząc się do swojej wiedzy. Informacje uzupełnia uczeń, który przygotował krótką prezentację nt. postaci. Źródło – http//pl.wikipedia.org. Przewidywane odpowiedzi: bohater kryminalnych powieści Artura Conan Doyle’a odgrywających się w XIX-wiecznej Anglii; prywatny detektyw, który przy rozwiązywaniu zagadek kryminalnych posługiwał się metodą dedukcji, doskonałą spostrzegawczością oraz wiedzą z dziedziny medycyny, psychologii i balistyki; skrzypek i bokser; ubrany w płaszcz w kratę z peleryną i charakterystyczną czapkę; palił fajkę; w pracy detektywa pomagał mu doktor Watson.
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Rozdaje każdej grupie kartę pracy (załączniki 1, 2, 3, 4 ). Uczniowie w podgrupach mają podczas seansu zwrócić szczególną uwagę na 4 obszary tematyczne: główny bohater i jego przeciwnik, miejsce akcji, elementy grozy i niesamowitości. Uczniowie zapoznają się z pytaniami i zagadnieniami. Nauczyciel zapisuje na tablicy schemat mapy myśli ze wspomnianymi czterema tematami:
Projekcja filmu (lub jego obszernych fragmentów).
Uczniowie kończą uzupełnianie kart pracy, dopisują ostatnie wnioski i spostrzeżenia.
Krótka dyskusja i wymiana zdań na temat pierwszych wrażeń i spontanicznych opinii po obejrzeniu filmu.
Nauczyciel inicjuje wymianę zdań na temat filmu. Uczniowie prezentują zebrane spostrzeżenia zapisane na kartach pracy, wymieniają się opiniami na poszczególne tematy.
Nauczyciel wyjaśnia trudniejsze elementy: loże masońskie i okultyzm.
Przewidywane odpowiedzi:
Grupa 1.
Sherlock Holmes – kontrowersyjny prywatny detektyw; niepokorna osobowość i niekonwencjonalne metody pracy; rozwiązuje kryminalne zagadki własnymi sposobami, nie zawsze zgodnymi z prawem; równie dobrze posługuje się myśleniem dedukcyjno – analitycznym, co pięściami (uczestnik nielegalnych walk bokserskich w wolnym stylu) i sprytem („przebieranki”); skuteczności jego działań sprzyja wiedza i wszechstronność zainteresowań (medycyna, prawa chemiczno-fizyczne, teoria muzyki) oraz drobiazgowa spostrzegawczość (monologi wewnętrzne, analizujące zachowania swoje i innych bohaterów), a także szybkość działania i myślenia; niedbale ubrany i uczesany (brak charakterystycznej czapki i płaszcza, fajka z rzadka), bałaganiarz ze znamionami szaleństwa (zdemolowane mieszkanie na Baker Street, gdzie pracuje nad urządzeniem wyciszającym huk wystrzału); dziwak zachowujący się wbrew konwenansom (testuje na psie Watsona środek znieczulający); złośliwy, sarkastyczny, niemiły dla innych – angielski anty-dżentelmen; pewny siebie, a jednak nieufny wobec kobiet i zazdrosny o swego przyjaciela (celowo chce go zniechęcić do narzeczonej); ich „trudna” przyjaźń jest przeplatana emocjonalnym szantażem w stosunku do Watsona.
Grupa 2.
Przestrzeń i obrazowanie
Miejscem akcji jest XIX-wieczny Londyn zatopiony w monochromatycznej czarno-brązowej tonacji. Późnym wieczorem lub księżycową nocą, podczas deszczu, burzy odwiedzamy wąskie, zatłoczone, brudne uliczki w robotniczych dzielnicach, gdzie londyński proletariat, biedota o nieprzystojnych twarzach, żebracy i rzezimieszki szukają okazji do zarobku; miejscem rozrywki mieszkańców przedmieść jest brudny szynk i odrapany ring bokserski; brukowanymi uliczkami jeżdżą dorożki kryjące w swym ciemnym wnętrzu tajemniczych bohaterów z wyższych sfer; śledzimy ich w podziemnych katakumbach, więzieniach i arystokratycznych pałacach z sekretnymi komnatami; widz podróżuje razem z Holmesem po najsłynniejszych miejscach Londynu, kolejnego bohatera filmu, w którym ścierają się siły dobra i zła – to Parlament, twierdza Tower, konstrukcja Tower Bridge w budowie, doki Tamizy i barki na rzece; wszystko w ciemnej poświacie czarnego nieba, z kruczym krakaniem w tle; mrok londyńskiego podziemia: cmentarzy, lochów, krypt świątyń, kanałów, piwnic pałaców tworzą złowrogi labirynt, w którym uwięzieni są bohaterowie, a „rozkład” w laboratorium karła – naukowca współtworzy obraz metropolii pełnej sprzeczności – zbrodni i geniuszu; punktem kulminacyjnym tego obrazu miasta jest śmierć Lorda Blackwooda na szczycie szkieletu Tower Bridge na tle wzburzonego nieba.
Grupa 3.
Lord Blackwood – „czarny charakter” filmu, główny antagonista Holmesa; diaboliczny, chorobliwie ambitny hochsztapler, który zaaranżował własną śmierć, by wykreować się na cudotwórcę zmartwychwstałego z grobu; zakapturzony kapłan tajnego bractwa składający rytualne ofiary z ludzi w imię wyższej sprawy – przejęcia nieograniczonej władzy nad światem; czarna magia i praktyki okultystyczne mają wzmocnić jego moc i być źródłem jego potęgi; w rzeczywistości wykorzystuje naukowe osiągnięcia (magiczne sztuczki) oraz strach ludzi w „słusznej sprawie” – zbudowania „Nowego Ładu” despotycznego szaleńca; elegancko ubrany, spokojny, elokwentny, szepczący magiczne zaklęcia (niczym Lucyfer) jest niebezpiecznym zbrodniarzem.
Irene Adler – femme fatale, przestępczyni, bohaterka skandali; używa seksapilu jako broni, sprytna i podstępna, nie cofa się przed zbrodnią, by osiągnąć cel.
Karzeł Reordan – naukowiec, chemik-alchemik, eksperymentator prowadzący doświadczenia, bez którego Lord Blackwood nie realizowałby swojego spisku – pracował nad masową bronią chemiczną sterowaną przez nadajnik; padł ofiarą swojej wiedzy – „zlikwidowany” przez Blackwooda.
Inne negatywne postaci:
Lord Coward – arystokratyczny wspólnik Blackwooda w antyrządowym spisku, zdrajca stanu.
Profesor Moriarty – tajemniczy i niebezpieczny, zleceniodawca Irene.
Wielkolud Dredger i dokerzy. Przekupiona cyganka Flora.
Grupa 4.
Elementy świata mistycznego; niesamowitości.
Tajne stowarzyszenie arystokratów – Świątynia Czterech Zakonów, których członkowie praktykują czarną magię i okultyzm; symboliczne ceremonie (np. picie z jednego kielicha jak komunia święta) oraz mistyczne teorie (np. sfinks) mają jednoczyć i wzmacniać ich dążenia do kontroli społeczeństwa; rytualne mordy i akty seksualne w podziemnych kryptach oraz korzystanie z księgi zaklęć ma być źródłem ich potęgi; symbolika okultystyczna (np. pentagram) reprezentowana jest na szkicach, przedmiotach i ścianach tajemnych komnat.
Działania Blackwooda – „manipuluje” umysłami więźniów (jak Hannibal Lecter); „powstaje” z grobu i spaceruje po cmentarzu; sprawia, że ambasador staje się żywą pochodnią; przemawia z „offu” w rzeźni; spektakularna śmierć na konstrukcji Tower Bridge.
Laboratorium karła – chemika; maszyna elektrostatyczna poraża prądem jak czarodziejska różdżka.
Sceny akcji:
Scena otwierająca – błyskawicznie rozegrane zatrzymanie Lorda Blackwooda; walka bokserska w odrapanym ringu pośród tłumu żądnego krwi w rytm żwawej irlandzkiej muzyki (szybki montaż i monolog wewnętrzny bohatera – odniesienia do współczesnej wiedzy o boksie); scena śledzenia Irene.
Adler; bijatyka w stoczni i „zwodowanie” statku na Tamizie; walka z Blackwoodem w rzeźni nad rzeką, wybuchy i pożary; sceny wskakiwania Holmesa do Tamizy i pojedynek na szczycie Tower Bridge (James Bond); rozbrojenie nadajnika i ucieczka Irene na szczyt konstrukcji mostu, (wyczyny kaskaderskie jak we współczesnym filmie sensacyjnym).
Uczniowie każdej z grup formułują najważniejsze wnioski z notatek i dyskusji. Nauczyciel podpowiada, że zebrane przez uczniów wnioski można połączyć w dwie grupy: cechy współczesne i „retro”. Uczniowie uzupełniają mapę myśli na tablicy:
| „SHERLOCK HOLMES” | |
| obraz mrocznego XIX-wiecznego Londynu (jak w powieściach Dickensa) + |
kontrowersyjny główny bohater; ekscentryk; o trudnym charakterze; indywidualista, który walczy ze złem dla dobra społeczeństwa (James Bond i dr House); nowoczesny bohater w romantycznej stylizacji + |
| demoniczny Lord Blackwood (Lord Voldemort) + |
szybka narracja i sceny akcji współczesnego kina + |
| gotycki klimat epoki wiktoriańskiej, niebezpiecznej, ale i romantycznej | dominacja racjonalizmu i nauki, „szkiełko i oko” (CSI: Kryminalne zagadki) |
Ocena pracy uczniów
Praca domowa
Czy mógłbyś polubić Sherlocka Holmesa? Dlaczego? Sformułuj krótkie uzasadnienie.
- W powieści Ch. Dickensa pt. „Opowieść wigilijna” (lub innej powieści tego pisarza) znajdź fragmenty opisu miasta i wnętrz domów. Wskaż cechy wspólne z wizerunkiem Londynu w filmie.
- Na mapie współczesnego Londynu zaznacz miejsca, które „grały rolę” w filmie.
Załączniki
Karta pracy 1
Charakterystyka Sherlocka Holmesa:
Oglądając film, zwróć uwagę i zanotuj najważniejsze spostrzeżenia na następujące tematy:
- wygląd i sposób ubierania (czy różni się od pierwowzoru literackiego):
- zainteresowania i sposoby spędzania wolnego czasu, np. sceny walki bokserskie):
- doświadczenie ze skrzypcami i muchami:
- zachowane i osobowość detektywa (sceny na Baker Street), także w porównaniu z wizerunkiem angielskiego dżentelmena:
- metody pracy (sceny w katakumbach, pościg za Irene, laboratorium karła, sceny w londyńskich dokach, parlamencie brytyjskim, Sherlock w areszcie i domu sir Thomasa, ukrywający się na strychu):
- życie uczuciowe i przyjaźń (obiad w restauracji, wizyty Irene:
- inne spostrzeżenia:
Karta pracy 2
Przestrzeń i obrazowanie w filmie
- Nazwij miejsce akcji i słynne miejsca będące tłem akcji:
- Podaj miejsca, będące tłem poszczególnych scen filmu:
- Określ kolorystykę i nastrój scen na ulicach miasta i w budynkach, jaki nastrój wywołują:
- Określ styl wnętrz (kamienica przy Baker Street, pałac Sir Thomasa, gabinet Cowarda, laboratorium liliputa) oraz budynków publicznych( więzienie, Parlament, cmentarz):
Karta pracy 3
Czarne charaktery:
- Jak wygląda Lord Blackwood i jaki ma styl ubierania?
- Jakie zwierzę towarzyszy scenom z jego udziałem i jaką ma symbolikę?
- Podaj przykłady zachowania Lorda Blackwooda, jego cele i metody działania. Zwróć uwagę na sceny: rytualnego mordu w krypcie, rozmowy z Holmesem w więzieniu, zebrania członków tajnego stowarzyszenia i wystąpienie na obradach parlamentu, analizy zasad działania Blackwooda dokonanej przez Holmesa:
- Czy możesz podać negatywnych bohaterów z innych filmów podobnych do Blackwooda?
- Wymień i krótko opisz pozostałe negatywne postaci w filmie:
Karta pracy 4
Świat mistyczny i religijny; sceny akcji.
- Wymień pojawiające się w filmie elementy mistycyzmu (scena w podziemiach świątyni, zachowanie i tajemnicze wypowiedzi Blackwooda w więzieniu, zdarzenia na cmentarzu, wygląd laboratorium karła, wizyta w siedzibie tajnego bractwa i w domu Sir Rotherama), tajemnicze symbole i przedmioty:
- Wymień momenty grozy:
- Zanotuj sceny szybkiej akcji (pojedynki, bijatyki, pościgi):
