Cele lekcji

Podczas zajęć uczeń:

• doskonali umiejętność analizy i interpretacji dzieła filmowego, w kontekście problemów współczesnego świata
• słucha ze zrozumieniem radiowego wywiadu z krytykiem filmowym, sporządza notatki
• określa główne problemy ukazane w filmie i ich uniwersalność
• proponuje alternatywny temat lekcji
• wzbogaca wiedzę o współczesnym Iranie
• wiąże podane wiadomości na temat kultury Iranu z sytuacją przedstawioną w filmie
• analizuje krytycznie postawy bohaterów, określa motywacje ich postępowania
• w kontekście sytuacji politycznej, obyczajowości, kultury i religii tego kraju
• określa filmoznawcze walory dzieła Farhadiego
• analizuje wybrane sceny pod kątem funkcjonalności zastosowanego w nich języka filmowego
• pracuje w grupie
• wypowiada się na forum klasy, stawia tezy interpretacyjne, broni swojego stanowiska, argumentuje

Czas pracy 2 godziny lekcyjne + projekcja filmu Środki dydaktyczne Film Farhadiego „Rozstanie” komputer z dostępem do Internetu,arkusze papieru mazaki Słownik terminów literackich

Formy pracy praca w grupach Metody pracy burza mózgów praca z tekstem radiowym/transkrypcją wywiadu/sceną filmową pogadanka elementy wykładu

Przebieg lekcji

Krótka informacja o reżyserze i filmie.

Irański reżyser ur. 1972 r. autor m.in.: „Pięknego miasta” (2004), „Perskiego Nowego Roku” (2006), „Co wiesz o Elly” – 2009 (za ten film otrzymał nagrodę Srebrny Niedźwiedź); „Rozstania” z 2011 r. nagrodzonego m.in. tak prestiżowymi nagrodami jak: Oscar 2012 – za najlepszy film nieanglojęzyczny; (nominacja do Oscara za scenariusz), Złoty Glob 2012 – za najlepszy film zagraniczny Złoty Niedźwiedź 2011 – najlepszy film zagraniczny Srebrny Niedźwiedź 2011 – najlepszy aktor, najlepsza aktorka Nagroda Jury Ekumenicznego 2011, Cezar 2012 – najlepszy film zagraniczny Camerimage 2011 Srebrna Żaba-najlepszy operator Mahmood Kalari. (więcej na http://www.filmweb.pl/film/Rozstanie-2011-609587/awards)

Jaki jest wasz odbiór filmu? Nazwijcie uczucia, które w was wzbudził. Spontaniczne wypowiedzi.

Film powstał w kraju odległym zarówno geograficznie jak i kulturowo. Z jakimi filmami produkcji irańskiej lub mówiących o kulturze Iranu zetknęliście się do tej pory?

( Uczniowie mogą znać np. „Dzieci niebios”, „Kolory raju” Majid Majidi, „Myśliwego” Rafi Pittsa, francusko-amerykański film o Iranie „Persepolis” na podstawie komiksu Marjane Satrapi w reż. Vincenta Paronnauda, inne …). Generalnie jednak kinematografia irańska, choć znakomita, nie jest powszechnie znana, zwłaszcza przeciętnemu widzowi.

Aby dobrze zrozumieć dzieło sztuki należy znać kontekst, w którym powstaje.
W przypadku filmu A. Farhadiego – sytuację współczesnego Iranu, uwarunkowania kulturowe, społeczne, religijne.

Nauczyciel odtwarza fragment wywiadu Anny Fuksiewicz z Tadeuszem Sobolewskim w radiowej Dwójce, dostępnym na stronie:

http://www.polskieradio.pl/24/286/Artykul/582641,Iranski-rezyser-wie-dobrze-co-czujemy

lub odczytuje transkrypcję tego wywiadu. Załącznik 1.

Uczniowie podzieleni na grupy mają zwrócić uwagę na informacje dotyczące współczesnego Iranu:

• A- religii;
• B- obyczajowości;
• C- stosunków społecznych;
• D- kinematografii,

a następnie w postaci krótkiego wystąpienia przekazać najważniejsze informacje np. w punktach) klasie. (Ambitniejszym uczniom można wcześniej zadać przygotowanie materiału na temat sytuacji politycznej po rewolucji irańskiej).

W tych samych zespołach uczniowie zastanawiają się nad propozycją drugiej części tematu lekcji.

W grupie przetestowanej przeze mnie zaproponowano: To nie są egzotyczne problemy; Znane problemy w nieznanym Iranie; Rozstanie wygląda tak samo pod każdą szerokością geograficzną; Dlaczego warto iść na irański film?; Rodzinny thriller Farhadiego; Uniwersalne problemy w tle irańskiej kultury; Czego może nauczyć Europejczyka irańskie „Rozstanie”?; Nie ma zwycięzców, są tylko pokonani; Tragedia grecka we współczesnym Iranie? Asghara Farhadiego przepis na dobry film…

Zaprezentowanie pierwszej sceny filmu- sprawy rozwodowej.

Analiza ukierunkowana pytaniami pomocniczymi:

1. Gdzie ma miejsce scena?
2. Co jest przedmiotem sporu obu stron?
3. Jakie problemy podjęte w filmie sygnalizuje przedstawiona sytuacja?
4. W jaki sposób jest filmowana sceny?
5. Jaką perspektywę obiera widz?

Przykładowe odpowiedzi uczniów:
Sąd. Sprawa rozwodowa. Kobieta wnosi o rozwód z powodu konfliktu z mężem na tle wyjazdu z kraju. Ona chce lepszej przyszłości dla swojej córki, aby nie dorastała „ w takich warunkach”, on jest zobligowany opieką nad cierpiącym na chorobę Alzheimera ojcem. Kartą przetargową jest ich 11-letnia córka, Termeh, gdyż na jej wyjazd z Iranu musi być zgoda ojca. Scena filmowana jest w sposób bardzo statyczny. Kamera w półzbliżeniu fotografuje spierających się małżonków, a głos niewidocznego urzędnika dobiega z offu. Widz czuje się jakby to on miał rozstrzygnąć konflikt pary, jakby to on miał być sędzią przedstawianych osób i wydarzeń.

• Jakie wydarzenia uruchamia separacja Simin i Nadera? Wymieńcie te najważniejsze. Synopsis. Np.:

Przykładowe odpowiedzi uczniów:
Zatrudnienie Razieh; wypadek służącej na schodach- poronienie; oskarżenie Nadera o morderstwo; oskarżenie Razieh o niedopełnienie obowiązków wobec chorego; awantura męża Razieh, Hodjata w sądzie i szkole Termeh; Simin w obawie o bezpieczeństwo córki i próbuje nakłonić męża do ugody z Razieh; Nader przyznaje się córce do kłamstwa, ale i ona w sądzie ukrywa prawdę; negocjacje Simin z mężem Razieh i własnym w sprawie ugody pieniężnej; rozmowa Simin i Razieh- prawdziwe powody poronienia; ugoda, do której nie dojdzie- religijny dylemat Razieh; rozwód; jaka będzie decyzja Termeh?

Uczniowie w grupach charakteryzują głównych bohaterów filmu, zwracając uwagę na złożoność motywacji ich postępowania i decyzji. Losują imiona: Simin, Razieh, Nader, Hodjat. Pracują wg pytań załącznika dla uczniów.

Przykładowe odpowiedzi uczniów:
Simin – jest kobietą nowoczesną i wyzwoloną, irańską feministką, co daje się zaobserwować choćby na podstawie ubioru; To osoba czynna zawodowo (nauczycielka), należąca do klasy średniej, zamożna (ładne mieszkanie, dobra szkoła córki, korepetytorka, samochód), samodzielna i odważna ( potrafi przeciwstawić się mężowi – mężczyźnie, którego pozycja w Iranie jest znacząco wyższa niż pozycja kobiety). Chce dla siebie i swojej rodziny, zwłaszcza Termeh, lepszego życia w kraju wolnym od reżimu religii i opresyjnych rządów, stąd decyzja o wyjeździe z Iranu. Choć przez lata podporządkowuje się zasadom panującym w jej kraju, opiekując się seniorem rodu- ojcem Nadera cierpiącym na zespół Alzheimera, chce wreszcie spełnić powinności matki
i zapewnić Termeh lepszy byt. Decyduje się na rozwód, separację, co uruchamia lawinę wydarzeń. Simin kocha Nadera, ale oczekuje również z jego strony zainteresowania i okazania uczucia. W sytuacji trudnej, aresztowania mężczyzny oskarżonego o morderstwo (spowodowanie poronienia), nie zostawi go samego. Zaopiekuje się teściem, zorganizuje pieniądze na kaucję, będzie negocjować z Hodjatem i Razieh warunki ugody. Simin wydaje się najmniej związana z religią i kulturą swojego kraju spośród wszystkich głównych bohaterów filmu.
Razieh – przeciwieństwo Simin , kobieta z biednej warstwy społecznej, bez wykształcenia, bardzo religijna, przestrzegająca surowych zasad Koranu (ubrana w hidżab i czador; konsultująca zabiegi pielęgnacyjne nad ojcem Nadera z doradcą koranicznym; rezygnująca z szansy polubownego zakończenia trudnej dla obu rodzin sprawy w obawie przed grzechem krzywoprzysięstwa). Chcąc ratować rodzinę i zapewnić jej byt, czego nie jest w stanie uczynić Hodjat- jej mąż, decyduje się, w tajemnicy przed nim, przyjąć pracę opiekunki starszego mężczyzny. Nie wie, że w jej stanie (ciąża) nie podoła obowiązkom. Długie dojazdy do pracy, opieka nad małą córeczką, stres związany ze świadomością tego, iż oszukuje męża i wykonuje pracę, na którą nie pozwala jej religia, przerastają ją. Razieh nie radzi sobie, co najpierw skutkuje niezauważeniem wyjścia starszego pana na ulicę, następnie wypadkiem (o którym widz dowie się w sytuacji, kiedy dramaturgia filmu osiągnie kulminację). To wtedy najprawdopodobniej dochodzi do poronienia, ale tego Razieh nie może ujawnić ani mężowi, ani pracodawcy. Kobieta musi wyjść do lekarza i pozostawić swojego podopiecznego samego w domu.
W najlepszych intencjach przywiązuje go do łóżka, ale nie jest w stanie przewidzieć, że Nader zastanie ojca nieprzytomnego, leżącego na podłodze. Kłótnia z pracodawcą zakończy się wypchnięciem kobiety za drzwi, co stanie się pretekstem do oskarżenia Nadera o poronienie. Ta uczciwa(?) i religijna kobieta zmuszona została do kłamstw, w sieć których zaplątała zarówno siebie jak i kolejnych bohaterów filmu.
Nader – mąż Simin, reprezentuje ten sam co ona status społeczny i jednakowy poziom zamożności. Przedmiotem konfliktu z żoną jest odmienne stanowisko wobec planowanego wyjazdu ich rodziny z kraju. Nader czuje się w obowiązku opieki nad chorym ojcem. W kulturze Iranu nie jest przyjęte oddawanie starych i schorowanych rodziców do domów opiekuńczych. Nader to ojciec, ale i syn, który stanął w sytuacji wyboru pomiędzy dwiema drogimi sobie osobami, pomiędzy wiernością tradycji/ przeszłości a powinnością wobec przyszłością własnego dziecka. Nie godzi się na rozwód, ale musi stanąć wobec wyzwania- separacji z żoną, a zatem zorganizować życie domu- chorego rodzica i córki, która decyduje się ( powodowana pragnieniem dobra rodziny) na pozostanie z ojcem. Zatrudnienie Razieh, i to z poręczenia własnej żony, do opieki nad seniorem skończy się konfliktem między nim a służącą. Pozostawienie starego człowieka bez opieki , przywiązanie go do łóżka rozwścieczy Nadera na tyle, że wyrzuci ją z domu, wypychając na korytarz. Znalezienie się kobiety w szpitalu z powodu poronienia nie będzie dla niego obojętne. Odwiedzi szpital wraz z Simin, spotka męża poszkodowanej kobiety, nie uniknie jednak oskarżenia o morderstwo ( prawo w Iranie jest surowe wobec przyczynienia się do śmierci płodu). W sądzie Nader będzie próbował wyłgać się z części odpowiedzialności, utrzymując, że nic nie wiedział o ciąży Razieh (co jest możliwe ze względu na ubiór kobiety). Faktycznie jednak kłamie, chcąc uniknąć kary więzienia, odpowiedzialności. Pragnie też zostać niewinny w oczach Termeh, która głęboko przeżywa zaistniałą sytuację. Męska duma nie pozwoli mu przyznać się do uczucia do Simin, prosić ją o pomoc czy zmianę decyzji w imię dobra rodziny. Okoliczności zmuszą go jednak przystać na plan żony i zaakceptować ugodę z Razieh i Hodjatem. W sytuacji decydującej będzie chciał dowieść swojej racji, każąc kobiecie przysiąc na Koran, że to on był przyczyną poronienia jej dziecka. Motywacja działań bohatera zakorzeniona jest głęboko w irańskiej tradycji, wynika z przekonania o dominującej pozycji i roli mężczyzny w rodzinie.
Hodjat – mąż Razieh, porywczy, gwałtowny (zachowania w szpitalu, sądzie, szkole Termeh, domu – wobec żony). Jego emocjonalne problemy wynikają po części z frustrującej sytuacji materialnej i społecznej. Hodjat walczy z wierzycielami, z powodu długów często jest w więzieniu, nie jest w stanie utrzymać rodziny. Jego męska duma urażona jest faktem, że to żona próbuje utrzymać dom, podejmując pracę opiekunki starego człowieka i wykonując przy nim czynności, które niedozwolone są przez religię. Zetknięcie się z mężczyzną z innej, lepszej i uprzywilejowanej przez los klasy wzbudza w nim dodatkowo złe emocje, rani jego męską ambicję, ustawia w sytuacji poszkodowanego przez swoje pochodzenie. Hodjat, mimo że należy do środowiska religijnych Irańczyków, w sytuacji wątpliwości żony, która boi się przysiąc na Koran, skłonny jest wziąć „TO” na siebie.

• Jakie problemy poruszył w swoim filmie Farhadi?

Przykładowe odpowiedzi uczniów:
Np.: Podziały społeczne w Iranie – czym są podyktowane? Jakie problemy generują?; Sytuacja kobiet i mężczyzn współczesnego Iranu; Obraz irańskiej rodziny- podobieństwa/różnice wobec modelu europejskiego; Instytucje państwowe w Iranie np. sądownictwo – podobieństwa (?), różnice w stosunku do europejskich; Stosunek do życia…. poczętego i osób starych i chorych; Rozwód po irańsku; Dziecko a konflikty rodziców; Co zrobi Termeh? Konsekwencje jej decyzji; Przyczyny emigracji we współczesnym Iranie; Budowanie filmowej dramaturgii i napięcia – filmowe sposoby trzymania widza za gardło; Irańskie feministki; Ustrój państwowy i jego wpływ na rodzinę; Między tradycją a nowoczesnością, inne…

• Które z nich uważasz za szczególne Ci bliskie, warte przedyskutowania? Można wybrać temat dyskusji w zależności od przedmiotu, na którym film jest omawiany.Dyskusja na wybrany przez młodzież temat lub polecenie młodzieży przygotowania tez do dyskusji klasowej w domu.
• Jakimi walorami typowo filmowymi charakteryzuje się obraz Asghara Farhadiego?(Można pomóc młodzieży prezentując fragmenty recenzji krytyków. Patrz – załącznik).

Praca domowa

„Rozstanie” zostało okrzyknięte przez światową krytykę arcydziełem współczesnego kina, nie brak głosów (może przesadzonych), że to jeden z ważniejszych filmów nowego tysiąclecia. Znajdź w Słowniku terminów literackich hasło: „arcydzieło” – i odnieś je do obejrzanego i omówionego na lekcji obrazu. A może nie zgadzasz się z tą opinią. Jeśli tak, sformułuj krytyczne uwagi na temat filmu.

Załączniki

Załącznik dla uczniów

Scharakteryzujcie bohatera filmu „Rozstanie” (wybranego drogą losowania), zwracając uwagę na motywację jego działań w sytuacjach przedstawionych w filmie. Weźcie pod uwagę:

1. Status majątkowy i przynależność do grupy społecznej.
2. Stosunek do religii.
3. Wykształcenie.
4. Cele, jakie chce osiągnąć.
5. Powody podejmowanych decyzji.
6. Wpływy kultury, obyczajowości, polityki.

Załącznik dla nauczyciela i uczniów

Irański reżyser wie dobrze, co czujemy. Tadeusz Sobolewski o kinie irańskim

Transkrypcja wywiadu Anny Fuksiewicz z Tadeuszem Sobolewskim na antenie Dwójki Polskiego Radia z dnia 10 04.2012 r.

http://www.polskieradio.pl/24/286/Artykul/582641,Iranski-rezyser-wie-dobrze-co-czujemy

Od początku do 12’40”

A.F. Przyznany w końcu lutego Oscar dla filmu A. Farhadiego „Rozstanie” zwrócił po raz kolejny uwagę na kino wywodzące się z Iranu, a także na palące problemy ludzi w tym kraju. Najciekawsze zjawiska filmowe bliskowschodniej kinematografii nie tylko irańskiej, ale także libańskiej czy tureckiej, a to z okazji wejścia na ekrany „Dokąd teraz?” i „Pewnego razu w Anatolii” przybliży nam pan Tadeusz Sobolewski. Witam serdecznie [….]

Filmy pochodzące z tego regionu świata wzbudzają wielkie zainteresowanie na festiwalach filmowych. No właśnie, czy są tego warte? […] Panie Tadeuszu zdaję sobie sprawę, że określenie kino Bliskiego Wschodu jest równie nieprecyzyjne jak określenie „kino europejskie”.

T.S.: No właśnie, przecież to są zupełnie różne światy, różne kraje. Iran, który jest krajem teokratycznym, w którym rządzą tak naprawdę ajatollahowie, rządzą też życiem codziennym ludzi. Turcja jest republiką świecką, która aspiruje do tego, aby wstąpić do Unii Europejskiej, czy Liban, który jest fenomenalną mieszanką islamsko- chrześcijańską… Te kraje, a zwłaszcza Iran i Turcja, począwszy od lat 60. właściwie mają kinematografie, które są no… Tak jak myśmy mieli kiedyś swoją szkołę polską, swoje nowe fale, tak oni mają. Tutaj malutki wtręt osobisty. Byłem kiedyś w Indiach i w pociągu nawiązuję znajomość. Polska… co to znaczy? Ten ktoś, młody człowiek, student, mówi: Acha, wy macie ciekawe kino, takie jak Iran. Dla niego Iran był taką oazą ambitnego kina – społecznego, psychologicznego. To co się dzieje dzisiaj w Iranie jest bardzo ciekawe i ten film „Rozstanie”, w oryginale on się nazywa „Separacja”, Asghara Farhadiego, no taki, który dostał Oscara…. Byliśmy właściwie prawie pewni, że on dostanie, bo jest to film uniwersalny, równocześnie bardzo zakorzeniony w tamtej rzeczywistości, uniwersalny, trzymający za gardło jak Hitchcockowski thriller, choć jest filmem o rodzinie, o dwóch rodzinach. O ludziach należących do intelektualnej elity, wykształconych, zachodnich i tych drugich, tych ,gdzie kobiety noszą czarne chusty, gdzie muszą spytać się doradcy koranicznego, co mogą w życiu zrobić… Ci ludzie i te dwie rodziny się spotykają w dramatycznych okolicznościach… Narasta poczucie zagrożenia, jak wtedy, kiedy ktoś jest oskarżony o popełnienie przestępstwa, o to że spowodował poronienie służącej. Ten pan inteligent. Jego rodzina też się rozpada. I nagle oni wszyscy znajdują się w sytuacji, kiedy wszyscy są winni, wszyscy kłamią, wszyscy boją się sądu.. Coś jest uchwycone, poza tym, że ten film mówi o sytuacji egzystencjalnej, w której nikt nie chce ogarnąć drugiego swoim myśleniem, swoim miłosiernym myśleniem… Ten film mówi coś bardzo charakterystycznego, co ja poczułem będąc kiedyś na festiwalu filmów dokumentalnych w Teheranie, mianowicie – lęk i przymus kłamstwa wymagany przez prawo, przez drakońskie zwyczaje… Kiedy przyjeżdża się do Iranu i dziewczyna, która będzie naszym przewodnikiem podaje nam rękę, to ona mówi: pamiętajcie, że nie wolno podawać ręki. W Iranie, gdzie kobiety muszą nosić chusty, są ulice, gdzie tych chust nosić nie muszą. Wszystko ma swoją drugą stronę. Pamiętajmy, że Iran jest wynalazcą ketmanu, czyli udawania… I o czymś takim mówi „Rozstanie” Farhadiego. A jednocześnie mam poczucie, że to nie jest film polityczny, odnoszący się do Iranu. Cały nasz świat jest dziś podzielony. Te wszystkie filmy[…] mówią też o naszym świecie. To nie są filmy z kraju egzotycznego, turystycznego. One niosą ze sobą ładunek myśli wschodniej, poczucie, że prawda jest trudna do wyrażenia, być może, że niepoznawalna; poczucie, że los rządzi człowiekiem. Poza tym te filmy mówią o świecie przełamanym i o tym, z czym my wszyscy się borykamy, że idzie nowoczesność, taka ultranowoczesność, która wyrugowuje tradycję. To się dzieje na całym świecie, także i u nas. I te filmy, np. filmy tureckie np. Nuri Bilge Cejlana, one dokładnie o tym mówią, o takim poczuciu wyobcowania, o tym, że nasza tożsamość jest niepewna, nie wiemy, kim jesteśmy, nie wiemy, jak i kiedy świętować, wszystko to wyparowuje, staje się względne.

A.F: No właśnie, to niezwykle ciekawe tło obyczajowe. Ja jeszcze na chwilę zatrzymam się przy tym „Rozstaniu” Religijne, psychologiczne… a równocześnie bezbłędnie skonstruowany scenariusz, który sprawia, że wszyscy czujemy się niemalże jak na thrillerze i czekamy jak ta akcja dalej się rozwinie.

T.S. I przyjmujemy po kolei punkty widzenia wszystkich uczestników, których sytuacja zmusza do kłamstwa.

AF- A widział pan poprzedni film Farhadiego „Co wiesz o Elly”?

T.S: Tak, oczywiście. Ciekawe, że reżyserem, do którego porównuje się Farhadiego czy kino tureckie jest Antonioni. […] „Co ty wiesz o Elly” jest filmem, gdzie ginie dziewczyna, gdzie też spotykają się dwa różne światy w jakiejś takiej pustce. Jest świat ludzi prostych, wierzących i świat relatywistycznych inteligentów […] I ciekawe, że to nie jest film, to nie jest kino polityczne. Myślę, że w Iranie film polityczny nie mógłby powstać. […] Tak jak w PRL-u powstawały bardzo głębokie filmy, które niekoniecznie krzyczały jakąś polityczną prawdę.

A te nasze sytuacje i sytuacje ludzi w Iranie jest porównywana często z sytuacją ludzi naszego dawnego obozu, takiego dwójmyślenia.

A.F: Pan powiedział coś, co powinno być jakby podsumowaniem takiego tematu. Bo tak jak my interesowaliśmy świat i festiwale zagraniczne w latach 60., szkoły polskiej i później, to teraz interesuje Iran i Turcja, dlatego że ma coś oryginalnego, ciekawego do powiedzenia… Może u nas jest zbyt normalnie.

T.S: […] W tych krajach coś się rozstrzyga. Zwłaszcza Iran jest w centrum uwagi, poczucia zagrożenia. Wiadomo, że Iran jest groźny i Iran zagraża, Iran sam jest zagrożony. To jest takie małe centrum świata, w którym widać być może przyszłość nas wszystkich gdzieś tam się rozstrzyga. I ciekawe, że w filmach Farhadiego to nie jest tak, że on bierze którąś stronę, bo po jednej stronie są fundamentaliści, ludzie, którzy kierują się tradycyjnymi, religijnymi zasadami na każdym kroku życia. Oni też coś udają, oni też kłamią. Ale ta druga strona wykazuje wobec nich, jeśli nie pogardę, to coś w rodzaju wyższości. I tutaj Farhadi dotyka czegoś, czego też świadkami byliśmy w Teheranie, czegoś, co jest bardzo groźne – jeżeli między dwiema warstwami społecznymi jest taka przepaść, która rodzi nienawiść.

A.F. No właśnie, a ja tutaj jako kobieta muszę podnieść taki wątek, że w tych filmach, o których pan mówi, ciekawy jest obraz życia kobiety, sytuacji kobiety w tradycyjnym teokratycznym społeczeństwie.

T.S. I emancypacji.

A.F. Bo mamy to już w „Rozstaniu”. Kobieta służąca, która jest dosłownie tłamszona przez męża, który nie pozwala jej pielęgnować np. starszego pana, wynająć się do takiej pomocy. A to samo mamy też u innego znanego reżysera irańskiego Mohsena Makmalbafa.

T.S. A także u innego reżysera irańskiego, który teraz siedzi w areszcie domowym- Panahiego. Jego ostatni film „Offside” (termin piłkarski), mówił o dziewczętach przebierających się za chłopców, ażeby móc wejść na stadion i obejrzeć mistrzostwa. Zresztą [..] w Teheranie jest taki zwyczaj, że młode dziewczyny, żeby poczuć się wolne wieczorem przebierają się za chłopaków.

A.F: Ten film dostał Srebrnego Niedźwiedzia.

T.S: A później, ten Panahi, którego mieszkanie było ośrodkiem spotkań inteligencji teherańskiej , został oskarżony i … [wydano] kuriozalny wyrok, który zabraniał mu realizacji filmów przez najbliższe 20 lat. Świat filmowy wstawia się za Panahim. W zeszłym roku na festiwalu w Cannes pokazano film zrobiony u niego w domu, dokumentalny, taki film list, gdzie on zwraca się do nas, do ludzi, do słuchaczy, zaprasza nas do swojego mieszkania. Ale ten list został przemycony na festiwal w pendrivie umieszczonym w cieście. I to pokazuje niebywały paradoks. Z jednej strony średniowieczne więzienie, z drugiej technika, która pozwala porozumiewać się między nami. Ciekawe, co z tego wyniknie.

A.F: Ale on dostał nie tylko zakaz wyjazdów zagranicznych, ale zakaz uprawiania zawodu.

T.S. Oczywiście, pisania scenariuszy. Z tego filmu wynika, że jest wciąż w areszcie domowym i czeka na kasację tego wyroku, o co upominają się najwięksi reżyserzy całego świata.

A.F: Jest on laureatem Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji za film „Krąg”, Srebrnego (berlińskiego) Niedźwiedzia właśnie za film „Offside”, czyli to jakby świadczy o tym, o czym pan przed chwilą powiedział, że istnieje duże zainteresowanie tym kinem.

T.S.: Bo jest to świetne kino. To nie jest kino regionalne. Zresztą to kino się zmienia. Makmalbaf był synonimem takiego kina alegorycznego, mistycyzującego. Nowe filmy, takie jak Farhadiego „Rozstanie” to są filmy egzystencjalne, to są filmy, gdzie gra toczy się między ludźmi. Nie są to filmy symboliczne. To kino jest bardzo nowoczesne.

IRAN – ciekawostki. Fragmenty artykułów.

Iran zakazuje kobietom studiować – ( fragmenty)

36 uniwersytetów w Iranie ogłosiło listę 77 kierunków, które od nowego roku będą dostępne tylko dla mężczyzn. Noblistka Szirin Ebadi apeluje o pomoc ONZ.

W zdominowanym przez mężczyzn społeczeństwie irańskim, gdzie polityka jest dla kobiet niedostępna, w tym roku kobiety pokonały mężczyzn na egzaminach wstępnych stosunkiem 3 do 2. To wystraszyło kleryków, którzy boją się napływu wykształconych kobiet i w ogóle podniesienia ich poziomu edukacji – pisze „Telegraph”.

Według nowej polityki kobiety nie będą miały dostępu do całego szeregu kierunków na najważniejszych uczelniach w Iranie, w tym m.in. anglistyki, archeologii, fizyki jądrowej, informatyki, inżynierii, studiów menadżerskich, czy hotelarstwa.

http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/669975,Iran-zakazuje-kobietom-studiowac

Kobieta w Iranie, czyli moda islamska ( fragmenty)

Czador, burka, hidżab – co tak naprawdę oznaczają te tajemnicze słowa? Czy Iranki rzeczywiście zawsze muszą być okutane od stóp do głów?

W Iranie nikt nie nosi burki. Burka jest wielką płachtą, która zasłania głowę i całą sylwetkę aż po stopy i ma tylko prostokątny kawałek siatki na wysokości oczu. Burka była obowiązkowa dla kobiet mieszkających w Afganistanie za rządów Talibów. W Iranie nigdzie nie widziałam kobiety w burce. Natomiast obowiązuje tu hidżab wprowadzony bodajże rok po proklamowaniu Islamskiej Republiki Iranu w 1979 roku.

Hidżab jest sposobem ubierania się i chodzi o to, że kobieta powinna zakrywać całe swoje ciało oprócz twarzy i dłoni. Tylko mąż ma przywilej oglądania żony w pełnej krasie. Dlatego w miejscach publicznych kobiety zakładają długie spodnie, do tego najczęściej lekki płaszczyk do kolan z długimi rękawami oraz chustkę na głowę. Dziewczynki powinny ubierać się w ten sposób od ukończenia 9 roku życia. […]

Zupełnie osobnym tematem jest ten słynny „czador”. Co to takiego? Otóż czador to namiot, a przynajmniej tyle oznacza w języku farsi (język perski), ale jest to też nakrycie dla kobiet, coś w rodzaju peleryny. Czador jest uszyty z połowy koła, zakłada się go na głowę i jest na tyle długi i szeroki, że bardzo skutecznie zakrywa wszelkie walory płci pięknej. Nakrycie to nie posiada żadnych zatrzasków czy guzików, przytrzymuje się go rękoma, a czasem nawet zębami!

Kto i kiedy zakłada czador? Zakładają go kobiety idące do meczetu, a na co dzień noszą go panie, które są bardziej religijne. Prawie wszystkie kobiety nakładają czador na czas podróży, chroni je to przed ciekawskim i pożądliwym wzrokiem obcych mężczyzn.

W świętych dla muzułmanów miejscach moda dla kobiet jest jednoznacznie określona, ale jeśli masz szansę zobaczyć Irankę w jej domu, to przekonasz się, że te kobiety niejednokrotnie ubierają się lepiej i modniej niż Europejki…

w: http://www.loswiaheros.pl/iran/196-kobieta-w-iranie-i-jej-moda

Iran/Życie kobiety warte połowę życia mężczyzny (fragmenty)

W świetle prawa życie kobiety w Iranie jest warte dokładnie połowę tego, co życie mężczyzny, podobnie jak świadectwo złożone przed sądem w jakiejkolwiek sprawie – mówi przedstawiciel Irańskiego Centrum Obrony Praw Człowieka.

Kobieta może ubiegać się o rozwód tylko w szczególnych okolicznościach i w przypadku jego uzyskania ma prawo wychowywać swe dzieci tylko do siódmego roku życia. Do niedawna obowiązywało prawo, według którego mogła wychowywać je tylko do drugiego roku życia. […]

W Iranie tak zwane prawo krwi („dijeh”) nakazuje, aby zabójca oprócz odbycia kary za ten czyn, zapłacił odszkodowanie pieniężne rodzinie ofiary.

„Zabicie kobiety, tak samo jak cudzoziemca, kosztuje połowę tego, co zabicie irańskiego mężczyzny” – mówi adwokat z Centrum kierowanego przez panią Ebadi, który w obawie przed władzami irańskimi woli zachować anonimowość.

Zgodnie z irańskim prawem, mężczyzna może się rozwieść kiedy zechce i nie musi podawać powodów swej decyzji. Kobieta może się rozwieść tylko w kilku przypadkach: jeśli mąż całkowicie ją porzucił, jeśli jest narkomanem lub jeśli cierpi na impotencję.

Mąż, który przyłapie swą żonę na uprawianiu miłości z innym mężczyzną, może ich zabić.

W przypadku udowodnienia zdrady małżeńskiej, kobieta może być wydana na śmierć przez ukamienowanie. […]

Mężczyzn też można sądzić za zdradę małżeńską, ale mogą oni korzystać z wybiegu prawnego w postaci „małżeństwa czasowego”; dzięki temu mogą żenić się z kilkoma kobietami, czasami nawet tylko na parę godzin, aby móc utrzymywać z nimi stosunki płciowe.

W jakiejkolwiek sprawie sądowej kobieta nie może zeznawać sama: muszą to czynić dwie kobiety naraz, aby ich świadectwo miało wartość prawną. Mężczyzna musi mieć ukończone 18 lat, aby można było wykonać na nim wyrok śmierci. W przypadku dziewcząt granica ta wynosi zaledwie ukończone 9 lat. Podstawa tej praktyki są decyzje wydawane przez ajatollahów.

W kraju jest 700 ajatollahów i „fatwy” dyktowane przez nich stanowią wyższe prawo, niż przepisy kodeksu. (PAP)

z: http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,4061814.html

Rodzina w kulturze Iranu

Średnia liczba dzieci przypadających na rodzinę stopniowo spada i obecnie wynosi około sześciu. Głową domu jest ojciec, ale matka odgrywa również ważną rolę. Szczególny szacunek okazuje się starszym krewnym, zwłaszcza mężczyznom. Ich mądrość i doświadczenie są powszechnie uznawane. Starzejącymi się rodzicami opiekują się ich dzieci.

w: http://www.odyssei.com/pl/culture/iran.php

Marzena Nykiel
„Rozstanie” czyli feministyczna ślepota krytyków. Jak Hollywood zachwyciło się filmem broniącym życia (fragment)

Pamiętam opowieści pewnego misjonarza, pracującego w jednym z krajów arabskich. Opisywał niewyobrażalne zdumienie muzułmanów, pytających czy to prawda, że w Europie są specjalne domy, do których oddaje się starych, schorowanych ludzi. Nie potrafili uwierzyć, że ludzie pozbywają się z domu ojca czy matki.

w: http://wpolityce.pl/dzienniki/dziennik-marzeny-nykiel/24864-rozstanie-czyli-feministyczna-slepota-krytykow-jak-hollywood-zachwycilo-sie-filmem-broniacym-zycia

Fragmenty uwag krytyków na temat filmu „Rozstanie”

Błażej Hrapkowicz „Rozstanie” , Kino, 2011, nr 10

„… struktura opowieści przypomina stos kamieni, spod którego ktoś wyciąga nagle podpórkę i nagle wszyscy muszą zmierzyć się z ogromem katastrofy. Tę podpórkę usuwa kłamstwo… Dla Farhadiego kłamstwo jest trucizną, która powoli niszczy relacje międzyludzkie – jak piasek, który dostawszy się w tryby maszyny, zakłóca jej działanie, aż wreszcie doprowadza do poważnej awarii.[…] W precyzyjnie napisanym scenariuszu irański twórca osiąga mistrzostwo dialogu – płynnego, naturalnego, potocznego, a zarazem skrzącego się od podtekstów, nie pozostających wątpliwości, że słowa i czyny bohaterów mają głębsze podłoże społeczno- polityczne. Do „Rozstania” świetnie pasuje angielski zwrot „character’s dramma. Farhadi zabiera nas do mieszkań bohaterów, pokazuje ludzi o różnych osobowościach…. Reżyser ciągle zmusza odbiorcę do kwestionowania własnego zaangażowania. Przewrotnie obracając stereotypami, Farhadi pyta: komu kibicujesz i dlaczego? Rozstanie korzysta z arsenału kina gatunków – napięcie budowane jest za pomocą eliptycznych przemilczeń, zagęszczonego montażu, suspensu, który sprawia, że film ogląda się z niesłabnącym napięciem.”

Jakub Socha, „W sieci kłamstw, w sidłach lęku”, Film 2011, nr 10 s. 75

„[…] styl Farhadiego czerpie z najlepszych tradycji kina europejskiego i amerykańskiego. Można u niego odnaleźć zarówno gatunkowe konwencje, jak i dramaturgiczne rozwiązania zapożyczone od Antonioniego; kadrowanie rodem z westernu i dialogi równie czyste jak u Rohmera. Irańczyk nie robi jednak patchworków, w których nic do siebie nie przystaje: szwy wyłażą, cytaty rażą oczywistością. Mimo zapożyczeń jest to kino na wskroś oryginalne i spójne. Znakiem szczególnym Farhadiego jest jednak dynamizm. Mało filmowców, szczególnie tych, którzy podpierają się komputerami i pirotechniką, potrafi uzyskać taką intensywność i jednocześnie goniąc do przodu, ciągle pamiętać o detalu, co świadczy zarówno o uważności, jak i poetyckim wyrafinowaniu”.