Cele lekcji

W trakcie zajęć uczeń:

• analizuje i interpretuje wybrane elementy filmu (bohaterowie i ich świat)
• charakteryzuje i ocenia postacie głównych bohaterów
• definiuje pojęcie „rezerwat” w kontekście społecznym
• wyjaśnia znaczenie terminów: komedia, tragikomedia
• wskazuje elementy komizmu i tragizmu w analizowanym filmie
• nazywa zastosowane w filmie rodzaje komizmu
• wyraża swoje zdanie i je uzasadnia
• współpracuje w grupie

Czas pracy 1 godzina lekcyjna (szkoła ponadgimnazjalna), 2 godziny lekcyjne (gimnazjum) + projekcja filmu Środki dydaktyczne film Łukasza Palkowskiego „Rezerwat” materiał pomocniczy: zdjęcia z filmu przedstawiające jego bohaterów czyste kartki mazaki

Formy pracy praca w grupach praca indywidualna praca zbiorowa Metody pracy śnieżna kula rozmowa nauczająca elementy dyskusji

Przebieg lekcji

Uczniowie oglądają film w domu, zwracając szczególną uwagę na postawy bohaterów.

Na początku zajęć nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji, zakrywając początkową część zdania (pierwszy wyraz), wyjaśnia, że zostanie odkryta pod koniec lekcji. Następnie prosi uczniów o podzielenie się krótkimi refleksjami na temat obejrzanego filmu:

• O czym opowiada obraz Łukasza Palkowskiego?
• Jakie uczucia, emocje towarzyszyły Wam podczas oglądania „Rezerwatu”?
• Czy podobał Wam się ten film?
• Który z bohaterów wzbudził Waszą sympatię?

Kolejna część zajęć dotyczy świata przedstawionego w filmie.

• Do czego odnosi się tytuł filmu?
• Co oznacza słowo „rezerwat”?

Nauczyciel rozdaje uczniom czyste kartki i prosi, by każdy z nich napisał, jak rozumie znaczenie słowa „rezerwat”. Następnie to samo zadanie uczniowie wykonują w parach, potem w zespołach cztero- i ośmioosobowych. W ten sposób powstanie około czterech, pięciu (w zależności od liczebności klasy) definicji słowa „rezerwat”. Przedstawiciele grup odczytują wypracowane przez zespół definicje (kartki zostają umieszczone w widocznym miejscu na tablicy). Teraz, uwzględniając zapisy każdego zespołu, uczniowie ustalają wspólną dla całej klasy definicję pojęcia „rezerwat”.

Następnie prowadzący zajęcia prosi jednego z uczniów o odczytanie definicji słowa „rezerwat” ze słownika (możne wywiesić planszę z zapisaną na niej definicją słownikową), np.:

„rezerwat – obszar chroniony, całkowicie albo częściowo wyłączony spod eksploatacji celem zachowania całej przyrody albo niektórych jej składników (zwierząt, roślin, form krajobrazowych itp.)” [Kopaliński Władysław, „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem”, Warszawa 1999]

rezerwat – z łac. reservatus = zachowany

1. „teren o szczególnych wartościach przyrodniczych lub krajoznawczych, będący pod specjalną ochroną w celu zachowania pierwotnego stanu znajdującej się na nim przyrody (fauny, flory, ukształtowania terenu)”
2. „obszar zamieszkania wyznaczony od połowy XIXw. autochtonicznej (tubylczej) ludności terenów Afryki, Ameryki Płn. I Płd. oraz Australii przez europejskich kolonizatorów.” [„Słownik wyrazów obcych”, pod red. prof. dr Jana Tokarskiego, Warszawa 1980]

Uczniowie porównują stworzoną przez siebie definicję z wyjaśnieniem pojęcia ze słownika.

Nauczyciel zadaje pytanie:

• Która z tych definicji najlepiej przystaje do świata przedstawionego w filmie Ł. Palkowskiego?
• Co jest tu rezerwatem?
• Czym odznacza się świat mieszkańców kamienicy na warszawskiej Pradze, różni od tego „na zewnątrz”?
• Na czym polega specyficzny, niepowtarzalny klimat tego miejsca?
• Kto w filmie reprezentuje społeczność rezerwatu?

Prowadzący dzieli klasę na grupy i prosi, by każda z nich scharakteryzowała jedną z wymienionych przez uczniów postaci, biorąc pod uwagę sytuację rodzinną, materialną bohatera, wykonywaną pracę (zajęcie), zainteresowania, stosunek do sąsiadów z kamienicy oraz innych mieszkańców Pragi, sposób traktowania przybyszów z zewnątrz, spoza dzielnicy.

• Grupa I – fryzjerka Hanka
• Grupa II – Grześ
• Grupa III – matka Grzesia
• Grupa IV – stary fotograf
• Grupa V – Rysiek, chłopak Hanki
• Grupa VI – podwórkowy pijak i jego koledzy
• Grupa VII – taksówkarz Roman
• Grupa VIII – kioskarka Krysia

Uczniowie pracują w grupach.

Po upływie przewidzianego czasu przedstawiciele grup wybierają, spośród przygotowanych przez prowadzącego fotosów z filmu, zdjęcie bohatera, którego grupa charakteryzowała, umieszczają w widocznym miejscu sali i referują rezultaty pracy zespołu. Pozostali uczniowie, ewentualnie nauczyciel, uzupełniają wypowiedzi.

Młodzież dyskutuje o postawach bohaterów filmu, nauczyciel kieruje dyskusją, zadając pytania, np.:

• Jaki stosunek do przedstawionych przez Was postaci ma główny bohater – Marcin?
• Jak zachowuje się wobec nich na początku swojego pobytu w nowym mieszkaniu, a jak później?
• Co jest przyczyną zmiany jego stosunku do współlokatorów?
• Jak obecność młodego fotografa wpłynęła na życie mieszkańców praskiej kamienicy?
• Kto, oprócz głównego bohatera, reprezentuje w obrazie Palkowskiego świat spoza „rezerwatu”?
• Jak osoby te traktują mieszkańców Pragi?
• Jakie są wzajemne relacje między dwoma przedstawionymi w filmie światami – praskiego „rezerwatu” i ludzi „z zewnątrz”?
• Która scena w filmie wyraźnie je symbolizuje?

Następnie nauczyciel kieruje uwagę uczniów na gatunek filmowy, którym posłużył się reżyser:

• Jaki gatunek filmowy reprezentuje Waszym zdaniem „Rezerwat”?
• Dlaczego możemy nazwać go komedią?
• Które postaci, sytuacje, słowa, dialogi bohaterów najbardziej śmieszą?

Nauczyciel prezentuje wybrane, trzy, krótkie fragmenty filmu, będące przykładem komizmu postaci, sytuacji, słowa. Uczniowie określają, jaki rodzaj komizmu występuje we wskazanej scenie.

Podsumowując zajęcia nauczyciel zadaje pytania:

• Jakie jeszcze, oprócz śmiechu, reakcje może wywoływać omawiany film? (np. gorzka refleksja na temat biedy, podziałów między ludźmi we współczesnym świecie, niemożności porozumienia się, zmiany swojego losu, wykluczenia niektórych grup i środowisk; smutek, przygnębienie, świadomość tragicznej sytuacji, w jakiej znaleźli się bohaterowie filmu, itp.)
• Jakim określeniem można byłoby uzupełnić słowo „komiczny” w odniesieniu do przedstawionego przez reżysera świata? („tragikomiczny”)

Nauczyciel odkrywa zasłoniętą część tematu lekcji, uczniowie uzupełniają zapis w zeszytach, wpisując na początku zdania słowo „tragikomiczny”.

Nauczyciel ocenia pracę uczniów, prosi, by oni również ocenili swoje zaangażowanie w zajęcia (Załącznik nr 1).

Praca domowa

1. W formie notatki z lekcji wyjaśnij, jak rozumiesz znaczenie tytułu filmu Ł. Palkowskiego „Rezerwat”.
2. Który z bohaterów „Rezerwatu” – mieszkańców kamienicy na Pradze – wzbudził Twoją sympatię? Uzasadnij wybór.
3. Przygotuj miniwernisaż zdjęć, których tematem będzie: „Moje miejsce na ziemi” (dla chętnych).

Załączniki

Załącznik 1

Nie byłem zainteresowany

Bibliografia

1. Kopaliński Władysław, „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem”, Warszawa 1999
2. „Słownik wyrazów obcych”, pod red. prof. dr Jana Tokarskiego, Warszawa 1980