Krótka informacja o filmie

„Rango” to animacja, która powstała w jednej z największych hollywoodzkich wytwórni Paramount, w reżyserii Gore’a Verbinskiego, autora takich hitów kinowych, jak „Ring” czy „Piraci z Karaibów”, z gwiazdorską obsadą (dubbing w oryginalnej wersji językowej). Z założenia jest to film mainstreamowy, realizowany według prawideł kina stylu „0″, przeznaczony dla bardzo szerokiej publiczności bez względu na wiek… Rango proponuje jednak widzom także złożoną grę intertekstualną, jego poetyka bliska jest grotesce czy może turpizmowi, można go zaliczyć do nurtu kina postmodernistycznego, a więc ucieszy także wytrawnych kinomanów poszukujących we współczesnym kinie intertekstualnych wyzwań.

Mimo wielu nominacji do prestiżowych nagród, otwarte jest pytanie: czy „Rango” to zlepek scen, konwencji, typów bohaterów, rekwizytów znanych z innych filmów czy nowa „jakość” i nowe emocje? Warto poszukać odpowiedzi wraz z uczniami…

Związki z podstawą programową

Gimnazjum:

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
• rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
• dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.

Analiza i interpretacja tekstów kultury

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

• przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście;
• charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
• rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
• omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego);
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm – nacjonalizm, tolerancja – nietolerancja, piękno – brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
• dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.

Tworzenie wypowiedzi.

Mówienie i pisanie. Uczeń:

• tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z filmu;
• uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Świadomość językowa. Uczeń:

• stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
• operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura).

Etyka

• Normy i wartości demokratyczne leżące u podstaw aktywności społecznej na poziomie małej grupy, szkoły, społeczności lokalnej.
• Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody.
• Praca i jej wartość dla człowieka, znaczenie etyki zawodowej.

Szkoła ponadgimnazjalna

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• rozpoznaje specyfikę tekstów politycznych (przemówienie);
• rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy.

Świadomość językowa. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• dostrzega związek języka z obrazem świata.

Analiza i interpretacja tekstów kultury

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
• określa problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków);
• rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej;
• dostrzega w czytanych utworach: parodię, parafrazę i trawestację, wskazuje ich wzorce tekstowe.

Interpretacja. Uczeń:

• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);
• porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
• odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Zakres rozszerzony

• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);
• dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
• dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Zakres rozszerzony

• wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.

Tworzenie wypowiedzi.

Świadomość językowa. Uczeń:

• operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).

Wiedza o kulturze

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko);
• wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, fotografia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia);
• wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą (odbiór bierny, aktywny, konsumpcja, produkcja, twórczość, użytkowanie, uczestnictwo, animacja).

Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

• określa swoje zainteresowania, potrzeby i preferencje kulturalne oraz uzasadnia je w dyskusji.

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało;
• posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych.

Etyka

• Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej.
• Motywy podejmowanych decyzji.
• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim.
• Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.
• Moralne aspekty pracy i różnych dziedzin życia publicznego. Etyki zawodowe. Przykłady kodeksów etycznych. Korupcja jako negatywne zjawisko naruszające kodeksy etyczne.
• Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju.
• Moralny wymiar stosunku człowieka do świata przyrody.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Lekcja języka polskiego poświęcona motywom wędrownym w literaturze i filmie. Na podstawie filmu „Rango” można zaproponować uczniom wyszukanie tych samych motywów w znanych utworach literackich i filmowych.

Motywy wędrowne, obiegowe, wspólne dla dzieł różnych autorów, epok, dziedzin sztuki, łatwo rozpoznawalne są przez odbiorców. Obecność motywów wędrownych jest cechą charakterystyczną utworów wywodzących się z kultury ludowej oraz należących do kultury popularnej.

„(…) motyw literacki jest jednostką poddaną prawu powtórzenia i reinterpretacji, tzn. występuje w utworze w dwóch aspektach: schematycznym – jako element wspólny pewnej klasie dzieł (najczęściej są to realizacje tego samego gatunku literackiego czy odmiany gatunkowej), np. motyw Arkadii w sielance, motyw zdradzonej miłości w balladzie romantycznej, motyw złej siostry w baśni; i indywidualnym – jako jednorazowa i specyficzna dla danego utworu lokalizacja obiegowego motywu w świecie przedstawionym. W tym znaczeniu motyw jest czynnikiem wiążącym utwór z obszarem tradycji literackiej, odsyłającym do innych dzieł tworzących wspólnotę na podstawie realizacji tego samego motywu.

Wprowadzenie do dzieła skonwencjonalizowanego motywu, polegającego na jego powtórzeniu oraz przyswojeniu w sposób nieoryginalny i wtórny (tzn. bez elementu interpretacji), powoduje znaczne obniżenie wartości artystycznej utworu.” [za wikipedia.pl hasło motyw wędrowny]

W trakcie kolejnej lekcji można wraz z uczniami zastanowić się nad „jakością” wykorzystania motywów wędrownych w znanych utworach. Czy zastosowanie danego motywu poszerza związane z nim konteksty znaczeniowe? Czy pomaga w doskonalszym uchwyceniu istoty rzeczy?

Woda i Piach. W trakcie lekcji wychowawczej, na podstawie filmu „Rango”, można poruszyć zagadnienia związane z szeroko rozumianą ekologią:

• konieczności oszczędzania wody i innych zasobów naturalnych
• poszanowania środowiska naturalnego
• problemów i wyzwań stojących przed krajami nisko- i wysokorozwiniętymi w związku z niedoborami wody na świecie
• sposobów manipulowania opinią publiczną w związku z zasobami naturalnymi (także gazem i ropą)
• problemów związanych z eksploracją lasów i terenów będących siedliskami ginących gatunków
• stawiania na zysk, a nie na zachowanie dobrej kondycji planety

Występujący w filmie „Rango” zespół sów „Mariachi” jest doskonałym przykładem, na podstawie którego można w toku zajęć języka polskiego bądź wiedzy o kulturze wytłumaczyć uczniom funkcję chóru w tragedii greckiej oraz w sztuce współczesnej. Muzykujące sowy w ironiczny, niekiedy cyniczny wręcz sposób komentują poczynania bohatera. Od pierwszego „wejścia”, w którym sowy zapoznają widzów z historią i bohaterem, po ostatnią pieśń „chwalebną”, ich śpiew „w przeciwieństwie do indywidualnych charakterów oraz ich wewnętrznych i zewnętrznych konfliktów, wypowiada ogólne nastroje i uczucia, czyniąc to w formie zbliżonej bądź do substancjalności wypowiedzi epickich, bądź do lirycznych uniesień” [Hegel, „Wykłady z estetyki”, Warszawa 1964].

Warto też zapoznać uczniów z poszczególnymi funkcjami chóru, aby uzmysłowić im jak wielką rolę odgrywał on w dramacie, ale jak wielkie bywa jego znaczenie (oczywiście po pewnych transformacjach) w popularnych dziełach kultury współczesnej. Podstawowe funkcje chóru to:

„Odrealniająca epizacja – mimo roli, jaką odegrał chór w narodzinach tragedii greckiej, dalszy rozwój formy dramatycznej sprawił, iż zaczął on być traktowany jako element sztuczny i zewnętrzny w stosunku do dyskursu między postaciami. Zaczęto go traktować jako obcy technice dramatycznej element epicki, ustanawiający dystans wobec świata przedstawionego przez narzucenie odbiorcy punktu widzenia pewnego „widza idealnego”.

„Idealizacja i uogólnienie – wznosząc się ponad „przyziemne” działania postaci, chór jest przywołaniem „głębokiej” wypowiedzi autora; zapewnia przejście od tego, co partykularne, do tego, co ogólne. Poetyckość stylu wypowiedzi chóru podnosi związany z przedstawiana akcją dyskurs postaci do poziomu, na którym uogólniająca i odkrywcza moc sztuki ulega spotęgowaniu.”

„Ekspresja głosu zbiorowego – aby widz rzeczywisty rozpoznał się w reprezentowanym przez chór „widzu idealnym”, należy sprawić, by wartości, które chór wyraża, widz mógł zaakceptować jako własne i zgodne z jego przekonaniami. Tak, więc chór może być akceptowany przez odbiorcę tylko w wypadku, gdy reprezentuje on wartości – religijne, kultowe, ideologiczne – scalające publiczność w światopoglądową wspólnotę.”

„Siła kontestacyjna wywodzi się z dwuznacznego w istocie rzeczy charakteru chóru, wynikającego z jednej strony z jego siły katarktycznej i rytualnej, a z drugiej – z jego mocy kreowania dystansu.” [Patrice Pavis, „Słownik terminów teatralnych”, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998]

Warto powtórnie wraz z uczniami obejrzeć sceny filmu, w których pojawia się chór sów i poddać refleksji jego funkcje i znaczenie w kulturze postmodernistycznej dekonstrukcji przesyconej ironią, satyrą i cynizmem.

Zajęcia wiedzy o kulturze dotyczące różnych form uczestnictwa w kulturze mogą rozpocząć się on wypowiedzi sów „Mariachi”, które zachęcają do zagłębienie się w historię tytułowego bohatera: „Spotykamy się dzisiaj, żeby uwiecznić w piśmie żywot i przedwczesny zgon prawdziwej legendy. Więc wy sobie siedźcie, pogryzajcie niskokaloryczny popcorn i inne artykuły spożywcze, a my przybliżymy wam dziwne i poruszające losy bohatera, który dopiero napisze swoją historię…” Już we wprowadzeniu do filmu sowa (symbol mądrości!) sugeruje, że do tego filmu, ale i większości współczesnych tekstów kultury, podchodzić można przynajmniej na dwa sposoby.

Jeden, to bierna konsumpcja dzieła, która ogranicza je do funkcji rozrywkowej i nie angażuje wiedzy i emocji widza w przeżywanie oglądanego filmu. Drugi zaś, to zaangażowany odbiór, przeżywanie opowiadanych na ekranie historii, wyszukiwanie wątków, motywów i nawiązań intertekstualnych oraz wyciąganie wniosków z poczynań bohaterów. Ten pierwszy oparty jest jedynie na zabiciu nudy i dostępny wszystkim, którzy kupią kinowy bilet, bądź w inny sposób zdobędą możliwość obejrzenia filmu, ten drugi umożliwia odbiór pełny, bardziej złożony, bo oparty na wiedzy kulturowej i przeżyciach predysponujących widzów do zrozumienia treści, które dla „zwykłych zjadaczy popcornu” są niedostępne.

Części składowe filmowej fabuły – zajęcia wiedzy o filmie lub języka polskiego. W pierwszych scenach Rango żyjąc w wygodnym terrarium stara się nakręcić pasjonujący film, opowiadający ciekawą historię. Wyodrębnia części składowe: budowanie postaci, konflikt i zwrot akcji. Wyrazisty w filmie jest także „ratunek w ostatniej chwili” (rozumiany popularnie, nie zaś w sensie „griffithowskim”). Warto przeanalizować film pod kątem wyodrębnienia tych właśnie elementów, szczególnie, że dzięki swoistej postmodernistycznej dekonstrukcji, zostały one w filmie podkreślone przez komentarze chóru bądź refleksje samego bohatera.

Ze względu na połączenie w filmie wielu motywów, nawiązań, wątków i konwencji „Rango” stanowi doskonałą podstawę do przeprowadzenia zajęć dotyczących synkretyzmu gatunkowego.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

The Dirt, miejscowość, w której rozgrywa się akcja filmu to w polskim tłumaczeniu Piach, ale inne możliwe tłumaczenia to np. Brud, Błoto, Nieczystość.

Susza, która dotknęła miasteczko na pograniczu, jako metafora: powolnego umierania bohaterów (postaci/ciał oraz ich marzeń i aspiracji), rozkładu społeczności lokalnej, powolnego zmierzchu cywilizacji Dzikiego Zachodu.

Estetyka groteski, niesamowitości, rozpadu.

Często używane cienie służące tworzeniu specyficznego, złowieszczego klimatu filmu.

Postacie bohaterów – zwierząt (antropomorficzne, spersonalizowane) są zniekształcone. Bohaterowie ubrani są w sposób uniemożliwiający oddzielenie strojów od ciał. Skóra, pancerz, igły stanowią element ubioru. Całość robi wrażenie szaty zdartej, zniszczonej, noszonej od wielu lat, nigdy niezmienianej, zwykle w kolorach ziemi – wyjątkowo ponurej, smutnej. Powłoka zewnętrzna świadczy o powolnym umieraniu wnętrza.

Główni bohaterowie (Rango, Fasola), to postacie, które nie radzą sobie z otaczającą ich rzeczywistością i z problemami dotyczącymi normalnego życia, jest to powodem ich wyalienowania, odrzucenia i braku akceptacji. Do porównani z filmami np. Tima Burtona „Sok z żuka”, „Batman”, „Edward Nożycoręki”, „Ed Wood”, „Marsjanie atakują”, „Jeździec bez głowy”, „Charlie i fabryka czekolady”, „Gnijąca panna młoda”.

„Rango”, jako kwintesencja westernu. W filmie zastosowano maksymalne nagromadzenie cech gatunkowych i nawiązanie do wielu dzieł.

Intertekstualność, cytaty i gra z widzem. Ryszard Nycz definiuje intertekstualność jako: uwarunkowanie tworzenia tekstu i jego odbioru (odczytania) znajomością innych tekstów, kompetencjami kulturowymi nadawcy i odbiorcy. Intertekstualność jest kluczową kategorią opisu tekstów postmodernistycznych.

Niektóre związki „Rango” z innymi tekstami kultury:

• Spaghetti westerny Sergia Leone (bezimienny przybysz pojawia się w miasteczku na prerii, często odciętym od świata, jego kondycja moralna nie jest jednoznaczna, stawia czoło łotrom (jastrząb, wąż, żółw), Duch Zachodu ubrany jest podobnie jak Clint Eastwood w „Za garść dolarów” (1964), „Za kilka dolarów więcej” (1965), „Dobry, zły i brzydki” (1966).
• Imię Rango może nawiązywać do amerykańskiego serialu telewizyjnego z lat 60., którego bohaterami byli pechowiec, nieudacznik strażnik rezerwatu – Rango i jego tchórzliwy pomocnik Indianin Różowa Chmura. Innym pomysłem na interpretację imienia kameleona może być podobieństwo brzmienia Rango do Rambo – ikony popkultury, wojownika, żołnierza i obrońcy słabszych.
• Postać Rango wiąże się z użyczającym mu głosu w oryginalnej wersji językowej Johnnym Deppem. W „Rango” znajduje się wiele cytatów z filmów z jego udziałem. Zabawka kameleona, nakręcana ryba, przypomina rybkę z „Arizona Dream” w reż. Emira Kusturicy. W trakcie wypadku na autostradzie powtórzona zostaje scena z „ Las Vegas Parano” w reż. Terry’ego Gilliama. W wątkach inicjacji duchowej związanej ze spotkaniem Indianina (szamana) oraz tułaczce po Dzikim Zachodzie nieprzygotowanego na tego typu doświadczenia żółtodzioba można się dopatrzeć nawiązań do „Truposza” w reż. Jima Jarmuscha. Klimat filmu, wyobcowany bohater, outsider, dziwadło, zagubiony, na swój sposób uroczy i ujmujący, popadający stale w kłopoty, przypominają postacie kreowane przez Deppa w takich filmach, jak „Edward Nożycoręki”, „Jeździec bez głowy” w reż. Tima Burtona, a nawet „Marzyciel” w reż. Marca Forstera. Typ postaci głównego bohatera nawiązuje także kapitana Jacka Sparrowa z serii „Piraci z Karaibów” w reż. Gore’a Verbinskiego.

• Animacja i wygląd Panny Fasoli przypomina główną postać z „Gnijącej Panny Młodej” w reż. Tima Burtona

• Filmowa myszka (oposiczka?) prawdopodobnie nawiązuje do postaci Speedy Gonzalesa w serii kreskówek z wytwórni braci Warner.
• Grzechotnik Jake może nawiązywać do przygód Harry’ego Pottera (Nagini i sposób jej pokazywania) oraz (poprzez sposób mówienia i postać aktora użyczającego głosu) do postaci Davy’ego Jonesa mitycznego kapitana „Latającego Holendra z Piratów z Karaibów”. Pozostać grzechotnika może przypominać także Anielskie Oczka (tytułowego Złego granego przez Lee Van Cleefa) z filmu „Dobry, zły i brzydki” w reż. Sergio Leone.

• Do „Czasu Apokalipsy” w reż. Francisa Forda Coppoli (wykorzystanie Marszu Walkirii Wagnera jako tła muzycznego), „Gwiezdnych Wojen” w reż. George’a Lucasa, a może „Avatara” w reż. James’a Camerona nawiązuje scena nalotu osiodłanych nietoperzy na wąwóz.

• Być może źródłem inspiracji do pokazania wędrówki bohaterów przez podziemne tunele i jaskinie na tle obserwującego ich oka zła był „Władca Pierścieni” w reż. Petera Jacksona. Podobnie jak dla wędrówki kaktusów – chodzące drzewa.
• Kwestie wykorzystania różnych bardzo znanych i rozpoznawalnych fragmentów muzycznych np.:
  • „Ave Maria” Franciszka Schuberta
  • Fragmenty muzyczne z operetek Johanna Straussa
  • Inspiracje muzyczne z filmu „Pulp Fiction” w reż. Quentina Tarantino
  • Muzyka Ennio Morricone z filmów w reż. Sergio Leone (przede wszystkim z „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie”)
  • Muzyczne nawiązania do westernu „Django” w reż. Sergio Corbucci
  • „Marsz Walkirii” Ryszarda Wagnera znany między innymi z „Czasu Apokalipsy” w reż. Francisa Forda Coppoli i „Nazywam się Nobody” w reż. Sergio Leone
  • Grające na instrumentach sowy przypominają Mariachi wykonujących meksykańskie szlagiery podobne do tych znanych z filmów „Desperado” i „El Mariachi” w reż. Roberta Rodrigueza.
  • Sposób pokazania napisów końcowych jest wzorowany na planszach początkowych z „Pulp Fiction” w reż. Quentina Tarantino.
  • Scena poszukiwania skradzionej wody w labiryntach podziemnych korytarzy nawiązuje do sceny z filmu „Poszukiwacze zaginionej Arki” w reż. Stevena Spielberga. W innej scenie pojawia się zaś zasypana na pustyni Arka.
  • „Chinatown” w reż. Romana Polańskiego – motyw z wylewaniem wody podczas suszy, ciemne interesy wokół zaopatrzenia w wodę, urzędnicza korupcja.
  • „Metropolis” w reż. Fritza Langa – odczłowieczenie mieszkańców miasteczka, zaproponowanie nowej „świeckiej” religii (odkręcanie kurka z wodą).
  • Uosobienie Ducha Dzikiego Zachodu stylizowane jest na postać Clinta Eastwooda, który wielokrotnie wcielał się w role wyjętych spod prawa obrońców Ameryki. Za podobną interpretacją przemawia też fakt, że na swym wózku golfowym przechowuje cztery statuetki, przypominające filmowe Oscary – a tyle właśnie nagród otrzymał w swej karierze ten aktor i reżyser.

Postmodernizm. Estetyka postmodernistyczna łączy się z pozbawianiem rzeczy ich rodzimego kontekstu i wystawianiem „na próbę” w zmienionych realiach kulturowych. W ten sposób opisuje się, opracowuje na nowo zakorzenione w tradycji kulturalnej obrazy, wizerunki, motywy. Tym samym, cała dotychczasowa sztuka zostaje poddana w wątpliwość, jako możliwa do zweryfikowania. Mając świadomość konwencji, która posłużył się autor, i przypominając o jej istnieniu odbiorcy, można stworzyć dzieło pełniejsze, głębsze, bliższe „istocie rzeczy”. Jedną z cech postmodernizmu jest zabawa konwencją i eklektyzm form. Przekazy w obrębie różnych sztuk mają formę intelektualnej gry z czytelnikiem i często łamią wszystkie granice – nie tylko gatunku, rodzaju, ale również np. jedności kręgu kulturowego, czasu i miejsca akcji. Skutkiem tych założeń programowych wszechobecne w sztuce postmodernistycznej są intertekstualność i ironia. [na podstawie: Andrzej Szahaj „Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki” [w:] „Postmodernizm. Antologia przekładów”; pod red. Ryszarda Nycza].

Autotematyzm i motyw gry. Gry z widzem (opisany wyżej), gry prowadzonej przez burmistrza z mieszkańcami, gry Rango przed samym sobą i społecznością Piachu. Stylizowanie się na bohatera popkultury, świadomość ekranu (rysowanie placem prostokąta), granie różnych ról na własny użytek w poszukiwaniu tej prawdziwej (sprawdzenie siebie i prawdy o sobie poprzez działanie), próba dotarcia do prawdy o rzeczywistości poprzez medium filmu.

Prekursorem autotematyzmu jest Karol Irzykowski, który w „Pałubie” stworzył powieść opisującą powstanie powieści. Autotematyzm ukazuje sztukę w sztuce, obnaża mechanizmy rządzące sztuką (film w filmie, film o robieniu filmu, film demaskujący mechanizmy rządzące konstrukcją, odbiorem, film, którego tematem są inne filmy czy konwencje filmowe, a nawet prawda o rzeczywistości, którą poprzez film próbujemy pokazać), jest zasadą rządzącą powstawaniem programów telewizyjnych i reklam.

Film o filmie.

Autotematyzm to zwrócenie uwagi na fakt, że poprzez rejestrację obrazu (fotograficzną, filmową, elektroniczną) w obiektywnych warunkach, wizja artysty splata się z rzeczywistością realnie istniejącą. Mówiącą prawdę sama o sobie. Zostaje obnażony kreacyjny mechanizm kina i uwypuklony fakt, że rzeczywistość filmowa jest rzeczywistością wirtualną.

Jednym z pierwszych filmów, wykorzystujących mechanizm autotematyzmu było „Powiększenie” Michelangelo Antonioniego. Centralną sceną filmu jest ta, w której ukryty za drzewem główny bohater fotografuje całującą się parę. Dziewczyna biegnie w stronę fotografa i próbuje mu odebrać aparat. Kiedy fotograf wywołuje zdjęcia okazuje się, że zostały utrwalone niewidoczne gołym okiem szczegóły, niewyraźny zarys, być może, lufy pistoletu oraz leżąca postać mężczyzny. Fotografia odkryła niewidzialne dla obserwatora oblicze rzeczywistości. Do filmów autotematycznych można zaliczyć także: „Człowiek z marmuru”, „Wszystko na sprzedaż” w reż. Andrzeja Wajdy, „8 i pół” w reż. Federico Felliniego, „Noc amerykańska” w reż. François Truffauta, „Zdjęcia próbne” w reż. Agnieszki Holland, Pawła Kędzierskiego, Jerzego Domaradzkiego, „Cinema Paradiso” w reż. Giuseppe Tornatore, „Hugo i jego wynalazek” w reż. Martina Scorsese, „Amator” w reż. Krzysztofa Kieślowskiego, „Statyści” w reż. Michała Kwiecińskiego, „Super 8″ w reż. J. J. Abramsa, „Prosta historia” o miłości w reż. Arkadiusza Jakubika, „Adaptacja” w reż. Spike’a Jonze’a i wiele innych. [na podstawie: Piotr Piętak „Autotematyzm – ujawnienie kłamstwa”, www.mediologia.pl]

Wyznawcy nowej religii. Burmistrz miasteczka, manipulujący mieszkańcami, zmusza ich do kultywowania specyficznego, cotygodniowego rytuału. Mieszkańcy ustawiają się w szeregach i czekają w nabożnym skupieniu na odkręcenie kurka z wodą. Zachowują się jak istoty bezwolne, „chochoły” całkowicie zdominowane przez skorumpowanego burmistrza. Nie podejmują prób buntu, ani ucieczki, nie szukają innych rozwiązań. Religią staje się pragnienie, bożkiem woda, a jej kapłanem burmistrz.

Biedni i bogaci. W Piachu czas się zatrzymał. Miasteczko na pustyni, na pograniczu stanowi swoisty skansen westernowej scenerii, typów zachowań, problemów. Jednak początkowe sceny filmu uświadamiają widzom, że akcja toczy się współcześnie. Wieloletni burmistrz – długowieczny żółw pilnuje wygodnego dla siebie status quo. Tyranizuje mieszkańców, planuje ich śmierć, skupuje ziemie, aby otworzyć w pobliskiej dolinie ośrodek rekreacyjny. Po dwóch stronach barykady znajdują się mieszkańcy miasta (pomału wysiedlani, nieświadomi zmian zachodzących w cywilizowanym świecie, bez wykształcenia, bez perspektyw, bezwolny tłum) i burmistrz oraz jego kompani (z premedytacją, systematycznie eksplorujący resztę osób – oczywiście w otoczce ideologicznej pomocy, opieki, wzajemnego szacunku).

Przemówienia burmistrza noszą znamiona manipulacji językowej charakterystycznej dla polityki, a odnoszące się do pragnień i nadziei podobnych do tych, jakich oczekuje się od religii: „Mieszkańcy Piachu witajcie. Niedziela to dla nas wielki dzień [niedziela to dzień święty w wielu religiach]. Dzień oczyszczenia. Alleluja. Przygotować święty kurek. Nadeszła godzina przyjaciele. Godzina, na którą czekamy [jak na Zbawiciela]. Święta godzina. Godzina przeznaczenia. Godzina oczyszczenia [oczyszczający charakter religijnego katharsis]. Nadeszła godzina nawilżenia…” Ponadto wypowiedzi burmistrza zawierają elementy manipulacji wykorzystujące nadzieję i wiarę (które zgodnie z powiedzeniem umierają ostatnie), utrzymując społeczeństwo w stanie posłusznego oczekiwania na „lepsze czasy” (oczywiście za jego rządów). Taka manipulacja to nic innego jak oddziaływanie na ludzką psychikę w taki sposób, aby wzbudzić pełne zaufanie lub „odwrócić od siebie wzrok społeczeństwa”, a tym samym zrzucić z siebie odpowiedzialność za nieudolne rządy lub niespełnione obietnice. Zazwyczaj tak jest, że ludziom, którym ufamy zostawiamy większy margines tolerancji na popełniane błędy i niegodziwości. Wynika to, jak zauważa sam filmowy burmistrz, z faktu, iż „ludzie muszą w coś wierzyć” – w Boga, w polityka czy w „lepsze jutro”. Ponadto mechanizm manipulacji burmistrza oparty został na sentymencie do minionych czasów (kiedy jeszcze była woda). Pamięć minionych (lepszych) czasów, których doświadczali mieszkańcy Piachu, pozwala im mieć nadzieję, że skoro niegdyś było dobrze, dlaczego tamten stan miałby nigdy nie powrócić?

Rodzajem manipulacji społecznej jest także utrzymywanie społeczeństwa w permanentnym strachu przed rozmaitymi zagrożeniami, co pozwala na zachowanie względnego porządku społecznego. W filmie zdemaskowany został mechanizm współpracy burmistrza z wrogimi, groźnymi zwierzętami – jastrzębiem i grzechotnikiem. Utrzymanie porządku poprzez siłę, a właściwie groźbę jej użycia, charakterystyczne jest nie tylko dla społeczności zwierząt żyjących w Piachu, ale także wykorzystywane było np. przez Związek Radziecki i państwa bloku komunistycznego. Podobny mechanizm działa także w innych państwach, np. Stanach Zjednoczonych, gdzie permanentnie podtrzymywane jest poczucie zagrożenia przed obcymi (np. ostatnio arabskimi terrorystami), co umożliwia władzy bezkarne prowadzenie działań okupacyjnych o charakterze militarnym, a opartych na potrzebie ekonomicznych zysków (m.in. z czerpania dochodów z eksploatacji surowców naturalnych).

W filmie odnaleźć można bezpośrednią ilustrację powiedzenia „przykręcić zawór”, które należy do języka polityki, a odnosi się do „dawkowania” dóbr dla różnych grup społecznych bądź międzynarodowych rozgrywek związanych z eksportem koniecznych do sprawnego funkcjonowania państwa dóbr naturalnych (np. ropy czy gazu).

„Piękna sztuka, czasem trochę to trwa, zanim znajdzie się, czego się szuka…” Metafora filmu, jako życia. Ilustracja powiedzenia, że „życie pisze najlepsze scenariusze”. Postrzeganie własnego życia, jako kolejnych sekwencji filmowych z licznymi zwrotami akcji.

Improwizacja, o której mówi Rango w jednej z ostatnich scen filmu, kiedy jemu i Fasoli grozi utonięcie, to także sposób gry scenicznej lub filmowej opartej na spontaniczności. Ten sposób gry polega na konstruowaniu dialogu i akcji dopiero w trakcie przedstawienia. Oczywiście, we współczesnych filmach głównego nurtu, improwizacja raczej nie występuje, bowiem koszty związane z produkcją każdej minuty filmu są tak wysokie, że mało który producent zaryzykuje wpadkę związaną z niefortunną wypowiedzią czy niechlujnie skonstruowaną akcją. Niekiedy improwizacja pojawia się w kinie artystycznym (zazwyczaj europejskim), w którym twórcy posiadają dużą większą swobodę pracy nad swoim dziełem.

„Służąc ważnej idei, jaką jest dobro ogółu bohater traci cechy swoiste, równocześnie zyskując cechy ikony, która na zawsze przetrwa w naszej pamięci… Czyli zachód słońca itd…” bohaterowie filmu zdają się być świadomi mechanizmów kreacji ikon popkultury. Owe mechanizmy oparte są z jednej strony na unifikacji wizerunków i zachowań w zgodzie z powszechnie panującym trendem, z drugiej zaś na podkreśleniu tych cech ikony, które świadczą o jej indywidualności. Mechanizm ten niekiedy we współczesnej kulturze określany jest „powtórzeniem ze zmianą”.

Woda jako skarb. Bardziej zdecydowanie, okrutnie i przewrotnie nie można potraktować ludzi, niż odbierając im wodę. Życie bez niej kończy się w krótkim czasie.

Dorastanie głównego bohatera, przyjmowanie odpowiedzialności za własne działania i słowa (nieprawdziwe opowieści o bohaterskich czynach) oraz za mieszkańców, których obrońcą się staje (gwiazda szeryfa). Brak oceniania, tolerancja i ufność mieszkańców oraz przypadek pomagają Rango „przejść na druga stronę” – odnaleźć swoją drogę.

Mitotwórcza autokreacja głównego bohatera to cecha wielu współczesnych gwiazd popkultury, który swe medialne historie opierają właśnie na kłamstwie, micie i wyolbrzymieniu. Hiperbolizacja własnych dokonań czy wydarzeń prowadzi do uwypuklenia cech przynależnych zwykłym ludziom do rangi przygód, które mogą przydarzyć się jedynie herosom (współczesnej popkultury). Zjawisko to jest szczególnie popularne wśród gwiazd muzyki hip-hopowej, której wielu wykonawców kreuje się na przestępców, gangsterów, alfonsów, prostytutki, a swych życiowych „sukcesów” upatruje w trudnym dzieciństwie, życiu na ulicy czy biedzie.

Duchowy przewodnik głównego bohatera, który przepołowiony przez rozpędzone auta „dogorywa”, uświadamia swemu nowemu przyjacielowi cele jego życia, sens poszukiwań oraz jego miejsce w świecie. Prawdopodobnie w założeniach autorów jego wypowiedź jest ironicznym nawiązaniem do głównych założeń modnego w Stanach Zjednoczonych ruchu New Age: powiązania wszystkich elementów wszechświata, życie ziemskie jako etap przejściowy, wolna wola jako kluczowa składowa ludzkiej osobowości, poszukiwanie prawdy jest ważne, ale nauka nie jest w stanie wyjaśnić wszystkich tajemnic bytu itd.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Duch Zachodu, szaman, który pomaga w wędrówce pomiędzy wymiarami. Wskazuje drogę, pilnuje porządku moralnego. Do zestawienia z: „Król lew” w reż. Roba Minkoffa, Rogera Allersa, „Król Artur” w reż. Antoine’a Fuqua, „Gwiezdne wojny” w reż. George’a Lucasa, „Królewna Śnieżka i Łowca” w reż. Ruperta Sandersa, „Władca pierścieni” w reż. Petera Jacksona, „Australia” w reż. Baza Luhrmanna, „Matrix” w reż. Braci Wachowskich, „Truposz” w reż. Jima Jamuscha.

Motyw gry z widzem. Do zestawienia np. z: „Pulp Fiction” w reż. Quentina Tarantino, „Od zmierzchu do świtu” w reż. Roberta Rodrigueza, „Gra”, „Ciekawy przypadek Benjamina Buttona”, „Podziemny krąg” w reż. Davida Finchera, „Dom gry” w reż. Davida Mameta, „eXistenZ” w reż. Davida Cronenberga, „Palimpsest” w reż. Konrada Niewolskiego, większość filmów Davida Lyncha, „Memento” w reż. Christophera Nolana, „Nieodwracalne” i „Wkraczając w pustkę” w reż. Gaspara Noego.

Nadużycie władzy – tyrania, manipulacja, wyzysk, korupcja. Do zestawienie z: powieścią „Folwark zwierzęcy” George’a Orwella bądź jego ekranizacją w reż. Johna Stephensona (1999); powieścią „1984″ lub ekranizacją w reż. Michaela Redforda; esejem Czesława Miłosza „Zniewolony umysł”, filmami „Nietykalni” w reż. Briana De Palmy, „Czas Apokalipsy” w reż. Francisa Forda Coppoli, „Metropolis” w reż. Fritza Langa, „Bez przebaczenia” w reż. Clinta Eastwood’a, „Brudny Harry” w reż. Dona Siegela, „Batman” w reż. Tima Burtona, „Gladiator” w reż. Ridley’a Scotta, „Misja” w reż. Rolanda Joffe.

Dorastanie bohatera do pełnienia roli w społeczeństwie. Do zestawienia z: „Elizabeth” w reż. Shekhara Kapura, „Joanna d’Arc” w reż. Luca Bessona, „Waleczne serce” w reż. Mela Gibsona, „Siedmiu wspaniałych” w reż. Johna Sturgesa, „Królewna Śnieżka i Łowca” w reż. Ruperta Sandersa, „Matrix” reż. Bracia Wachowscy, „Robin Hood” w reż. Ridleya Scotta, „Leon Zawodowiec” w reż. Luca Bessona, „Jak zostać królem” w reż. Toma Hoopera, „Obywatel Kane” w reż. Orsona Wallesa, „Żelazna dama” w reż. Phyllidy Lloyd.