Cele lekcji

ogólne:

• rozbudzanie zainteresowania historią kina
• praca z dziełem filmowym

szczegółowe:

• uczeń rozróżnia techniki filmowe
• przedstawia sylwetkę Georgesa Mélièsa i charakteryzuje jego dorobek
• współpracuje w grupie
• dokonuje syntezy zgromadzonych informacji i opinii
• rozwija wyobraźnię,

Czas pracy 1-2 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne film „Podróż na Księżyc” (1902) załącznik (fragmenty artykułu Emilii Sękowskiej „Georges Melies – ojciec widowiska filmowego”) karty pracy komputer z dostępem do internetu, projektor

Formy pracy praca w grupach, praca indywidualna Metody pracy pogadanka burza mózgów dyskusja mapa myśli metoda śnieżnej kuli metoda twórcza

Przebieg lekcji

Jako pracę domową przed przeprowadzeniem zajęć zadaj lekturę fragmentów tekstu Emilii Sękowskiej „Georges Melies – ojciec widowiska filmowego” wraz z zadaniami do rozwiązania, umieszczonymi pod tekstem (załącznik) oraz do obejrzenia film Meliesa „Podróż na Księżyc” (1902). Jest on łatwo dostępny w wielu wersjach (m.in. w serwisie YouTube, na WikiCommons, itp.), łatwo jednak trafić na kopię słabej jakości. Warto więc wskazać uczniom konkretny link do filmu (np. http://www.youtube.com/watch?v=fcUJgPCwfJM – wersja barwiona z dodaną muzyką w wykonaniu grupy Air).

Przebieg zajęć:

Poproś uczniów, aby na kartach pracy w formie dwóch map mentalnych wypisali skojarzenia, jakie nasuwają im się z postacią twórcy filmu i osobno z samym filmem (Karta pracy 1). Mogą wykorzystać do tego efekty pracy domowej (ćwiczenie 2). Następnie każdy uczeń konfrontuje swoje spostrzeżenia z sąsiadem z ławki, ćwiczenie uczniowie powtarzają łącząc się w czwórki, na koniec w grupy ośmioosobowe (metoda kuli śnieżnej). Efekty pracy ósemek zostają zaprezentowane na forum klasy.

Zapisz temat lekcji na tablicy, uzupełniając go o jedno z określeń, jakie zaproponowali uczniowie w pierwszym ćwiczeniu i wybierając pasującą do tego określenia wersję. Zapytaj uczniów, jak rozumieją określenie „alchemik światła” (odpowiedź powinna być już gotowa w ćwiczeniu wykonanym jako praca domowa).

Poproś wybranych uczniów, aby posiłkując się przeczytanym w domu tekstem i porządkującymi informacje ćwiczeniami (załącznik) zaprezentowali sylwetkę Georgesa Meliesa. W razie potrzeby uzupełnij informacje o braciach Lumiere i początkach kina (zob. np.: Tadeusz Lubelski, „Lumiere i Melies: fotograf i iluzjonista inicjują kinematograf”, [w:] „Kino nieme”, Kraków 2009, s. 77–136).

Poproś uczniów, aby przeczytali jeszcze raz drugi akapit tekstu Emilii Sękowskiej, wymienili stosowane przez Meliesa cechy kina i zapisali je na tablicy. Następnie zaprezentuj kolejno poniższe multimedia. Zadanie polega na przyporządkowaniu nazw z tablicy do poszczególnych technik, określeniu, na czym one polegają (jeśli to nie jest oczywiste) i przypomnieniu, w którym miejscu filmu „Podróż na Księżyc” je zastosowano, jeśli się w nim one pojawiły (można równolegle odtwarzać omawiane sekwencje). Wszystkie przykłady współczesnych multimediów zostały zaczerpnięte z serwisu flickr.com.

Grafiki:

• zdjęcia nakładane http://www.flickr.com/photos/sabineray/7596330988/
• kolorowanie taśmy filmowej http://www.flickr.com/photos/23905174@N00/3600252879/
• podwójna ekspozycja http://www.flickr.com/photos/adoephoto/6157425405/

Wideo:

• filmowanie poklatkowe http://www.flickr.com/photos/rwdave/3199756436/
• odtwarzanie taśmy do tyłu http://www.flickr.com/photos/hipwelljo/5636534912/
• filmowanie poklatkowe z wykorzystaniem ulubionego triku Meliesa (znikająca postać) http://www.flickr.com/photos/mikeharrington/4380878008/

Poproś uczniów, aby wyciągnęli wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia. Zwróć uwagę na słowa Meliesa, zacytowane w przeczytanym artykule Emilii Sękowskiej:

„Scenariusz (…) był bez jakiegokolwiek znaczenia, jedynym moim celem było wykorzystanie go jako pretekstu do ukazania nowych efektów specjalnych”.

Zapytaj, które z przedstawionych technik uczniowie potrafiliby sami zastosować? O czym świadczy fakt, że przykłady zostały zaczerpnięte ze współczesnych materiałów, tworzonych przez amatorów? Czy w profesjonalnym kinie także można odnaleźć przykłady ich zastosowania?

Tym, co może fascynować do dziś w twórczości Meliesa, jest jego niespożyta wyobraźnia. Spytaj uczniów, jak rozumieją pojęcia fikcja i fantastyka. Które z nich jest pojęciem szerszym, które węższym? Definicje można zapisać lub rozrysować je w formie tabeli (podobieństwa/różnice) w zeszycie. Jaka jest relacja między fikcją i fantastyką a wyobraźnią? Czy do tworzenia świata fantastycznego potrzeba więcej wyobraźni niż świata tylko fikcyjnego?

Fikcja – w dziele sztuki właściwość świata przedstawionego; prezentowana rzeczywistość jest wytworem wyobraźni autora (nie ma pokrycia w rzeczywistości), choć bywa prawdopodobna (czyli teoretycznie opisywane rzeczy mogłyby mieć miejsce).

Fantastyka – w dziele sztuki właściwość świata przedstawionego; takie jego konstruowanie, aby nie odpowiadał rzeczywistości. Polega na wprowadzeniu do utworu elementów nieprawdopodobnych: np.: duchów, zjaw, niesamowitych wydarzeń, itp.

Rozdaj uczniom kopie Karty pracy 2. Ich zadaniem będzie narysować na powierzchni Księżyca fantastyczny świat i opisać go w kilku zdaniach pod ilustracją. Po wykonaniu ćwiczenia wskazani uczniowie demonstrują efekty swojej pracy, relacjonując przed resztą klasy, co przedstawiają wykonane przez nich rysunki.

Podsumowanie zajęć. Przypomnij najważniejsze fakty z biografii Meliesa, stosowanie przez niego techniki filmowe, zwróć uwagę na rolę wyobraźni w tworzonych przez niego filmach. Spytaj uczniów, czy ich zdaniem twórczość tego artysty może być atrakcyjna dla współczesnego odbiorcy: które elementy jego dzieła zestarzały się, a które wciąż mogą fascynować widza w XXI wieku?

Praca domowa

Współczesna popkultura często inspiruje się wypracowaną przez Meliesa estetyką i jego dorobkiem. Obejrzyj dwa teledyski:

• The Smashing Pumpkins, „Tonight, Tonight” – http://www.youtube.com/watch?v=NOG3eus4ZSo

• Queen, „Heaven for Everyone” – http://www.youtube.com/watch?v=nIIPsZkp_9Y

i odpowiedz w formie pracy pisemnej na następujące pytania:

1. Na czym polegają nawiązania do dorobku Meliesa w obu wideoklipach?
2. Którą z inspiracji uważasz za bardziej udaną i dlaczego?

Załączniki

KARTA PRACY 1

Przedstaw w formie mapy mentalnej skojarzenia, jakie budzą w tobie postać reżysera Georgesa Meliesa i sam film „Podróż na Księżyc”. W swoich odpowiedziach staraj się unikać synonimów.

Porównaj swoje odpowiedzi z kolegą/koleżanką z ławki. Zaznaczcie powtarzające się skojarzenia, pogrupujcie wyrażenia synonimiczne. Następnie powtórzcie to ćwiczenie, tym razem w czwórkach, potem jeszcze raz w grupie ośmioosobowej. Stwórzcie teraz wspólnie nowe mapy, uwzględniając najczęściej powtarzające się i najtrafniejsze waszym zdaniem odpowiedzi. Pamiętajcie, żeby zwroty synonimiczne grupować we wspólnym polu lub redukować je do jednego, który wydaje się wam najbardziej odpowiedni.

Zapiszcie teraz wspólny wniosek z waszej pracy, na który składać się będzie po kilka zdań charakteryzujących twórcę i jego film:

Georges Melies to

---

„Podróż na Księżyc” to

---

KARTA PRACY 2

Dla Meliesa szczególnie ważna była wyobraźnia. To przede wszystkim dzięki niej kreował filmowe wizje, takie jak z filmu „Podróż na Księżyc”. W tym ćwiczeniu to ty staniesz się twórcą księżycowego świata. Czarnym długopisem, ołówkiem lub mazakiem wyczaruj na powierzchni naszego satelity fantastyczny krajobraz. Możesz inspirować się twórczością Meliesa lub stworzyć własną oryginalną koncepcję. Pod ilustracją w kilku zdaniach opisz wykreowany przez siebie świat.

Zdjęcie na licencji CC BY-NC-SA 2.0 autorstwa hypergenesb (z serwisu flickr.com)

ZAŁĄCZNIK

Emilia Sękowska

GEORGES MELIES – OJCIEC WIDOWISKA FILMOWEGO

[1] „Kino nie ma żadnej przyszłości. Młody człowieku, niech mi pan za to podziękuje. Mój wynalazek jest nie do sprzedania, dla pana byłaby to ruina” – w ten sposób 28 grudnia 1895 roku Antoine Lumiere [1] uzasadnił Meliesowi odmowę sprzedaży swej kamery. Georges był jednak nieugięty. Jako iluzjonista i właściciel teatru „Robert Houdini”, który kupił od wdowy po wielkim prestidigitatorze [2], zamierzał włączyć nowy, frapujący wynalazek do swych magicznych spektakli. W tym celu sprowadził z Londynu animatograf Roberta W. Paula i rozpoczął własną produkcję, ulepszając przy okazji kamerę. Jego pierwsze filmy były krótkimi dokumentami kopiującymi dokonania Lumiere’ów, wkrótce jednak zasłynął jako pomysłowy nowator, który za pomocą fantastycznej scenografii i rozmaitych trików wykreował dla widzów nierzeczywisty świat. (…) Jego celem było już nie tylko rejestrowanie i opisywanie otaczającej rzeczywistości, ale również tworzenie fikcji. By bez przeszkód realizować swą pasję, Melies wybudował w Moutreil-Sous-Bois pod Paryżem studio filmowe, które całe było oszklone jak oranżeria.

[2] Jako filmowy twórca zajmował się praktycznie wszystkim: wymyślał fabuły swoich filmów, często inspirując się literaturą, był dekoratorem, reżyserował i występował w produkcjach. Można więc śmiało, nawiązując do tytułu jednego z jego filmów, nazwać go „człowiekiem-orkiestrą”. Jego pomysły filmowe opierały się na eksperymentach teatralnych, wykorzystywał różne urządzenia mechaniczne oraz kukły. Do najczęściej wykorzystywanych trików należały zdjęcia nakładane, kolorowanie taśmy filmowej, zastosowanie ruchu taśmy do tyłu, wprowadzanie montażu w celu stworzenia fantastycznego widowiska. Wymyślił i zastosował podwójna ekspozycję, która polegała na tym, że po kolejnych multiplikacjach postaci stawały się przezroczyste. Jest też uważany za pioniera w filmowaniu poklatkowym. Wszystkie wymyślne triki miały na celu zadziwienie, olśnienie i zaszokowanie odbiorcy. Taki rodzaj kina zwany jest „kinem atrakcji”. Dziełka Meliesa to kilku- lub kilkunastominutowe opowieści o prostej konstrukcji fabularnej. Sceny przypominały w nich odsłony w teatrze, zaś kamera zawsze była statyczna a plan ogólny. Melies wprowadzał montaż nie w funkcji narracyjnej, lecz wtedy, gdy wymagał tego trik. (…)

[3] Pomiędzy rokiem 1899 a 1915 stworzył ponad 500 filmów. Najbardziej znane dzieła reżysera to „Podróż na księżyc” (1902), „Podróż do krainy niemożliwości” (1904), „Zdobycie bieguna” (1912) oraz „Zniknięcie damy”, gdzie kobieta znikała z kadru w chwili zatrzymania kamery, zostawiając po sobie puste miejsce. W pierwszym z nich natomiast, składającym się z 30 obrazów, astronauci schwytani przez Selenitów [3], przypominających zwinne małpy, bronią się przed atakiem za pomocą parasola. Film cieszył się ogromnym powodzeniem, dzięki jego sukcesowi Melies zyskał międzynarodową sławę i uznanie. Wspomniane obrazy mają w sobie wiele z feerii [4], a niektórzy uważają je za prekursorskie dla gatunku określanego dziś jako science fiction. (…)

[4] Krytycy zarzucali Meliesowi, że jego filmy były niezwykle teatralne, sam reżyser przyznawał, że najpierw myślał o trikach, następnie o kostiumach, a na samym końcu martwił się o fabułę: „Mogę potwierdzić, iż scenariusz tak wykonany był bez jakiegokolwiek znaczenia, jedynym moim celem było wykorzystanie go jako pretekstu do ukazania nowych efektów specjalnych.” (…) Charlie Chaplin nazywał go „alchemikiem światła”, a D.W. Griffith mawiał, że „wszystko to, co mamy w kinie, bierze się od Meliesa”. Podobno nakręcił aż 1200 filmów, z czego znamy 552 tytuły, zaś do naszych czasów zachowało się jedynie 100, czyli ok. 20-25%. Mimo wielkiej pasji twórczej i niezwykłej fantazji, Melies nie był człowiekiem interesu. Jego filmy często przemontowywano i przypisywano innym autorom. Okradany przez wyświetlanie produkcji bez jego zgody, nie potrafił też poradzić sobie z konkurencją wielkich wytwórni, które jak grzyby po deszczu wyrosły za oceanem. W 1914 roku jego ukochane studio zostało sprzedane i zburzone przez nowego właściciela. Rozgoryczony, część filmów wrzucił do Sekwany.

[5] Po czternastu latach grupa dziennikarzy znalazła go w kiosku na paryskim dworcu kolejowym, gdzie sprzedawał słodycze i zabawki. Świat filmowy natychmiast zainteresował się odnalezieniem pioniera francuskiej kinematografii, w prasie ukazały się jego liczne fotografie oraz szereg artykułów na temat wydarzenia. 16 grudnia 1929 roku zorganizowano wielki galowy pokaz filmów Meliesa wygrzebanych z lamusa i odrestaurowanych z osobistym udziałem twórcy. Podczas uroczystości, na której zgromadziło się dwa tysiące pięćset osób, wzruszony bohater dnia wygłosił krótkie przemówienie, wyrażając zadowolenie, że jego niedoskonałe filmiki jeszcze dziś podobają się publiczności. Poza oklaskami gala ta nie przyniosła Meliesowi ani centa i nadal przebywał na dworcu Montparnasse. (…)

[6] Wiele jego pomysłów przetrwało do dziś, chociaż w wyniku rozwoju techniki filmowej zmieniła się ich forma. Zdjęcia nakładane są obecnie stosowane do filmowego przestankowania, zwanego „przenikaniem”. Niesamowite filmowe przemiany i czary to często nic innego jak właśnie „magiczne” triki, które na przełomie wieków narodziły się w pełnej fantazji głowie Georgesa Meliesa.

[źródło: http://esensja.pl/film/publicystyka/tekst.html?id=8036]

POLECENIA DO TEKSTU

Odnajdź w źródłach internetowych i uzupełnij poniżej lata życia Meliesa. Uporządkuj w kolejności chronologicznej wydarzenia z życia artysty. Jeśli artykuł Emilii Sękowskiej podaje daty, dopisz je obok odpowiednich punktów.

Georges Melies ( ______ – ______ )

• __________ praca w sklepiku z zabawkami przy dworcu Montparnasse w Paryżu;
• __________ zakup w Wielkiej Brytanii animatografu Roberta W. Paula;
• __________ powstaje najsłynniejszy film Meliesa „Podróż na Księżyc”;
• __________ budowa w Moutreil-Sous-Bois pod Paryżem pierwszego studia filmowego;
• __________ wielka filmowa „fabryka” Meliesa;
• __________ pierwsze próby i eksperymenty filmowe iluzjonisty;
• __________ galowy pokaz filmów Meliesa – przypomnienie o prekursorze kina;
• __________ Melies na pierwszym pokazie filmowym braci Lumiere w Paryżu;
• __________ spektakularna plajta przedsiębiorstwa filmowego.

W artykule pojawiają się rożne określenia, charakteryzujące genialnego twórcę kina. Wyjaśnij, jak rozumiesz te podane poniżej, na końcu dodaj jedno własne sformułowanie i uzasadnij je.

• ojciec widowiska filmowego – …………………………………………………………………………….
• prekursor kina science-fiction – …………………………………………………………………………
• człowiek-orkiestra – ……………………………………………………………………………………………..
• alchemik światła – …………………………………………………………………………………………………
• ____________________– ………………………………………………………………………………………………..

Przypisy:

[1] Antoine Lumiere – ojciec braci Augusta i Luisa Lumiere, uznawanych za wynalazców kinematografu; współpracował z synami, organizując w 1895 roku pierwsze pokazy nowego wynalazku.

[2] Prestidigitator – magik, iluzjonista.

[3] Selenita – (z gr. Selene – Księżyc) mieszkaniec Księżyca.

[4] Feeria – baśniowe widowisko sceniczne w fantastycznych kostiumach i dekoracjach, posługujące się obficie elementami muzycznymi, efektami świetlnymi, itp.