Krótka informacja o filmie

Historia miłości z dziewiętnastowiecznym Nowym Jorkiem w tle. Średnio urodziwa i niezbyt bystra Catherine Sloper zakochana w nieprzeciętnie przystojnym adoratorze, który równie wielkim uczuciem co samą dziewczynę darzy jej posag. Czy rodzina Catherine ustrzeże ją przed popełnieniem życiowego błędu, a może wręcz przeciwnie, spowoduje, że dziewczyna już do końca swego życia pozostanie nieszczęśliwą?

Związki z podstawą programową

Język polski

Uczeń:

• odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów;
• objaśnia ich sens oraz funkcję na tle całości (zakres podstawowy);
• czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole (zakres rozszerzony);
• szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu) (zp);
• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki (zp);
• określa problematykę utworu (zp);
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) (zp);
• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Film może być omawiany jako kontekst do obowiązujących lektur: np. „Lalka” Bolesława Prusa.

Omówienie „Placu Waszyngtona”, jako jednego z zalecanych w podstawie programowej „wybranych filmów polskich reżyserów”.

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium);
• dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało.

Historia

Zakres rozszerzony

Uczeń:

• charakteryzuje kierunki przemian społecznych i politycznych w państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych w XIX w.
• rozpoznaje dorobek kulturowy XIX w.

Wychowanie do życia w rodzinie

• Funkcje rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania dzieci w rodzinie. Znaczenie prawidłowych postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka. Samotne rodzicielstwo;
• Konflikty w rodzinie i ich przyczyny. Sposoby rozwiązywania konfliktów.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Metody dyskusyjne, burza mózgów, metoda projektów (temat: adaptacja filmowa, analiza i interpretacja działa filmowego i literackiego, praca z fragmentem filmu, elementy dramy, ćwiczenia redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis, drzewko decyzyjne, praca w małych grupach.

Film polecany do wykorzystania nie tylko na lekcjach języka polskiego, ale także na historii, wiedzy o kulturze i języku angielskim.

Zagadnienia filmoznawcze:

• Istotna rola scenografii (dbałość o detale, drobiazgowe odtworzenie stylu i charakteru epoki, kolorystyka wnętrza – ciemne zielenie – uwięzienie Catherine Sloper w domu ojca, symboliczna klatka dla ptaków).
• Kostiumy charakteryzujące nie tylko postacie, ale także emocjonalność i stan ducha bohaterów, symbolika stroju.
• Kino stylu zerowego.
• Pastisz.
• Muzyka (działa na emocje odbiorców, wyraża stany emocjonalne postaci, leitmotiv fortepianowy por. „Fortepian” J. Campion, kino „kobiece”, feminizm).
• Gra z konwencjami filmowymi: z filmem psychologicznym, kostiumowym, dramatem, melodramatem.
• Opowieść epicka, fotografowana w planach ogólnych, wraz z przechodzeniem z formuły filmu kostiumowego do filmu psychologicznego pojawia się więcej zbliżeń i półzbliżeń.

Miłość siła konstruktywna, czy niszcząca uzupełnić np. Cierpienia młodego Wertera Johann Wolfgang Goethe; „Pan Wołodyjowski”, „Potop” Henryk Sienkiewicz; „Noce i dnie” Maria Dąbrowska; „Lalka” Bolesław Prus, „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa; Kazimierz Brandys „Jak być kochaną”, film w reż. Wojciecha Jerzego Hasa.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Romantyczny mit, a twarde realia epoki (zderzenie romantycznego mitu z twardymi realiami epoki).

Konwencje miłości w poszczególnych epokach, tu: epoka wiktoriańska.

Charakterystyka bohatera dynamicznego (metamorfoza bohatera i jej sens).

Granice wolności człowieka („Granica” Zofii Nałkowskiej).

Różne postawy wobec życia: idealizm, racjonalizm, pragmatyzm – na przykładzie postaw bohaterów.

Konwenanse i matryce społeczne dzisiaj, ich uniwersalizm (Gombrowiczowska gęba i pupa).

Świat jako pułapka.

Realizm i psychologizm w sposobie przedstawiana postaci.

Drobiazgowo odtworzona, historyczna wizja epoki wiktoriańskiej, moment przewartościowań społecznych, obyczajowych, ekonomicznych.

Portrety psychologiczne i literackie bohaterów: ciotka rezydentka, epuze z niższej klasy społecznej, mało atrakcyjna panna na wydaniu, ojciec tyran.

Problemy rozwoju dziewczynki bez matki.

Trudne relacje rodzinne: ojciec – córka, córka – ciotka, ojciec – ciotka.

Zakłócone, poczuciem winy, relacje pomiędzy ojcem, a córką.

Bunt dziecka przeciwko ojcu (ważny i znamienny, powtarzalny motyw oczekiwania dziewczyny na ojca, kiedy powraca z pracy).

Poszukiwanie własnej tożsamości i dojrzałości emocjonalnej.

Dramat utraconych złudzeń i samotności człowieka: por. egzystencjalizm.

Rywalizacja ojca z pretendentem do ręki córki (aspekty majątkowe, walka o władzę, męska dominacja, uprzedmiotowienie córki, podobieństwo postaw i sytuacji związanej z ożenkiem obu mężczyzn, transakcja handlowa).

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Miłość i pieniądze (rola pieniądza jako wyznacznika kariery i pozycji społecznej, związki z utworami literackimi i filmowymi: „Lalka” Bolesław Prus, adaptacja „Lalki” Wojciech Jerzy Has, „Skąpiec” Molier, twórczość Balzaka, cykl „Komedia ludzka”).

Uwiedzenie i porzucenie („Granica” Zofii Nałkowskiej, „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej).

Wizje romantycznej miłości w filmie i literaturze, do zestawienia w ramach tego tematu np.: „Tristan i Izolda” pierwowzór literacki, film w reż. Kevina Reynoldsa, opera Ryszarda Wagnera, „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicz i film w reż. Andrzeja Wajdy, „Cierpienia młodego Wertera” i „Faust” Johanna Wolfganga von Goethego, legenda arturiańska, „Rycerz króla Artura” w reż. Jerry’ego Zuckera, „Robin Hood” wersja epicka lub film w reż. Ridleya Scotta, „Saga Zmierzch” Stephenie Meyer i film w reż. Catherine Hardwicke, „Dom dusz” w reż. Billy’ego Augusta, pierwowzór literacki Isabel Allende, „Miłość w czasach zarazy” w reż. Mike’a Newella, pierwowzór literacki Gabriela Garcii Marqueza, powieści Jane Austen i ich filmowe adaptacje, „Wichrowe wzgórza” Emily Jane Brontë i filmowa adaptacja powieści).