Krótka informacja o filmie

Londyn, lata czterdzieste XIX wieku. Stary, bardzo skąpy, oschły i źle nastawiony do ludzi kupiec Ebenezer Scrooge dzień Wigilii Bożego Narodzenia spędza samotnie w swym sklepie. Oddaje się ulubionemu zajęciu – podliczaniu zysków. Niespodziewanie odwiedza go duch byłego wspólnika, Marleya. Zjawa przestrzega go przed prowadzeniem skrajnie egoistycznego stylu życia. Zapowiada także przybycie trzech kolejnych duchów, które pomogą Scrooge’owi zrozumieć prawdziwy sens ludzkiej egzystencji. Ta przepowiednia zaczyna się spełniać, co wywoła w życiu kupca szereg poważnych konsekwencji…

Związki z podstawą programową

Szkoła podstawowa kl. IV-VI

Język polski

Uczeń (treści nauczania):

• okresla temat i główną myśl tekstu
• identyfikuje wypowiedź jako tekst literacki
• odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od nieważnych
• wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost od ukrytych
• wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście

Uczeń (analiza tekstu kultury):

• odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości
• odróznia realizm od fantastyki
• wyodrębnia rodzaje filmowe (tu: animacja) oraz elementy danego tekstu filmowego
• omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia
• charakteryzuje i ocenia bohaterów

Uczeń (interpretacja):

• odbiera tekst filmowy na poziomie dosłownym i przenośnym
• objaśnia morał tekstu i samodzielnie formułuje jego przesłanie

Uczeń (wartości i wartościowanie):

• odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w tekst kultury (np. miłość-nienawiść, egoizm-altruizm)

Uczeń (tworzenie wypowiedzi):

• formuje pytania do tekstu
• dostosowuje sposób wyrażania do danej sytaucji komunikacyjnej oraz do zamierzonego ceku wypowiedzi
• uczestnicząc w dyskusji, słucha wypowiedzi innych, prezentuje własne zdanie, używajac odpowiednich argumentów

Nauka o społeczeństwie

Uczeń (refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym)

• wyraża opinię, na czym polega kultywoanie tradycji (np. świątecznej)
• wyjaśnia w czym się wyraża odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka
• podaje przykłądy różnorodnych potrzeb i zachowań ludzkich oraz sposoby ich uzewnętrzniania i zaspokajania
• tłumaczy na czym polega zachowanie sprawidliwe

Etyka/religia

• Uczeń poprzez tekst kultury kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury i powinności wobec innych ludzi
• rozpoznaje podstawowe wartości i dokonuje ich hirarchizacji;
• dostrzega różnorodność postaw ludzkich

Gimnazjum:

Język polski.

Uczeń:

• odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu;
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
• tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne;
• uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Historia i społeczeństwo:

• rozumienie zasad gospodarki wolnorynkowej,
• rozwój kapitalizmu w różnych fazach;
• praca i przedsiębiorczość;
• etyka w życiu gospodarczym;

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Zalecane metody pracy z filmem: Dyskusja, burza mózgów, analiza i interpretacja działa filmowego i literackiego, praca z fragmentami filmów, redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis, rysowanie storyboardu

Punkty wyjścia do analiz i interpretacji:

Przed projekcją

• przywołaj w pamięci znane ci ekranizacje „Opowieści wigilijnej”. Jak myślisz, co sprawia, że ta historia została już opowiedziana tyle razy?
• w jaki sposób dawniej obchodzono Święta Bożego Narodzenia? Przywołaj zwyczaje obecne na przestrzeni wieków zarówno w Londynie, jak i Polsce oraz w innych krajach. Czy te święta są/były inaczej obchodzone przez bogatych/biednych?
• jakie były twoje najlepsze Święta Bożego Narodzenia? Jak myślisz, że będą one wyglądały w przyszłości? Co one mają w sobie takiego szczególnego?

Po projekcji

• na ile ta wersja filmu jest wierna książce? Porównaj ją z poprzednimi filmowymi ekranizacjami? Czym ona się od nich różni?
• dyskusja na temat, jakie aspekty, tematy, mity i klisze akcentuje ten film w odniesieniu do tematyki Świąt Bożego Narodzenia
• jak oceniacie aktorską interpretację postaci w tym filmie? Czy jego bohaterowie wydają się wam bliscy, realistyczni?
• jak daleko technologia 3D wpłynęła na kształt filmu, jego estetykę i jego oddziaływanie? Co Wam się tu podoba? Pomyśl np. o budowie kadrów czy scenach akcji?

Zagadnienia filmoznawcze:

• problem adaptacji: jak pokazać/przekazać, to co wcześniej napisane?
• scenografia, kostium, rekwizyt jako ważne elementy budowania klimatu epoki;
• porównanie licznych adaptacji filmowych książki;

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Podłoże literackie i filmowe: Powieść Charlesa Dickensa ukazała się w 1843 r. i szybko stała się bardzo popularna. Nadal zaliczana jest do najbardziej znanych dzieł pisarza. Wiele razy przenoszono ją na ekran. Adaptacja Roberta Zemeckisa pozostaje głęboko wierna pierwowzorowi, choć pod względem wizualnym, wyróżnia ją zastosowanie sekwencji trójwymiarowych. Użyto tzw. technologii „performance capture”, która polega na tym, że kamery rejestrują grę aktorską, a same postaci zostają poddane komputerowej obróbce. Film może być oglądany zarówno w wersji 2D jak i 3D.

Upiorne figury

Zastosowana przez Roberta Zemeckisa technika stwarza nowy rodzaj struktury obrazowej, która dotyczy zarówno ujęć „realnych”, jak i animowanych. Mimika i gesty zostały sfilmowane kamerą, a następnie poprzez obróbkę cyfrową wypreparowane z fizjonomii i zastąpione sztucznymi/artystycznymi postaciami/figurami.

Uzyskany efekt odnosi się do figur rodem z plastelinowego filmu trikowego, których wygląd i ruchy są jednak niezwykle naturalne. Ta technika kwestionuje wieloletni podział na film realny (fabularny) i animowany, podnosząc jednocześnie artystyczną jakość filmowych postaci.

Dzięki temu także tematyka „Opowieści wigilijnej” została wydobyta inaczej niż do tej pory: w udany sposób realność, fantazja i wizje kształtują tu niezwykłe pole napięć, w którym formują się istota przemian i rozwój głównej postaci.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Odpowiedzialność: kwestia perspektywy

Gdy Ebenezer Scrooge jest prowadzony przez duchy, które uzmysławiają mu kim on był a kim mógłby być, otrzymujemy wgląd w jego alternatywne życie. To umożliwia nam refleksję nad naszymi własnymi zachowaniami. Poprzez identyfikację i empatię, możemy wspólnie ze Scroogem przeżyć, konsekwencje jego zachowania i zastanowić się nad naszymi.

Obok znaczeń materiału fikcyjnego dla sprawdzenia wartości i decyzji moralnych, kino potrafi pośredniczyć w zrozumieniu cudzego życia, minionego czasu i relacji społecznych.

Wgląd w przeszłość, analiza teraźniejszości poprzez zadawanie pytań „co byłoby, gdyby” oraz perspektywa przyszłości zawierają potencjał do skonfrontowania się z odpowiedzialnością za własne działania i wybory.

„Opowieść wigilijna” Ch.Dickensa jako klasyka

Po raz pierwszy sfilmowano tę powieść już w 1901 roku. Do dziś powstała niezliczona liczba ekranizacji zarówno filmowych jak i telewizyjnych. Obok wersji realistycznych powstawały musicale (np. „Scrooge” z 1979 r. jak i „Opowieść wigilijna – musical” z 2004 r.). Przenoszono ją też w realia współczesne (1988) albo odwracano fabułę, np. kiedy to Ebenzer, dzięki ludzkiej przyjaźni zmienia się w zimnego mizantropa (1988).

Adaptacja Zemeckisa nie jest tez pierwszą zrealizowaną przez studio Disneya. W 1983 r. powstał krótkometrażowy „Opowieść wigilijna Myszki Miki”, ze znanymi disneyowskimi postaciami, w 1992 film lalkowy „Opowieść wigilijna Muppetów”.

Oprócz analiz porównawczych, cały ten materiał, pozwala na zestawienia cytatów i odniesień do innych tekstów medialnych, może też być odczytywany w kontekście innych bożonarodzeniowych narracji.

Powieść Dickensa i jej filmowe wersje wnoszą istotną jakość do wspólnotowego postrzegania świąt.