Cele lekcji

Uczeń:

• doskonali umiejętność analizy i interpretacji dzieła filmowego
• rozróżnia i odczytuje informacje przekazywane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie (w tym w grze aktorskiej)
• opisuje odczucia, jakie budzi w nim dzieło
• rozpoznaje problematykę filmu
• analizuje i ocenia postawy bohaterów (określa przyczyny ich zachowań i decyzji)
• poddaje refleksji istotne w życiu wartości: rodzina, odpowiedzialność za bliskich, bezinteresowność, zaufanie itd.
• doskonali umiejętność formułowania własnych sądów i opinii, uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi
• samodzielnie dociera do informacji, sięgając do różnych źródeł

Czas pracy 2 godziny lekcyjne + projekcja filmu Środki dydaktyczne film „Mój rower” w reż. P. Trzaskalskiego i jego zwiastun schemat piramidy priorytetów (załącznik nr 1) zdjęcia, fotosy z bohaterami filmu (załącznik nr 2) instrukcje pracy grup (załącznik nr 3) tekst piosenki „Jestem synem mego ojca” M. Zabłockiego (z płyty Grzegorza Turnaua „Ultima”) utwór „Aria” Acer Bilka (dostępny w kilku wersjach na You Tube) komputer, rzutnik, ekran

Formy pracy praca w grupach praca z całym zespołem klasowym Metody pracy piramida priorytetów burza mózgów dyskusja kierowana

Przebieg lekcji

„Jestem synem mego ojca
jestem ojcem mego syna.
Każdy z nas osobno wzięty
całą resztę przypomina.(…)”
Michał Zabłocki

Przed projekcją filmu

Nauczyciel prosi, aby uczniowie w kręgach znajomych, rodziny i sąsiadów przeprowadzili rodzaj sondy i poprosili o dokończenie dwóch zdań:

1. Być ojcem, to znaczy
   

   ---

2. Rolą współczesnego mężczyzny jest
   

   ---

Prowadzący dzieli klasę na trzy grupy i prosi uczniów z poszczególnych grup, aby w trakcie projekcji filmu przyglądali się szczególnie jednej postaci i zapamiętali dokładniej jej zachowania, gesty, sposób bycia, ubierania się, atrybuty charakteryzujące postać, powtarzane słowa itd. Poszczególne grupy dokładniej przyglądają się:

Grupa 1 – Włodkowi, dziadkowi

Grupa 2 – Pawłowi, ojcu

Grupa 3 – Maćkowi, wnukowi

Nauczyciel prosi uczniów, aby w domu uzupełnili piramidę priorytetów (załącznik nr 1), szeregując wartości istotne w życiu zgodnie z własnym uznaniem.

Projekcja filmu „Mój rower” P. Trzaskalskiego (90 min.)

Przebieg zajęć

Po obejrzeniu filmu warto dać uczniom możliwość wypowiedzenia pierwszych wrażeń i refleksji na jego temat. Uczniowie rozmawiają najpierw krótko w parach, a następnie na forum klasy. W trakcie wstępnej rozmowy młodzież określa temat filmu i poruszone w nim problemy, a także wyraża swoje opinie i emocje, jakie pojawiły się w związku z poznanym dziełem.

Nauczyciel nawiązuje do części pracy domowej – piramidy priorytetów, jaką uzupełniali uczniowie i prosi chętnych o wypowiedzi na ten temat. Prowadzący inicjuje dyskusję o wartościach istotnych w życiu młodzieży (uczestników zajęć), o hierarchizacji tych wartości. Uczniowie zastanawiają się:

• co wpływa na hierarchizację wartości (rodzina? rówieśnicy? środowisko? media?)
• jakie wartości lansowane są przez media?
• jak przebiega proces uświadamiania i hierarchizacji wartości w ich przypadku.

W trakcie dyskusji można spróbować stworzyć wspólną piramidę priorytetów (uczniowie zapisują wybrane przez siebie wartości na samoprzylepnych kartkach, które następnie przyklejają w odpowiednim miejscu dużego schematu przypiętego do tablicy – tę wspólną piramidę priorytetów warto wyeksponować przez jakiś czas w sali lekcyjnej.

W dalszej części nauczyciel inicjuje rozmowę, na temat wartości, które były istotne dla poszczególnych bohaterów filmu „Mój rower”. Wyświetla zdjęcie bohaterów filmu w łódce (załącznik nr 2). Chętni uczniowie przedstawiają kolejno bohaterów, formułują wstępnie swój stosunek do tych postaci. Zwracają uwagę, iż mimo tego, że dziadek syn i wnuk znajdują się na łódce, w zamkniętej przestrzeni, widać, że są osobno. Co o tym świadczy (sposób siedzenia, zapatrzenie każdy w inną stronę, mowa ciała). Rozmowa ta jest wstępem do pracy nad portretami – swoistymi charakterystykami bohaterów.

Przed projekcją uczniowie podzieleni byli na trzy grupy (każda przyglądała się bliżej jednej postaci), w tej części lekcji każda z tych grup dzieli się jeszcze na dwie części. Zadaniem uczniów będzie sporządzenie portretu, krótkiej charakterystyki każdej postaci. Każda z grup otrzymuje wydrukowane na kartce A4 (lub większej) zdjęcie swojego bohatera (załącznik nr 2) oraz instrukcję do pracy w grupie (załącznik nr 3). Aby przypomnieć uczniom klimat i bohaterów filmu, nauczyciel odtwarza zwiastun (dostępny na: http://moj-rower.tvn.pl . W trakcie pracy uczniowie słuchają utworu „Aria” Acer Bilka, który stanowi ważny motyw muzyczny w filmie P. Trzaskalskiego.

Po upływie wyznaczonego czasu grupy opracowujące postać jednego bohatera łączą się, konfrontują wyniki prac i ustalają ostateczną wersję portretu swojego bohatera. Następnie poszczególne zespoły przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy, umieszczają w widocznym miejscu opracowany portret. Nauczyciel weryfikuje i komentuje pracę uczniów, zwracając uwagę na bogactwo i trafność użytego słownictwa. Jeśli zajdzie taka potrzeba, nauczyciel zachęca do uzupełniania przygotowanych informacji, refleksji i ocen.

Kolejna część zajęć poświęcona będzie wyciągnięciu wniosków z poprzedniej pracy, gdyż zadaniem uczniów będzie określenie, co łączyło a co dzieliło bohaterów. Pracując wspólnie, metodą burzy mózgów, uzupełniają poniższy schemat (w dużej wersji narysowanej na tablicy lub kartonie), zapisując różne lub podobne cechy, upodobania, wartości itd. w odpowiednich częściach. Propozycje uczniów zapisuje jedna osoba – może to być nauczyciel.

Przyglądając się wynikowi zestawienia, uczniowie formułują swoje spostrzeżenia na temat tego co łączy, a co dzieli bohaterów, z czego wynikają i co jest przyczyną wskazanych różnic. Dostrzegają, że wbrew pozorom bohaterów sporo łączy. Zastanawiają się, czy w wypisanych różnicach tkwią przyczyny braku porozumienia na linii ojciec syn, czy należy ich szukać gdzie indziej. Należy zwrócić uwagę uczniów, że przyczyny konfliktu wynikają zarówno z zachowań i błędów samych postaci, ale część z tych przyczyn znajduje się poza bohaterami i ma związek z tym, że należą do różnych pokoleń, żyją już każdy w trochę innym świecie.

Nauczyciel zwraca uwagę, że film „Mój rower” można zaliczyć do filmów drogi.

Bohaterowie odbywają podróż w dwóch wymiarach – dosłownym, na Mazury, w poszukiwaniu żony Włodka oraz metaforycznie (tu warto zwrócić na rolę samochodu nie tylko środka lokomocji czy znaku statusu materialnego Pawła, ale także zamkniętej przestrzeni, w której spotykają się i wchodzą w interakcje trzej bohaterowie). Nauczyciel pyta:

• a czym polega metaforyczny wymiar podróży dla poszczególnych postaci?
• dokąd dociera Maciek, a dokąd Paweł?
• jakie znaczenie ma odbyta podróż dla Włodka, a jakie dla jego żony?
• co w tej podróży symbolizuje tytułowy rower.

Zapewne uczniowie zauważą, że rower to nie tylko symbol pierwszego kroku ku samodzielności, przebycia pewnej granicy, swoistej inicjacji, ale również symbol sztafety pokoleń, przekazywania wartości (ale też antywartości) z pokolenia na pokolenie. Jako kontekst warto w tym miejscu zaprezentować piosenkę Grzegorza Turnaua (z tekstem Michała Zabłockiego) „Jestem ojcem mego ojca” (załącznik nr 4).

Nauczyciel nawiązuje do części poprzedniej pracy domowej i prosi o przytoczenie wypowiedzi będących dokończeniem zdań:

Być ojcem, to znaczy:

---

Rolą współczesnego mężczyzny jest

---

Do zapisanych na tablicy początków zdań uczniowie dopisują hasłowo wypowiedzi, jakie zebrali.

Podsumowaniem zajęć będzie dyskusja na temat ról życiowych współczesnego mężczyzny, w tym najważniejszej roli – ojca. Punktem wyjścia do dyskusji są rozważania z poprzednich etapów zajęć oraz wyniki sondy przeprowadzonej przez uczniów.
Pytania pomocnicze do dyskusji:
film reklamowany jest przez dystrybutora jako „Cała prawda o facetach”. Jaką prawdę o „facetach” pokazuje film Trzaskalskiego?

• dlaczego bohaterowie mają trudności w okazywaniu uczuć?
• dlaczego synowie „odcinają się” od ojców?
• jakie są oczekiwania wobec współczesnego mężczyzny?
• jak te oczekiwania zmieniły się w ostatnim czasie?
• na czym polega istota roli ojca, a na czym syna?

Na zakończenie warto poprosić uczniów, aby po kolei powiedzieli w jednym zdaniu, z jaką refleksją, związaną z omawianym tematem, wychodzą z tych zajęć (tzw. rundka – jednak dajemy prawo do powstrzymania się od wypowiedzi).

Starszej młodzieży warto przybliżyć inne konteksty filmowe dotyczące problemu „ojcostwa nieobecnego”, zmiany roli współczesnego mężczyzny, zwłaszcza w rodzinie. Ze nowych polskich filmów warto wymienić „Lęk wysokości” B. Konopki czy „Erratum” M. Lechkiego.

Praca domowa

1. Opisz scenę z filmu „Mój rower”, która zrobiła na Tobie największe wrażenie. Jakie wnioski dla siebie wyciągnęłaś/wyciągnąłeś z tego filmu?
2. Jakie metaforyczne znaczenie miały w filmie P. Trzaskalskiego: łódka, jezioro, pianino, klarnet, słuchawki Maćka, telefon komórkowy (SMSy)?

Załączniki

Załącznik nr 1

Załącznik nr 2

Grupa 1a i 1b – Włodek

Źródło: http://moj-rower.tvn.pl/bohaterowie/michal-urbaniak-wlodek,1981.html

Grupa 2a i 2b – Paweł

Źródło: http://www.dziennik.pl/galerie/405603,4,moj-rower-urbaniak-i-zmijewski-pokazuja-cala-prawde-o-facetach-galeria-zdjec.html

Grupa 3a i 3b – Maciek

Źródło: http://film.onet.pl/wiadomosci/krzysztof-chodorowski-bylem-troche-oniesmielony,1,5315972,wiadomosc.html

Załącznik nr 3 – instrukcje pracy dla grup

Grupa 1a i 1b
Waszym zadaniem jest stworzenie portretu, który jak najlepiej przybliży postać Włodka – nestora rodu. Przygotujcie:

1. Dane osobowe (wiek, czym się zajmuje, gdzie mieszka itd.).
2. Cechy usposobienia (sposób bycia, zachowania) i charakteru (starajcie się zgromadzić jak najwięcej pasujących określeń).
3. Zainteresowania.
4. Informacje na temat relacji z synem i wnukiem oraz motywacji ich budowania i zmiany w trakcie wyprawy na Mazury.
5. Informacje o atrybutach (przedmiotach, elementach kostiumu itd.) najbardziej właściwych dla tej postaci.

Zastanówcie się też:

1. Która scena filmu jest kluczowa dla Waszej postaci? Zwróćcie uwagę na warstwę wizualną tej sceny (w jakim planie są filmowane postacie, w jakiej scenerii, jaki jest punkt widzenia kamery itd.)
2. Jakim Włodek jest ojcem, a jakim dziadkiem; jakie wartości przekazuje młodszym pokoleniom.
3. Jaką rolę w życiu Włodka pełni muzyka?

Przygotowane informacje możecie rozpisać na fotografii (według Waszej koncepcji graficznej) lub wypisać w punktach pod zdjęciem. Na wykonanie pracy macie 20 minut.

Grupa 2a i 2b
Waszym zadaniem jest stworzenie portretu, który jak najlepiej przybliży postać Pawła – ojca Maćka i syna Włodka. Przygotujcie:

1. Dane osobowe (wiek, czym się zajmuje, gdzie mieszka itd.).
2. Cechy usposobienia (sposób bycia, zachowania) i charakteru (starajcie się zgromadzić jak najwięcej pasujących określeń).
3. Zainteresowania.
4. Informacje na temat relacji z ojcem i synem oraz motywacji ich budowania i zmiany w trakcie wyprawy na Mazury.
5. Informacje o atrybutach (przedmiotach, elementach kostiumu itd.) najbardziej właściwych dla tej postaci.

Zastanówcie się też:

1. Która ze scen filmu jest kluczowa dla Waszej postaci? Zwróćcie uwagę na warstwę wizualną tej sceny (w jakim planie są filmowane postacie, w jakiej scenerii, jaki jest punkt widzenia kamery itd.)
2. Jakie wartości, przejęte od ojca, Paweł przekazał swojemu synowi (nawet nieświadomie)?
3. Jaką rolę w życiu Pawła pełni muzyka?

Przygotowane informacje możecie rozpisać na fotografii (według Waszej koncepcji graficznej) lub wypisać w punktach pod zdjęciem. Na wykonanie pracy macie 20 minut.

Grupa 3a i 3b
Waszym zadaniem jest stworzenie portretu, który jak najlepiej przybliży postać Maćka – najmłodszego z bohaterów filmu. Przygotujcie:

1. Dane osobowe (wiek, czym się zajmuje, gdzie mieszka itd.).
2. Cechy usposobienia (sposób bycia, zachowania) i charakteru (starajcie się zgromadzić jak najwięcej pasujących określeń, odwołajcie się do konkretnych sytuacji z filmu).
3. Zainteresowania.
4. Informacje na temat relacji z ojcem i dziadkiem oraz motywacji ich budowania i zmiany w trakcie wyprawy na Mazury.
5. Informacje o atrybutach (przedmiotach, elementach kostiumu itd.) najbardziej właściwych dla tej postaci. Zastanówcie się, jaką funkcję w filmie spełniają ujęcia z kamery w telefonie Maćka.

Zastanówcie się też:

1. Która scena filmu jest kluczowa dla Waszej postaci? Zwróćcie uwagę na warstwę wizualną tej sceny (w jakim planie są filmowane postacie, w jakiej scenerii, jaki jest punkt widzenia kamery itd.)
2. Jakie wartości, przejęte od ojca i dziadka, będzie przekazywał swojemu synowi?
3. Jaką rolę w życiu Maćka pełni muzyka, jakiej muzyki słucha?

Przygotowane informacje możecie rozpisać na fotografii (według Waszej koncepcji graficznej) lub wypisać w punktach pod zdjęciem. Na wykonanie pracy macie 20 minut.

Załącznik nr 4

Michał Zabłocki
„Jestem synem mego ojca”

„Jestem synem mego ojca
jestem ojcem mego syna.
Każdy z nas osobno wzięty
całą resztę przypomina.

Nie potrafię się odróżnić
od swej własnej jego twarzy
chociaż twarz zupełnie inna
może czasem mi się marzy
(może czasem…)

Ojciec ojca mego ojca
patrzy na mnie z głębi życia
choć już nie ma ani ciała
ani ducha do ukrycia.

Dam mu swoje własne ręce
dam mu moją własną głowę
niech pożyje sobie jeszcze
i niech czasy pozna nowe.

Skoro tak się pcha do świata
i nie daje mi spokoju
niech poleży w moim łóżku
niech postoi w przedpokoju.

Nic mu więcej dać nie mogę
choć jest przodkiem mego przodka
niż to życie przypadkowe,
które mnie samego spotka.
Niż to życie….

Jestem synem mego ojca
jestem ojcem mego syna”.Wiersz Michała Zabłockiego jest tekstem piosenki Grzegorza Turnaua (muzykę skomponował G. Turnau). Piosenka pochodzi z płyty „Ultima” wydanej w 1999 r. przez Pomaton EMI.