Krótka informacja o filmie

„Młode wilki” to debiut fabularny Jarosława Żamojdy – reżysera, scenarzysty, a przede wszystkim zdolnego autora zdjęć. Omawiany film należy do rasowego, dającego się lubić i po wielokroć oglądać, sprawnie zrealizowanego kina akcji. Tytułowe młode wilki, to grupa kilku maturzystów, którzy wchodzą w dorosłość w czasach gwałtownych przemian ustrojowych, mających miejsce w Polsce po 1989 r. Zachłystują się, ponad miarę, świeżo zdobytą niezależnością i wolnością, jaką daje będący w przebudowie system społeczny, polityczny, prawny etc. Chciałoby się nazwać ten film polskim westernem (chociaż brakuje tu nie tylko sprawiedliwego szeryfa), ponieważ akcja przenosi widza na tzw. Ziemie Odzyskane, na północno-zachodnie tereny Polski (poddane polskiej jurysdykcji traktatem z Poczdamu w 1945 r.), a konkretnie do Szczecina. Tutaj, powtórnie po 1989 r., z uwagi na bliskość granicy ze zjednoczonymi Niemcami (czyli Zachodem), tworzy się El Dorado – kraina wielkich możliwości dla chcących łatwo i szybko się wzbogacić. Młode wilki gubią się na tym pograniczu. I chociaż mylą tropy, nie mają szans w starciu z grupą starych, doświadczonych, zasiedziałych na tym terenie.

Związki z podstawą programową

Język polski

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;

• Określa problematykę utworu;

• Wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje;

• Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera – narracja, fabuła, akcja;

• Wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji);

• Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• Dostrzega obecne w (…) tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;

• Dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Świadomość językowa. Uczeń:

• Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).

Zakres rozszerzony:

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);

• Dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków).

Historia

Rozkład systemu komunistycznego w Polsce – polska droga do suwerenności. Uczeń:

• Charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe po 1989 r.;

• Przedstawia okoliczności i ocenia znaczenie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.

Zakres rozszerzony

Europa Środkowo-Wschodnia po II wojnie światowej. Uczeń:

• Opisuje przeobrażenia ustrojowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej i rozpoznaje charakterystyczne cechy procesu dekomunizacji w państwach bloku wschodniego po 1989 r.

Przemiany cywilizacyjne w drugiej połowie XX w. Uczeń:

• Rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury masowej i elitarnej oraz przemiany obyczajowe drugiej połowy XX w.;

• Charakteryzuje zjawisko kontrkultury i ruchy młodzieżowe w kulturze zachodniej.

Wiedza o społeczeństwie

Zakres podstawowy

Prawo i sądy. Uczeń:

• Wyjaśnia, co to jest prawo i czym różnią się normy prawne od norm religijnych, moralnych i obyczajowych;

• Wymienia podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi) i wyjaśnia konsekwencje ich łamania. 3. Bezpieczeństwo. Uczeń:

• Charakteryzuje najważniejsze zadania prokuratury i policji;

• Przedstawia uprawnienia policjantów i innych służb porządkowych; rozpoznaje przejawy ich naruszania;

• Wymienia przestępstwa, których ofiarą najczęściej padają młodzi ludzie; wie, jak można próbować ich uniknąć i przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w sytuacji zagrożenia;

• Wyjaśnia, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za popełnienie przestępstwa (środki wychowawcze i poprawcze).

Zakres rozszerzony

Życie zbiorowe i jego reguły. Uczeń:

• Charakteryzuje wybrane zbiorowości, społeczności, wspólnoty, społeczeństwa, ze względu na obowiązujące w nich reguły i więzi.

Grupa społeczna. Uczeń:

• Przedstawia cechy i funkcjonowanie małej grupy społecznej (liczebność, więź, trwałość, role grupowe, wspólne wartości i cele, poczucie odrębności, współdziałanie);

• Wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji;

• Opisuje swoiste cechy współczesnej rodziny jako grupy społecznej; porównuje i ilustruje przykładami różne modele rodziny. 4. Struktura społeczna. Uczeń:

• Opisuje strukturę klasowo-warstwową polskiego społeczeństwa i swojej społeczności lokalnej;

• Porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych;

• Opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia oraz sposoby przeciwdziałania temu zjawisku;

• Charakteryzuje wybrane problemy życia społecznego w Polsce (w tym sytuację młodych ludzi); rozważa możliwości ich rozwiązania.

Zmiana społeczna. Uczeń:

• Omawia cechy współczesnego społeczeństwa zachodniego (otwarte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe, informacyjne);

• Analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie własnych obserwacji i tekstów kultury.

Wiedza o kulturze

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

• Uczeń odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane.

Tworzenie wypowiedzi.

• Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz malarski, fotograficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne); aktywnie współtworzy kulturę lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości)

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

• Dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało;

• Posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych;

• Wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujawniające się w konkretnych dziełach sztuki i praktykach kultury.

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

• Uczeń analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki; analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się, podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki; charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko).

Etyka

Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej. Motywy podejmowanych decyzji.

• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.

• Sprawności moralne. Samowychowanie.

• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.

• Etyczny wymiar życia szkolnego. Umiejętność życia z innymi i dla innych. Uczciwość.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Na lekcji języka polskiego można przeanalizować film pod kątem genologii. Jako podstawowe kategorie można przyjąć film akcji i film gangsterski.

„Film akcji (ang. action movie), rozwinięty w latach 80. [XX w.] typ widowiska filmowego, w którym dominują szybkie następstwa zdarzeń, zmienność miejsc i technika eksponowana poprzez efektowne pościgi, eksplozje etc. Pojęcie kina akcji jest wieloznaczne i ponadgatunkowe; określa się nim różne odmiany filmu sensacyjnego [podkreślenie A.K.], np. thriller terrorystyczny, film policyjny czy s.f. Operuje uproszczoną psychologią stereotypowych, niekiedy komiksowo przerysowanych postaci, kreśląc jednoznaczną wizję świata. (…) Film akcji, to przede wszystkim przedsięwzięcie komercyjne, ze swoim własnym systemem gwiazd, głównie męskich, jak A. Schwarzenegger, S. Stallone, S. Seagal, J.-C. Van Damme (…)” (na podstawie „Encyklopedii kina” pod red. Tadeusza Lubelskiego, Kraków 2003, s. 18).

„Film gangsterski, gatunek filmowy [podkreślenie A.K.] o określonym schemacie fabularnym, typie bohatera (gangster) oraz charakterystycznej ikonografii (ulice wielkiego miasta, samochody, broń palna. (…) gatunek rozwinął się na początku lat 30. [XX w.] za sprawą serii filmów Warner Bros. Punktem wyjścia były znane z prasy wydarzenia z życia przestępców (…). W filmach tego nurtu zasadniczą rolę odgrywało przeciwstawienie społeczeństwa i jednostki, prawa i bezprawia (…)” (tamże, s. 342).

Na lekcji WOS-u lub historii można przywołać film jako opis pewnych zjawisk towarzyszących przeobrażeniom ustrojowym w państwach Europy Środkowo-Wschodniej i charakterystycznych cech procesu dekomunizacji w państwach bloku wschodniego po 1989 r. Do opisu tamtejszej rzeczywistości mogą posłużyć obok omawianego filmu: „Ucieczka z kina Wolność” (1990) Wojciecha Marczewskiego, „Psy” (1992) Władysława Pasikowskiego, „Dekalog” (1988, emisja serialu tv 1989–1990) Krzysztofa Kieślowskiego, „Cwał” (1995) Krzysztofa Zanussiego.

Etyka. Z wykorzystaniem omawianego filmu oraz nowelki „Niepisane prawa” (także z udziałem Piotra Szwedesa, 1996) z cyklu „Opowieści weekendowe” Krzysztofa Zanussiego, można przeprowadzić lekcję na temat: „Czy istnieją w życiu społecznym niepisane prawa?”.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

„Młode wilki” to debiut fabularny Jarosława Żamojdy – reżysera, scenarzysty, a przede wszystkim zdolnego autora zdjęć. Żamojda (rocznik 1960) ukończył Wydział Operatorski PWSFTviT w Łodzi. W 1995 r. został laureatem nagrody Złote Lwy za najlepszy debiut reżyserski (film „Młode wilki”) na FPFF w Gdyni oraz nagrody „Złote Zęby” w Chicago dla najbardziej interesującego filmu fabularnego. W 2000 r. otrzymał nagrodę za reżyserię telewizyjnego spektaklu „Farrago” na III Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach. Obok wymienionych „Młodych wilków” wyreżyserował następujące filmy fabularne: „Skorumpowani” (2008), „RH+” (2004), „6 dni strusia” (2000), „Młode wilki ½” (1997). Jest autorem zdjęć m.in. do: kilkudziesięciu odcinków seriali telewizyjnych „Ojciec Mateusz” (2008–2014), „Niania” (2005–2009), „Magda M.” (2005–2007) i innych; filmów fabularnych, m.in., „Nie kłam kochanie”, reż. Piotr Wereśniak (2008), „Pierwszy milion” (2000) czy „Lazarus” (1993), reż. Waldemar Dziki, „Cwał” (1995) czy „Dotknięcie ręki” (1992), reż. Krzysztof Zanussi, „Pożegnanie jesieni” (1990), reż. Mariusz Treliński. (Na podstawie filmpolski.pl).

„Młode wilki” powstały w 1995 r. w czasie, kiedy w Polsce (w której na dobrą sprawę nie przeprowadzono głębokiej lustracji) po przemianach ustrojowych (1989), próbowano na zrębach stworzonych przez stary system, zbudować nowy. Był to czas gwałtownych przemian: nie tylko politycznych, także społecznych. Większe problemy z dostosowaniem się do nowej, diametralnie odmiennej sytuacji – coraz bardziej drapieżnego kapitalizmu, istnienia prywatnej własności, poszerzenia zakresu swobód obywatelskich… – miało starsze pokolenie (w filmie jego przedstawicielem jest np. ojciec Roberta). Trwały nadal „stare układy biznesowe” (w filmie jest to swoista „ośmiornica”, organizacja mafijna obejmująca prokuraturę, policję, służby celne i przedstawicieli biznesu), które płynnie kontynuowały swoje działania w nowej sytuacji polityczno-społecznej. Mając wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu działalności przestępczej, grupy te stanowiły prawdziwą potęgę w sytuacji chaosu, kształtowania się ustroju państwa i jego systemu prawnego, kryzysu moralnego i poszukiwania wartości przez obywateli. Młodzi, wchodzący w dorosłe życie ludzie chcieli, wzorem Zachodu (a przede wszystkim USA), zarabiać szybko wielkie pieniądze, żyć w luksusie, mieć dostęp do wszystkiego, czego nie było w Polsce przed przełomem, cieszyć się brakiem, szeroko pojętej, cenzury i swobodą obyczajową. Młode pokolenie zachłysnęło się dopiero odzyskaną wolnością i możliwościami jej „spożytkowania”. Na ład w kraju oraz refleksję na temat charakteru własnych działań przyszło czekać młodym wilkom jeszcze kilka lat.

Z tego właśnie powodu film Żamojdy, sensacyjny, gangsterski można widzieć także jako pewnego rodzaju „polski western”. (Krytyka podobnie nazywała film „Prawo i pięść” Edwarda Skórzewskiego i Jerzego Hoffmana z 1964 r., należy dodać, że było ku temu zdecydowanie więcej powodów związanych z wyznacznikami gatunkowymi). Akcja przenosi widza na tzw. Ziemie Odzyskane, na północno-zachodnie tereny Polski (poddane polskiej jurysdykcji w 1945 r.), a konkretnie do Szczecina. Tutaj, powtórnie po 1989 r., z uwagi na bliskość granicy ze zjednoczonymi Niemcami (czyli kapitalistycznym Zachodem), stworzyło się El Dorado – kraina wielkich możliwości dla chcących łatwo i szybko się wzbogacić. Fabuła filmu rozgrywana jest nie tylko na terenie Szczecina, ale także w jego okolicach, nad morzem (rajdy samochodami po plaży), w pobliżu „zielonej granicy”. Jest to nie tylko wyrazem tęsknoty do wolności młodych wilków, ale także odwiecznego konfliktu, tak wyraźnego w westernie, kultura vs. natura.

Bożena Janicka w artykule „Trudne lata przełomu” z 2001 r. (dostępnym na http://culture.pl/pl/artykul/film-polski-w-latach-1989-1999) tak charakteryzowała kino tamtego okresu: „Przełom dziesięcioleci stanowi w życiu kina cezurę niezbyt wyraźną. Z upływem lat zmieniają się możliwości techniczne, popularność zyskują młodzi aktorzy, młodzi reżyserzy próbują pokazać nowe zjawiska w nowy sposób, lecz procesy te przebiegają płynnie. Jednak w kinie polskim przełom lat 1989/90 musiał mieć charakter burzliwy – wtedy upadł w Polsce komunizm. Filmowcom przestały grozić ograniczenia wolności twórczej, lecz pojawiły się problemy, jakie niesie ze sobą wolny rynek: walka o widza, konkurencja. Ten proces zaczął się zresztą wcześniej, w latach 80. (…)

W ostatnim dziesięcioleciu swych rządów komunistyczne władze pozwoliły na wyświetlanie bez ograniczeń filmów amerykańskich, we wcześniejszych latach dopuszczanych na ekrany w ilościach śladowych. Młoda widownia zwróciła swe zainteresowania w tę stronę, a pokolenie średnie i starsze w trudnych latach poprzedniej dekady prawie zupełnie przestało chodzić do kina. Film polski znalazł się więc w pustce. Na początku lat 90. był właściwie na ekranie nieobecny; odbywały się premiery, lecz po kilku dniach (czasami nazajutrz po premierze) film zdejmowano, by zrobić miejsce amerykańskiemu. (…)

Nagły wybuch wolności na początku dekady przybrał w kinie, rozumianym jako zjawisko artystyczne, postać zaskakującą; chociaż patrząc z perspektywy czasu, taka reakcja wydaje się zrozumiała. Otóż wylała się na ekrany z opóźnieniem cała beznadziejność poprzedniej dekady. (…) Polskie kino po politycznym przełomie roku 1989 zdominowała nihilistyczna, czarna wizja człowieka. Starsi twórcy przeczuwając, jak trudno będzie nawiązać na nowo porozumienie z publicznością, na razie milczeli. Swoistą lukę pokoleniową zapełnili debiutanci. (…)

Okres zapaści w polskim kinie i nieufność widzów, że kino polskie może ich czymś zainteresować przełamał w 1992 roku film Władysława Pasikowskiego »Psy«. (…) Krytycy byli zaszokowani: trzy lata po upadku komunizmu młody reżyser pokazał najbardziej znienawidzoną w owych czasach odmianę policjanta – funkcjonariusza służb specjalnych – jako mężczyznę o twardym charakterze, świadomego swej wartości, łączącego osobistą odwagę z bardzo pociągającą odmianą inteligencji, uzewnętrzniającej się w zdolności do drwiny z samego siebie. Film był bardzo dobrze zrobiony – otrzymał pięć nagród na gdyńskim Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych – lecz przede wszystkim zaakceptowali go widzowie. Ściślej – młodzi widzowie, którzy dopuścili polskich aktorów (Cezary Pazura i Bogusław Linda) do grona idoli (dotychczas głównie byli nimi aktorzy grający w filmach amerykańskich). Atrakcje filmu wydawały się oczywiste. »Psy« były filmem akcji, pierwszą udaną »podróbką« kina amerykańskiego (…). Film Pasikowskiego zapoczątkował nowy sposób myślenia o kinie, dotychczas polskim twórcom obcy: film miał być teraz towarem, przynoszącym zyski. (…)

Lecz prawdziwie masową widownię, oczywiście młodą, zdobyły filmy komercyjne. Po »Psach« przyszła kolej na wilki, ściślej, »Młode wilki«. Film pod takim tytułem zrealizował, debiutujący jako reżyser młody operator, Jarosław Żamojda. Młode wilki – czyli wolne drapieżniki – to w filmie chłopcy po maturze, zajmujący się przemytem kradzionych samochodów, doszli bowiem do wniosku, że »inteligentny człowiek« ma pieniądze. Film cieszący się ogromną popularnością, łączył jawną komercję z szokującymi odkryciami socjologicznymi, w których było jednak coś z prawdy. Nikt potem nie przedstawił w sposób tak skrajny wizji młodego pokolenia [podkreślenie A.K.]”.

Film „Młode wilki” stał się obrazem kultowym, a odtwórcy głównych ról, przede wszystkim Piotr Szwedes i Jarosław Jakimowicz-Kriegl, idolami młodzieży. „Nie było żadnego wczoraj, nie ma żadnego jutro, jest tylko dziś” – zdanie wypowiedziane przez jednego z bohaterów stało się mottem pokolenia. Do innych chętnie cytowanych maksym pochodzących z filmu, obrazujących filozofię życia bohaterów, należą: „Nigdy do niczego się nie przyznawaj, złapią cię pijanego w samochodzie, to mów, że nie piłeś. Znajdą ci dolary w kieszeni, to mów, że to pożyczone spodnie. A jak cię złapią na kradzieży za rękę, to mów, że to nie twoja ręka. Nigdy się nie przyznawaj”; „– Dziecko masz? – Nie. – A żonę masz? – Nie. – To może masz akwarium? – Mam. – To masz dla kogo żyć”; „– I co teraz chłopcy? – Trzeba stanąć na własne nogi, pieniążki trzeba zarabiać. – Studia to dziś szkoła zawodowa, my studiujemy życie”. Nic dziwnego, że tak znakomicie przyjęty przez młodą publiczność film doczekał się prequela „Młode wilki ½” (1997).

Głównym motywem muzycznym filmu jest piosenka w wykonaniu zespołu Varius Manx „Pocałuj noc”. W dużej mierze ilustruje ona sytuację i przemianę głównego bohatera, Roberta Ratackiego, jest także ostrzeżeniem dla wszystkich młodych wilków (nie tylko tych filmowych) przed zwyczajnym prozaicznym egzystowaniem; wezwaniem do wolności, odnalezienia i pokazania światu swojego prawdziwego, kolorowego, odważnego ja:

„Przez palce zwykłych dni

Oglądasz świat,

W pośpiechu gubiąc sny.

Twój śmiech zawstydza Cię,

Więc wolisz nie śmiać się,

Niż chwilę śmiesznym być

Ref.:

Spróbuj choć raz odsłonić twarz

I spojrzeć prosto w słońce.

Zachwycić się po prostu tak

I wzruszyć jak najmocniej.

Nie bój się bać, gdy chcesz to płacz,

Idź szukać wiatru w polu.

Pocałuj noc, najwyższą z gwiazd

Zapomnij się i… tańcz

(…)

Zakładasz szary płaszcz,

Łatwo wtapiasz się

W upiornie trzeźwy świt.

Obmyślasz każdy gest

Na wypadek, by…

Nikt nie odgadł, kim naprawdę jesteś (…)”

Młode wilki, maturzyści ze szczecińskiego liceum, możliwości realizacji swoich marzeń o bogactwie i „szybkim” życiu upatrują w handlu samochodami. Grupa „Czarnego”, do której należą bohaterowie, i którą wkrótce zasila prymus Robert, powstaje po rozłamie w szajce kierowanej przez biznesmena Chmielewskiego. Chmielewski, połączony siecią interesów z miejscową policją, prokuraturą, celnikami i innymi urzędnikami oraz lokalnym biznesem, blokuje nowemu gangowi możliwości zarobkowania. Udaremnia także największą akcję grupy „Czarnego” (przemyt materiałów radioaktywnych), w wyniku czego większość członków gangu ginie. W rozgrywce ze starymi wygami, młode wilki nie mają szans. Całemu systemowi wzajemnych relacji, dużym pieniądzom i pewnej akceptacji społecznej istniejącego układu (Chmielewski jest także lokalnym fundatorem i dobroczyńcą, wzorowanym na autentycznych postaciach, które zasiedlały w tym okresie polskie życie społeczne) mogą przeciwstawić młodzieńczą brawurę. Być może są też zorientowani raczej na zysk i odczuwanie przyjemności płynącej z ryzyka, niż na walkę o pozycje w środowisku miejscowych gangsterów. Nie są bezwzględni i okrutni jak młodzi mafiosi np. z „Gangów Nowego Jorku” (Martina Scorsese) czy „Ojca Chrzestnego” (Francisa Forda Coppoli). Po prostu bawią się życiem.

„Młode wilki” to film o miłości i przyjaźni. O istniejącej u młodych ludzi potrzebie przynależności do grupy, akceptacji, odczuwania więzi. Portret rodzin w omawianym filmie jest sygnałowy, ale znaczący. Ojciec Roberta zupełnie nie odnajduje się w nowej rzeczywistości (w tej roli Edward Lubaszenko). Jest bez pracy, ma dwóch synów na wychowaniu. Liczy na to, że bardzo dobrze uczący się Robert poprawi sytuację rodziny; zarobi, pomoże, weźmie odpowiedzialność… Z kolei matka „Cichego”, bogata przedsiębiorczyni, goszcząc u siebie na kolacji gang, traktuje młodych mężczyzn jak dzieci, których problemów nie rozumie. Skupia się raczej na ich diecie niż rzetelnej analizie wypowiedzi. Przepaść międzypokoleniowa, dzieląca młode wilki i ich rodziny, potęgowana jest przez warunki społeczno-polityczne w kraju. Stadem dla wilków staje się gang, prawami życia bezprawie i amoralność przestępczej egzystencji. Jest to tym łatwiejsze, że nie wydaje się, aby rodziny przekazały chłopakom wartości pomocne w utrzymaniu właściwego życiowego kursu.

Innego rodzaju polaryzacja, na podłożu międzypokoleniowym, następuje pomiędzy gangiem młodych wilków, a grupą Chmielewskiego. Żyją w dwóch światach i dzieli ich prawie wszystko: różnica wieku i związany z tym klasyczny konflikt pokoleń, sytuacja materialna (przedstawiciele starego gangu opływają w dostatki i stwarzają sobie możliwości zarobkowania zgodnego z prawem – budowa autostrady, młodzi muszą walczyć o swoje), stosunek do życia (dla starych jest to czytelny Układ, który należy podtrzymywać i z niego czerpać, dla młodych ekstatyczne, wzorowane na modelu amerykańskiej swobody, poszukiwanie wolności). Grupa Chmielewskiego tkwi mentalnie oraz poprzez sieć powiązań nadal w starym systemie społeczno-politycznym, młodym obca jest jakakolwiek ideologia. Byli dziećmi, kiedy trwała walka z poprzednim systemem, dorastali w rodzinach, których członkowie nie byli zainteresowani sprawami społecznymi. Dojrzeli w chaosie i świecie zachwianych wartości. Postanowili bezrefleksyjnie i bez skrupułów ten świat eksplorować.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Dziewczyna gangstera. W omawianym filmie pojawiają się trzy postacie dziewczyn związanych z mężczyznami z gangu. Pierwszą z nich jest Cleo, córka Chmielewskiego. Wychowywała się i mieszka na stałe z matką w USA. Ojca rozpoznała na zdjęciu w gazecie; postanowiła poznać znakomitego polskiego biznesmena i filantropa. Rzeczywistość okazała się inna. Ojciec jest po prostu bogatym mafioso. Mimo, że córka nie pochwala jego działalności, z łatwością, bardzo naturalnie, sama odnajduje się w grupie młodych gangsterów. Zakochana w „Prymusie”, wykrada ojcu kompromitujące go materiały. Wydaje się, że Cleo – córka i dziewczyna gangstera – chciałaby żyć inaczej; wybrała Roberta właśnie ze względu na tę odmienność: dobre stopnie, zwyczajne życie, szerokie perspektywy na przyszłość. Jednak bycie w gangu jest dla niej bardzo pociągające, czy umie żyć inaczej?

Drugą dziewczyną jest poznana przypadkiem przez „Cichego” kelnerka. Prawdziwa piękność, która marzy o rodzinie założonej wraz z ukochanym mężczyzną. Obie mają świadomość ulotności chwil szczęścia i spokoju spędzanych w towarzystwie swoich chłopaków, obie boją się i przeczuwają nadciągającą katastrofę. Siła życia w gangu jest jednak ogromna, niewielu jego członków i mało ich kobiet decyduje się na porzucenie sfory.

Trzecia (w tej roli wystąpiła Małgorzata Kożuchowska) jest „sekretarką” Chmielewskiego. To dziewczyna z aspiracjami, niegłupia, która ukończyła etnografię na uniwersytecie; nie mogąc znaleźć pracy, wróciła do rodziców na wieś. Tam znajduje ją Chmielewski. Imponuje dziewczynie możliwościami życiowymi, jakie stworzył sobie i, jak sądziła, stworzy także jej. Czując beznadziejność własnego położenia, nieprzewidywalną zmienność sytuacji w nowym państwie, dziewczyna postrzega zamożność i operatywność Chmielewskiego jako ostatnią spokojną przystań. Takiego typu postacie kobiece często pojawiały się w filmach z lat 90., nie tylko na gruncie filmu gangsterskiego, ale także w komediach, dramatach, serialach telewizyjnych. Zapewne świadczyło to o szerszej skali zjawiska.

W filmie gangsterskim (jako gatunku) dziewczyny mafiosów zajmują miejsca w ostatnim rzędzie. Są ładnymi dodatkami do życia mężczyzn, dla których na pierwszym planie jest „rodzina” (mafijna) i powinności wobec niej. Kobiety te rzadko prowadzą własne życie, raczej oczekują na wieczorne wyjścia do nocnego klubu lub na „rodzinne” spotkanie. Są wentylem bezpieczeństwa dla gangsterów, którzy mając wszędzie wrogów, nikomu nie mogą zaufać i powierzyć swoich tajemnic. Z tego powodu często bywają przynętą, albo szpiegiem, który może poznać sekrety czy zamiary innych mafiosów. Kiedy próbują prowadzić „własną grę”, nie mogą liczyć na litość ze strony „rodziny”. Rzadko zostają żonami; w „rodzinie” dominującą postacią kobiecą jest matka szefa. Bywa, że straciwszy partnera pochodzącego z gangu, stają się dziewczynami jego towarzysza. Rekrutują się zwykle ze środowiska kelnerek, tancerek podrzędnych rewii, niedoszłych aktorek lub należąc do „rodziny”, której członkiem jest brat, albo ojciec, pozostają w niej. U mężczyzn z gangu szukają poczucia bezpieczeństwa(!) i opieki finansowej. Kobiety gangsterów, to nie tylko wyznacznik statusu mafiosa w grupie, ale także łącznik z normalnością i społeczeństwem. Często nośnik wartości, których jednak gangster nie jest w stanie akceptować lub pod ich wpływem dokonać znaczącej zmiany w swoim życiu.

Przy oglądaniu „Młodych wilków” nie sposób nie powrócić do słynnego songu Jacka Kaczmarskiego „Obława”. Jest to utwór powstały w 1974 r., będący wolnym tłumaczeniem pieśni Wysockiego. Ta poetycka i przejmująca opowieść o konieczności bronienia się przed niesprawiedliwym światem stała się, podobnie jak „Mury” i „Zbroja”, hymnem „Solidarności”. I chociaż młode wilki z filmu muszą się bronić przed innymi zagrożeniami niż te z lat 70. czy 80., to tekst pozostaje aktualny.

Motyw inicjacji Roberta. „Inicjacja to tyle, co proces duchowego dojrzewania; w historii religii całej ludzkości zawsze spotykamy ten sam temat: inicjowany człowiek, który poznał misteria, jest tym, kto wie” (Mircea Eliade, „Sacrum i profanum. O istocie religijności”, przeł. R. Reszke, Warszawa 1996, s. 156). Robert był spokojnym, „zwyczajnym” chłopakiem, który swoją przyszłość wiązał ze zdobywaniem wiedzy. Kiedy okazało się, że otrzymał najlepsze oceny na świadectwie maturalnym, hojny fundator przekazał mu w nagrodę nowoczesny komputer. Ofiarodawcą był Chmielewski. A wydarzenie, w następstwie którego „Prymus” poznał Cleo, córkę Chmielewskiego, stało się swoistym przypieczętowaniem przyszłości chłopaka. Robert wkroczył do innego świata. „Lewych” interesów, łatwych sposobów na załatwianie wszystkich spraw, pięknych kobiet, wystawnego życia, męskich przyjaźni. Ambiwalencja moralna tamtych czasów i obserwacja rzeczywistości, pozwoliły mu dokonać łatwego wyboru. Czego dowiedział się Robert o sobie i o tajemnicach życia… Zaakceptował swoisty testament „Cichego” – kopertę wypchaną banknotami i ostatnie zdjęcie z grupą przyjaciół; z ich wspólnych, krótkich, szczęśliwych wakacji. Postanowił dogonić swoją miłość (Cleo w USA) i wyjechać z tego kraju.

Inne filmy związane z tematem inicjacji: „Piknik pod Wiszącą Skałą” (1978) Petera Weira, „Do utraty tchu” (1960) Jean-Luc Godarda, „Arizona Dream” (1991) Emira Kusturicy, „Inaczej niż w raju” (1984) czy „Nieustające wakacje” (1982) Jima Jarmuscha, „Idaho” (1991) Gusa Van Santa, „Lolita” (1962) Stanley’a Kubricka, „Sala samobójców” (2011) Jana Komasy, „Skazany na bluesa” (2005) Jana Kidawy-Błońskiego, „Jesteś Bogiem” (2012) Leszka Dawida, „Przekleństwa niewinności” (1999) Sofii Coppoli i wiele innych.