Krótka informacja o filmie

Film ten jest zajmującą, utrzymaną w nieco baśniowym klimacie opowieścią o pierwszej miłości nastolatków, trudnych problemach rodzinnych oraz marzeniach i wielkiej determinacji w dążeniu do celu. Można go polecić zarówno młodym widzom, jako film rozrywkowy, kinomanom, jako przykład sprawnego, bezpretensjonalnego kina, a także pedagogom – do wykorzystania w trakcie lekcji.

Związki z podstawą programową

Klasy IV-VI szkoły podstawowej

Etyka

• Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób.
• Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji.
• Człowiek jako osoba; godność człowieka.
• Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie.
• Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe.
• Praca i jej wartość dla człowieka.
• Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, między innymi w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokalnej.

Historia i społeczeństwo

Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:

• wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;
• podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;
• wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;
• wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych;
• charakteryzuje społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;
• tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe;
• wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;
• podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania.

Społeczeństwo. Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział;
• opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;

Życie na emigracji. Uczeń:

• rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową;

Język polski

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);
• konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;
• wyraża swój stosunek do postaci.

Analiza. Uczeń:

• dostrzega swoistość artystyczną dzieła;
• odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;
• odróżnia realizm od fantastyki;
• wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska);
• wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa);
• omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;
• charakteryzuje i ocenia bohaterów.

Interpretacja. Uczeń:

• odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;
• objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.
• Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada).

Gimnazjum

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
• rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
• rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
• dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

• przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występu ją one w tekście;
• charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
• rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
• omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, puenty, punktu kulminacyjnego);
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny;

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm – nacjonalizm, tolerancja – nietolerancja, piękno – brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
• dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.

Do zestawienia z: „Biblia” (opis stworzenia świata i człowieka z „Księgi Rodzaju”)

Wychowanie do życia w rodzinie

• Budowa prawidłowych relacji z rodzicami. Konflikt pokoleń; przyczyny i sposoby rozwiązywania konfliktów. Odpowiedzialność wszystkich za atmosferę panującą w rodzinie. Rodzina niepełna.
• Rola autorytetów w życiu człowieka.
• Relacje międzyosobowe i ich znaczenie. Przyjaźń, zakochanie, miłość; pierwsze fascynacje, miłość platoniczna, miłość młodzieńcza, miłość dojrzała.
• Zachowania asertywne.
• Podstawowe informacje o rozwoju seksualnym człowieka: tożsamość płciowa: kobiecość i męskość.
• Dojrzewanie. Rozumienie i akceptacja kryteriów dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej.
• Różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców; postawy i wzajemne oczekiwania.
• Wpływ sposobu spędzania wolnego czasu (w tym korzystania ze środków masowego przekazu) na człowieka.

Wiedza o społeczeństwie

Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń:

• omawia i stosuje zasady komunikowania się i współpracy w grupie (np. bierze udział w dyskusji, zebraniu, wspólnym działaniu);
• wyjaśnia na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić.

Życie społeczne. Uczeń:

• podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; charakteryzuje rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy;
• wyjaśnia na przykładach znaczenie podstawowych norm współżycia między ludźmi, w tym wzajemności, odpowiedzialności i zaufania;
• rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz związane z nimi oczekiwania;

Etyka

• Człowiek jako osoba; natura i godność człowieka.
• Rola i znaczenie sumienia w ocenie moralnej i dla wewnętrznego rozwoju człowieka.
• Samowychowanie jako droga rozwoju.
• Człowiek wobec wartości;
• Wskazania moralne w innych religiach świata.
• Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

	TAK	NIE
Praca z filmem stwarza możliwości rozwoju kompetencji kluczowych uczniów	x
Film motywuje uczniów do samodzielnego uczenia się i poznawania	x
Film sprzyja rozwojowi wyobraźni uczniów	x
Film inspiruje do wykorzystania niestandardowych i oryginalnych metod pracy z uczniami	x
Film pozwala zaprojektować cykl zajęć wokół przedstawionego problemu	x
Film zawiera sceny przemocy		x
Film zawiera sceny erotyczne		x
Projekcja filmu musi być poprzedzona zajęciami wprowadzającymi		x
Analiza filmu wymaga obecności na zajęciach specjalisty (psychologa, pedagoga, innych)		x

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

„Wystarczy dwóch Żydów przy stole i można się pośmiać…” Lekcja o charakterystycznym humorze żydowskim z wykorzystaniem zdystansowanej ironii wobec własnej kultury i religii. Warto ponownie obejrzeć scenę w chederze, w której Nelly Sue Edelmeister mówi o spełnianiu micwy – dobrego uczynku dla starszych. Na tym przykładzie warto też zastanowić się nad ironiczną funkcją filmowego montażu równoległego, gdzie komentarz (w czasie rzeczywistym) całkowicie zaprzecza obrazowi (z czasu przyszłego).

Micwa a dekalog. Lekcja poświęcona omówieniu religijnej powinności spełniania dobrych uczynków i różnych konsekwencji wynikających z założeń poszczególnych religii.

Religia. Tradycja. Tożsamość. Etyka.

Czy religia w szkołach jest potrzebna? Próba charakterystyki typowej lekcji religii w polskiej szkole oraz religijnych spotkań w chederze.

Lekcja poświęcona „małym ojczyznom” oraz tożsamości ze swoim miejscem pochodzenia. Tożsamość religijna a tożsamość narodowa. Prezentacja różnych podejść do własnych korzeni: Lucy Bloom Edelmeister – Żydówka z Nowego Jorku, Max Minsky – chłopiec z Monachium. Można spróbować zestawić tęsknotę za małą ojczyzną np. z „małoojczyźnianą” twórczością Czesława Miłosza lub Tadeusza Konwickiego.

Czy artysta dobry, to artysta głodny? Charakterystyka filmowych wizerunków artystów na przykładzie ojca głównej bohaterki.

Zajęcia z udziałem psychologa.

Problem rozwodu rodziców oraz różne sposoby radzenia sobie z sytuacją rodzinnego kryzysu.

Sytuacja dzieci rozwodników (Max i Nelly).

Trudne wybory dzieci.

Różnice pokoleń i pokoleniowe więzi.

Wpływ matriarchatu na wychowanie młodego człowieka.

Problem odpowiedzialności za własne czyny. Młodzieńczy bunt, życiowa poza czy sposób odreagowania rozwodu rodziców (braku ojca) – charakterystyka Maxa Minskiego.

Problem zdrady małżeńskiej, tolerancji dla inności współmałżonka, ugoda małżeńska, rozwód prawny (małżeństwo Minskych i Edelmeisterów).

Interpretacja wiersza znanego amerykańskiego rapera Tupaca Amaru Shakura w kontekście sceny filmu pokazującej drzewo, którego korzenie pokonały beton.

Czy symboliczne zakorzenienie jest konieczne do egzystencji każdego żywego organizmu? Czy w niesprzyjające środowisko społeczne lub kulturowe może powołać do życia piękne i silne rośliny (dobrych ludzi)?

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Miejsce człowieka w kosmosie. Miejsce człowieka na ziemi. Zrozumienie naukowych procesów i zjawisk czy konieczność odnalezienia własnego miejsca, stworzenia własnego mikroświata. (symboliczne sceny: Nelly siedząca na kuli ziemskiej, Nelly i Max leżący na boisku pośrodku namalowanego kręgu – własnego wszechświata).

Wiara, intuicja a nauka. Czy pomiędzy starotestamentowym opisem świata a naukowymi teoriami kosmologicznymi dostrzec można jakieś sprzeczności? Czy nauka wyklucza wiarę (czy wiara wyklucza naukę)? Gdzie się spotykają? Por. ballada „Romantyczność” Adama Mickiewicza:

„Czucie i wiara silniej mówi do mnie

Niż mędrca szkiełko i oko.

Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,

Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce;

Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!

Miej serce i patrzaj w serce!”

Emigracja i jej przyczyny.

„Przyszywana” babcia Nelly oraz jej biologiczna babka.

Wyjazd matki z Nowego Jorku (z mężem Niemcem do jego ojczyzny), miasta, które kocha (napis na koszulce I love NY) jest dla niej swoistą banicją. Por. „Mała Syrenka” baśń H. Ch. Andersena.

Problem emigracji jest szczególnie dostrzegalny na przykładzie społeczności żydowskiej, poszukującej stale swojej duchowej ojczyzny i zaogniony w zestawieniu z Holokaustem w okresie II wojny światowej (akcja filmu toczy się w Berlinie).

Pierwsza miłość. Młodzieńcze, platoniczne zauroczenie (Edward, książę Luksemburga), a uczucie do realnie istniejącego człowieka, obdarzonego prawdziwymi wadami i zaletami (Max). Dorastanie do prawdziwych uczuć: od medialnych idoli do realnego zakochania. Poszukiwanie miłości, a poprzez nią spełnienia.

Wielokulturowość: zjawisko europejskie czy globalne? Rozważania na przykładzie rodziny głównej bohaterki.

Ambiwalencja, dysonans. Próba wyjaśnienia zagadnień z zakresu podstaw psychologii i etyki. Zachowania charakteryzujące postawy głównych bohaterów filmu Maxa i Nelly (jednoczesna bezgraniczna miłość i niechęć do rodziców), chęć osiągnięcia własnych celów kosztem drugiego człowieka. Moralne konsekwencje wzajemnego wykorzystywania się Maxa i Nelly. Odwaga przyznania się do winy.

Przełamywanie własnych słabości w celu osiągnięcia upragnionego sukcesu sportowego. Do porównania np. „Billy Elliot” (reż. Stephen Daldry).

Baśniowy charakter współczesnej obyczajowej opowieści. Elementy: pierwsza scena filmu, w której Nelly „buja w kosmosie” – cichym, pięknym, kolorowym; łóżko, w którym śpi Nelly jako wehikuł przenoszący ją w sen, w marzenie; chęć poznania-zdobycia prawdziwego księcia; stylizacja ładnej dziewczyny na Kopciuszka (okulary, „kujonka”, brak przyjaciół); trzy mojry lub wróżki; obdarzenie dziewczyny atrybutami kobiecości (balowa sukienka, pantofelki, perełki, pomadka), aby mogła zdobyć ukochanego (jak się okazuje Maxa).

Sposób obrazowania, przedstawiania postaci silnie skonwencjonalizowany i zakorzeniony w historii kina.

Matka Maxa – pokazywana od butów w górę, od tyłu, zawsze ubrana na biało, (jakby dla zaostrzenia wizerunku złośnicy i niezłomnej kobiety interesu), często w sukienkach w stylu lat 40. Pokazana w swoim klubie, por. czarny kryminał. Stereotypowy, filmowy wizerunek kobiety fatalnej. Wygląd i cechy charakteru. Wyczuwalny od pierwszej chwili wpływ tej femme fatale na życie całej rodziny Edelmeister.

Ojciec Nelly – poznajemy go na schodach mieszkania, rano, kiedy wraca z pracy. Jego kolorowe ubranie, nieoficjalny garnitur oraz charakterystyczny kapelusz pozwalają nam sądzić, że mamy do czynienia z „niebieskim ptakiem”; córka przedstawia go jako geniusza muzycznego – zapewne są to jego własne słowa.

Matka Nelly – pokazywana zawsze w przejściu (dosłownie, np. w korytarzu mieszkania), w pośpiechu, na kanapie w salonie, jak gość. Ubrana w nowojorską koszulkę, wykładnię jej tęsknot i filozofii życiowej lub na czarno (tradycyjna kobieta żydowska, tułaczka). Zawsze z nieładem/chaosem na głowie.

Trzy starsze panie, przyszywane babcie (mojry, a może dobre wróżki obdarowujące Kopciuszka przed balem) prowadzą umiejętnie Nelly przez labirynt fałszywych złudzeń i dróg donikąd (intryga koszykarska, mająca doprowadzić do poznania księcia) do kobiecości i rozwoju osobistego.

Problem zdrady małżeńskiej.

Problem rozwodu rodziców, którzy stają się dla siebie osobami niemal obcymi, ale dla dzieci pozostają najbliższymi.

Specyficzne style życia rodziców, które nie sprzyjają zaangażowaniu w dorastanie i rozwój dziecka. Brak empatii, egoizm rodziców, nieumiejętność rezygnacji z jakichkolwiek własnych przyjemności czy aspiracji.

Samotność młodego człowieka w rodzinie. Rodziny posiadające jedno dziecko.

Metaforyczne znaczenie piwnic pod klubem Minsky’ch. Samotnia i kryjówka młodego chłopaka oraz tajemnicza kraina dojrzewania. Do tego świata wstęp ma tylko ukochana dziewczyna, jest to miejsce poza realną rzeczywistością, rządzące się zupełnie innymi, ustanowionymi przez tych dwoje prawami.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

„Dom jest tam, gdzie jest nasze serce”. Poszukiwanie własnej tożsamości.

Bat Micwa (judaistyczna uroczystość religijna związana z uzyskaniem dojrzałości duchowej, wejściem w okres dorosłości, obchodzona w 12. lub 13. urodziny) jest tematem wielu filmów, najczęściej komediowych. Do porównania np. „Trzymaj ze Steinami” (reż. Scott Marshall), „Sposób na bar micwę” (reż. Edwin M. Figueroe). Zawsze jednak jest wyrazem łączności ze światem tradycji żydowskiej.

Drzewo i jego zakorzenienie, jako symbol poszukiwania własnej tożsamości, historii i tradycji. Do porównania np. „Korzenie” (miniserial, USA, 1977).

Trzy prządki i strażniczki nici losu Mojry (trzy starsze panie, prowadzące bohaterkę ku dorosłości i miłości). Por. „Makbet” Williama Szekspira.