Cele lekcji

Podczas zajęć uczeń:

• kształtuje i doskonali umiejętności analizy i interpretacji filmu dokumentalnego
• doskonali umiejętności argumentowania i wnioskowania
• doskonali umiejętność dyskutowania
• ocenia wartość technik filmowych stosowanych przez twórców
• prezentuje swoje stanowisko
• wyraża swoje emocje

Czas pracy 2 lub 3 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne „Królik po berlińsku” DVD + książka wydawnictwa Agora 2010r. (Załącznik nr 1, Załącznik nr 2) „Słownik języka polskiego”

Formy pracy praca z całym zespołem klasowym zaprezentowanie przygotowanych wcześniej zadań przez chętnych uczniów Metody pracy techniki aktywizujące – burza mózgów, dyskusja

Przebieg lekcji

Wyjaśnienie związku frazeologicznego „królik doświadczalny” („Słownik „języka polskiego”)

Wprowadzenie uczniów w temat zajęć: film, w tym dokumentalny może być narzędziem doświadczeń edukacyjnych na młodym widzu. Oprócz najbliżej znanej uczniom funkcji rozrywkowej – film, może również pełnić inne funkcje: opowiadać o wydarzeniach historycznych, mieć wartości poznawcze. Istotne jest to, że może pokazywać fakty historyczne w sposób bliski autorom, odczytane przez pryzmat ich wiedzy i doświadczeń.

Wskazani uczniowie prezentują przygotowane w domu informacje na temat historii Niemiec po II wojnie światowej, podziału państwa i wybudowania muru dzielącego Berlin (krótkie wystąpienia).

Obejrzenie filmu z uczniami.

„Burza mózgów” – pytania kierowane do uczniów i przewidywane odpowiedzi.

• czym tak naprawdę jest film Bartosza Konopki?
  (o królikach, o ludziach, o historii, o wolności i zniewoleniu)

• Jak realizatorom filmu udało się uzyskać wielowymiarowość historii?
  (za pomocą metafory, alegorii, aluzji)
• Jaki gatunek filmowy reprezentuje „Królik po berlińsku”?
  ( film dokumentalny,  film oświatowy,   film przyrodniczy)

Dyskusja i podawanie odpowiednich argumentów, udowadniających synkretyzm gatunkowy filmu Konopki.

Analiza formalna filmu:

• Z czyjej perspektywy ukazana jest rzeczywistość w filmie?
  ( królików)

• Kto jest narratorem w filmie?
  (człowiek-komentator zdystansowany, znający historię, Krystyna Czubówna (można uczniom krótko zaprezentować doświadczenie zawodowe wspomnianej dziennikarki i lektorki).
• Jaki charakter ma ten komentarz?
  (pozornie obiektywny, przypomina komentarze filmów oświatowych, przyrodniczych)

• Co autorzy filmu chcieli uzyskać tym sposobem?
  (pokazać, że niemieckie króliki stały się ważnymi świadkami historii Niemców)
• Jakie sceny i wydarzenia obserwują króliki?
  (postawienie muru, desperackie próby przekraczania muru przez obywateli Wschodu, potem rozbieranie muru.
• Jakie uczucia towarzyszyły Ci w czasie oglądania filmu?
  (rozbawienie, współczucie, itp.)
• Czy widz może utożsamiać się z króliczymi bohaterami? Jeśli tak, to jak to zostało osiągnięte?
  (paralela losów ludzkich i zwierzęcych.
• Czym byłby ten film bez komentarza?
  (filmem przyrodniczym)

• Jaki charakter ma komentarz? Czym operuje jego autor?
  (nie jest to typowy komentarz dla filmu przyrodniczego, czy oświatowego, cechuje się subiektywizmem i ironią)

Można dodać, że autorem komentarza jest Michał Ogórek, dziennikarz – satyryk.

Krótka wzmianka o tym, że „Królik po berlińsku” jest przykładem filmu dokumentalnego zrealizowanego w oparciu o tzw. archiwalia, czyli autentyczne filmowe i fotograficzne materiały archiwalne.

Próba uświadomienia uczniom, że autorzy filmu nie tylko poprzez komentarz próbują „manipulować” widzem, ale również przez obraz. Odczytanie fragmentu wypowiedzi Piotra Rosołowskiego, autora scenariusza i zdjęć (Załączniki 1 i 2)

Rozmowa z uczniami:

• Czy czujecie się oszukani przez twórców filmu? Czy takie podejście do filmu dokumentalnego jest właściwe?
  (spodziewana dyskusja, z głosami za i przeciw)

• Co twórcy zyskali, opierając się na takim pomyśle?
  (efekt oryginalności, ponadczasowości, ukazanie groteskowości systemu totalitarnego.)

Podsumowanie lekcji.

Nauczyciel nawiązuje do tematu lekcji, uświadamia uczniom, że mniej lub bardziej świadomie uczestniczyli w „eksperymencie artystycznym” twórców filmu. Uczniowie podejmują dyskusję. Nauczyciel ocenia najaktywniejszych uczniów i zadaje pracę domową.

Praca domowa

(do wyboru)

1. Odwołując się do bajki Ignacego Krasickiego „Ptaszki w klatce” i filmu „Królik po berlińsku”, zredaguj definicję pojęcia „wolność” (minimum 50 słów).
2. Odwołując się do filmu „Królik po berlińsku” i wybranej przez Ciebie lektury z literatury XX wieku, ukaż, w jaki sposób ludzie radzili sobie z mechanizmami systemu totalitarnego.

Załączniki

Załącznik nr 1

„Początkowo szukaliśmy tylko oryginalnych archiwaliów z królikami z Muru. Po kilku miesiącach poszukiwań nie znaleźliśmy wiele. Następnym etapem było poszukiwanie ujęć, które mogły być wykorzystane jako królicza perspektywa – np. martwa strefa między murami widziana z dołu. Niestety, takich materiałów też nie było wiele. Prawdziwa zmiana nastąpiła, kiedy postanowiliśmy zmienić podejście na mniej ortodoksyjne. Problemem był ciągły brak materiałów z prawdziwymi królikami z Muru. Prawie nikt ich nie filmował. Postanowiliśmy zmieszać materiały archiwalne z Muru z archiwaliami ze Szkocji i Australii. Celem było stworzenie czytelnej metafory. Nie udałoby się jej uzyskać wyłącznie przy użyciu autentycznych materiałów filmowych”.

Fragment wypowiedzi Mateusza Romaszkana, montażysty

Załącznik nr 2

„Pewnego dnia przemieszaliśmy współczesne zdjęcia królików z materiałami archiwalnymi. Powstała scena, w której żołnierze przywożą siatkę, rozpoczyna się pierwszy etap budowy muru, a zdezorientowane króliki to obserwują. W poszukiwaniu króliczej perspektywy przekadrowaliśmy obrazy tak, aby obciąć żołnierzom głowy; wmontowaliśmy wiele brudnych ujęć i detali. Okazało się, że to działa, że udało się osiągnąć króliczy punkt widzenia”.