Z powodu epidemii wirusa SARS-CoV-2 niewielu jest obecnie Polaków, dla których odpowiedzieć na pytanie: Co to jest Wuhan? stanowi problem. Jednakże przed rokiem 2020 tylko nieliczni potrafili wyjaśnić, że Wuhan to jeden z największych ośrodków gospodarczych współczesnych Chin położony nad rzeką Jangcy, w centralnej części tego państwa. Taką wiedzą dysponowali bez wątpienia najżarliwsi miłośnicy kina, śledzący z uwagą 72. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes, który odbywał się w maju 2019 r. Wtedy to bowiem, w ramach konkursu głównego o Złotą Palmę, zaprezentowany został film pt. Jezioro Dzikich Gęsi, którego akcja rozgrywa się na obrzeżach wzmiankowanej metropolii.

Reżyserem i autorem scenariusza tej chińskiej produkcji jest Yi’nan Diao, twórca znany i ceniony ze względu na swoje wcześniejsze dokonania. Jego trzeci pełny metraż, zatytułowany Czarny węgiel, kruchy lód, otrzymał nagrodę główną 64. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie − Złotego Niedźwiedzia. (Aktor Liao Fan, odtwarzający postać głównego bohatera filmu, nagrodzony został wówczas za najlepszą rolę męską.) Z wielu przyczyn, na ponowne spotkanie z twórczością artysty z Państwa Środka polscy kinomani musieli czekać blisko pięć lat![1] Oczywiście, na pytanie, czy było warto?, każdy z widzów będzie w stanie udzielić odpowiedzi dopiero po seansie, jednakże już przed rozpoczęciem projekcji jej uczestnicy wiedzą „z grubsza”, czego spodziewać się po filmie, ponieważ Jezioro Dzikich Gęsi, tak pod względem formalnym, jak i fabularnym, zrealizowane zostało w stylu zbliżonym do wcześniejszych dokonań autora.

Filmy Yi’nan Diao klasyfikowane są zazwyczaj jako kino neo-noir. Wynika to z faktu, iż niepokojący i mroczny nastrój jego obrazów uzyskiwany jest m.in. za pomocą różnicowania natężenia światła i eksponowania jego kontrastów oraz operowania wyrazistymi cieniami. Często postacie bohaterów nie są centralnym elementem kadru i nie są z niego wyraźnie wyodrębnione, wtapiają się w otoczenie. Widz ulega dezorientacji za sprawą unikania przez reżysera planów pełnych, przewagi linii wertykalnych i ukośnych nad horyzontalnymi, dynamicznego montażu. Nierzadko ulice, po których przemieszczają się protagoniści, skąpane są w deszczu, a świecące posępnym blaskiem neony odbijają się w brudnych kałużach.

Bohaterami Jeziora Dzikich Gęsi, jak przystało na tego typu filmy, są ludzie związani z półświatkiem przestępczym, niejednoznaczni pod względem moralnym, dręczeni przez rozterki natury egzystencjalnej. Reżyser zaciera granicę pomiędzy dobrem a złem dzięki temu, że pozwala widzowi poznać przyczyny i racje stojące za działaniami protagonistów. Nie rozgrzesza bohaterów, ale jednocześnie stara się wyjaśnić, co ludzi tych sprowadziło na manowce. Wydaje się wyrażać pogląd sformułowany już przez twórców klasycznego kina czarnego, to przekonanie, że nie ma ludzi tylko złych czy tylko dobrych, a najbardziej prawdziwymi bohaterami filmowymi są ci, których widz jednocześnie potępia i lubi.

Wydaje się jednak, że celem Yi’nana Diao nie było tylko przedstawienie kryminalnej opowieści z udziałem ambiwalentnych moralnie postaci, miotających się pod wpływem ciążącego na nich fatum. Intryga Jeziora Dzikich Gęsi opowiedziana została z wykorzystaniem licznych retrospekcji, a większość istotnych scen rozgrywa się w nocy. Za pomocą tych środków reżyser chce wywołać u widza poczucie zagubienia w czasie i przestrzeni, co pozwala mu na skierowanie uwagi odbiorcy na pewne uniwersalne dylematy natury moralnej, również obecne w filmie. Zabieg taki, tj. wykorzystanie w filmie elementów o charakterze onirycznym, mieści się także w formule stworzonej przez twórców klasycznego nurtu noir.

W jednym z wywiadów Yi’nan Diao stwierdził, że styl, w jakim realizuje swoje filmy jest bardzo świadomym wyborem. Zainteresowanie widza kryminalną intrygą pozwala bowiem reżyserowi na zwrócenie uwagi odbiorcy na inne elementy świata przedstawionego i poczynienie przy tej okazji obserwacji natury psychologicznej oraz socjologicznej, odnoszących się przede wszystkim do bieżących wydarzeń mających miejsce w jego rodzinnym kraju. Jezioro Dzikich Gęsi odsyła odbiorcę do historii, która miała miejsce w Chinach w roku 2012. Inspiracją dla stworzenia postaci głównego bohatera filmu, Zhou Zenonga, była bowiem osoba Zhou Kehua, który został schwytany i zabity przez policję latem tamtego roku, po dokonaniu serii napadów z bronią w ręku. (Reżyser wyraźnie wskazuje, skąd czerpał inspirację, poprzez zachowanie w filmowej opowieści takich szczegółów jak epilepsja, na którą cierpi ukochana głównego bohatera, podobnie jak to miało miejsce w przypadku dziewczyny prawdziwego przestępcy, Zhou Kehua.) Artysta stara się w ten sposób skierować uwagę odbiorcy – choć czyni to w bardzo zawoalowany sposób – na problem inwigilacji chińskiego społeczeństwa dokonywanej poprzez władze za pomocą zaawansowanej technologii informacyjnej. To właśnie w roku 2012 przewodniczącym Chińskiej Republiki Ludowej wybrany został Xi Jinping, który wzmógł jeszcze nadzór elektroniczny nad obywatelami Państwa Środka. Historia Zhou Kehua zaintrygowała reżysera z tego względu, iż mimo powszechnej inwigilacji pozostawał nieuchwytny, przynajmniej przez czas jakiś, dla stróżów prawa.

Wydaje się, że ze względu na spektrum poruszanych zagadnień, a także sposób ich podania, Jezioro Dzikich Gęsi posiada potencjał wystarczający, by wzbudzić zainteresowanie znaczącej część miłośników sztuki filmowej. Nie pozostaje więc nic innego, jak osunąć się we wnętrze kinowego fotela, aby w spowitej czernią sali projekcyjnej obcować z lubianym przez wielu filmem noir.

[1] Polska premiera, 31.07.2020, została wyznaczona ponad rok po premierze światowej, 18.05.2019.