Krótka informacja o filmie

Biografia generała Augusta Emila Fieldorfa autorstwa Ryszarda Bugajskiego to przejmująca opowieść o męstwie, honorze i odwadze zarówno w walce z hitlerowskim okupantem podczas II wojny światowej jak i Urzędem Bezpieczeństwa w czasach bezwzględnego stalinizmu. Film Bugajskiego stanowi dobrą ilustrację metod pracy UB (podobnie zresztą jak jego wcześniejsze „Przesłuchanie” z 1982 roku.

Związki z podstawą programową

Język polski

Uczeń:

• Odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów.
• Potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości (zakres podstawowy), czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole (poziom rozszerzony).
• Szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym internetu (zakres podstawowy).
• Dostrzega związek języka z obrazem świata (zakres rozszerzony).
• Prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki (zakres podstawowy).
• Określa problematykę utworu/zakres podstawowy/;
• Wskazuje w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (zakres podstawowy).
• Wskazuje związki między rożnymi aspektami utworu – estetycznym, etycznym, poznawczym (zakres rozszerzony).
• Rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej (zakres rozszerzony)
• Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera – narracja, fabuła, akcja (zakres podstawowy)
• Wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. Słowa – klucze, wyznaczniki kompozycji) – zakres podstawowy.
• Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty np. literackie, historyczne, kulturowe, filozoficzne, religijne (zakres podstawowy)
• Odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu (zakres podstawowy)
• Konfrontuje dzieło z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, literackimi, teatralnymi, filmowymi (zakres rozszerzony).
• Dostrzega związek języka z wartościami (zakres podstawowy).
• Wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach (zakres rozszerzony).
• Dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne (zakres podstawowy).
• Dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów (zakres podstawowy).

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• Zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• Wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną)
• Analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki.
• Wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium).

Historia

Ziemie polskie pod dwiema okupacjami. Uczeń:

• Opisuje strukturę polityczną i wojskową oraz działalność polskiego państwa podziemnego i ocenia historyczną rolę Armii Krajowej.
• Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
• Wyjaśnia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;
• Charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki.

Zakres rozszerzony:

Okupacja niemiecka i radziecka na ziemiach polskich. Uczeń:

• Opisuje organizację polskiego państwa podziemnego oraz różne formy ruchu oporu, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Armii Krajowej;
• Wyjaśnia działania Stalina zmierzające do utworzenia komunistycznego ośrodka władzy w Polsce.

Polska w latach 1944–1948. Uczeń:

• Charakteryzuje główne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce, z uwzględnieniem działań opozycji legalnej i podziemia antykomunistycznego; opisuje represje stosowane przez radziecki i polski aparat bezpieczeństwa.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Wiedza o społeczeństwie – pogadanka o generale Fieldorfie; karty pracy.

Język polski – dyskusja, esej.

Film pokazuje generała Fieldorfa – bohatera. Niewiele jest takich wzorców w historii Polski. Dla dydaktyki a zwłaszcza wychowywania – bezcenny. Jest znakomicie zagrany – zwłaszcza główny bohater w kreacji Olgierda Łukaszewicza – opowiada nielinearnie historię generała, nie nudzi.

Czy współczesnemu widzowi potrzebne jest kino historyczne?

Film fabularny: dzieło historyczne czy fikcja? Prawda czy jej interpretacja?

Przygotowanie scenariusza na podstawie biografii i faktów historycznych: archiwa IPN, wspomnienia żyjących członków rodziny bohatera, dokumenty domowe i publikacje książkowe, w tym m.in. wspomnień żony, Janiny Fieldorf.

Rzeczywistość przedstawiona w kostiumie historycznym. Prawda ekranowa czy fałsz? Jak daleko reżyser ma prawo ingerować w życiorys przedstawionego bohatera? Początkowe protesty i konsultacje z Maria Czarską, córką generała, która zanegowała pewne fakty ze scenariusza.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Portret człowieka pozbawiony romantycznego heroizmu, wychowanego w duchu patriotyzmu, dla którego podstawowymi wartościami były honor, godność i ojczyzna.

Rekonstrukcja ostatnich lat życia legendarnego dowódcy Kedywu Armii Krajowej. Życiorys generała brygady Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil”. Przypomnienie sylwetki polskiego patrioty i ofiary komunistycznych rządów PRL. Tragiczna historia wielokrotnie odznaczanego przed II wojną światową przez władze Rzeczpospolitej Polskiej oficera, na którym władza ludowa wykonała wyrok śmierci.

Działalność Armii Krajowej i działającej w jej strukturach organizacji NIE – walka o niepodległość w rzeczywistości powojennej.

Problem ostatecznego wyboru, odmowa współpracy z wrogiem, której konsekwencją jest śmierć w imię honoru i fundamentalnych zasad. Przypomnienie bohaterów tragedii greckiej, których los jest przesądzony z góry.

Zachowanie godności i postawy humanitarnej w ostatecznej sytuacji oczekiwania na wykonanie wyroku śmierci: okazanie ludzkiego odruchu wobec generała SS Sporenberga skazanego za zbrodnie przeciw Polsce, obrona rabina Lichtsteina, na którego rzuca się skatowany na przesłuchaniu współwięzień twierdząc, że wszystkiemu winni są Żydzi, którzy mordują polskich patriotów.

Ofiara komunistycznych rządów. Problem ofiary i kata. Haniebna egzekucja – śmierć przez powieszenie jako najbardziej upokarzający sposób wykonania wyroku na oficerze.

Różne formy wyborów spowodowane indoktrynacją, lękiem, brakiem sprecyzowanych poglądów: Tadeusz Morawski w „Przesłuchaniu”, sędzia Igor Andrejew w „Generale Nilu”.

Działalność sądów w służbie stalinizmu. Generał Fieldorf w 1953 r. oskarżony o zdradę Ojczyzny w 1989 r. zostaje zrehabilitowany, a w 2006 pośmiertne odznaczony Orderem Orła Białego.

Film o tym, jak polityka (a nie historia) decyduje o losach człowieka. Metody działania, sposoby inwigilacji i rozpracowywania jednostek „niebezpiecznych” dla reżimowego systemu przez Urząd Bezpieczeństwa. Presja i odmowa współpracy z reżimem. Fałszywe oskarżenia kolaboracje z okupacją sowiecka w Polsce.

Nielinearny ciąg wydarzeń. Rola filmowych retrospekcji jako forma wzbogacenia portretu i nakreślenia rysu historycznego (okupacja i konspiracyjna działalności generała, zamach na kata Warszawy, generała SS Franza Kutscherę)

Trylogia filmowo-telewizyjna R. Bugajskiego o mechanizmach władzy stalinowskiej: „Przesłuchanie”, „Śmierć rotmistrza Pileckiego” (spektakl teatru tv), „Generał Nil”.

60-letnia historia komunizmu i jej konsekwencje.