Zanim Festiwal zagościł w Sandomierzu:

2003 – rodzi się idea, przegląd filmowy odbywa się w kieleckim Kinie Moskwa

Był to jednodniowy przegląd filmów autorskich, któremu patronował Witold Leszczyński.

2004 – kieleckie Centrum Kultury i Siewca Gwiazd Darka Milińskiego

Bohaterem kolejnej imprezy został Jan Jakub Kolski. Spadkobierca myśli Witolda Leszczyńskiego i jego sposobu patrzenia na świat w autorski sposób nawiązywał do twórczości Mistrza. On właśnie uzyskał pierwszy tytuł dla Reżysera Niezwykłego. Kilkudniowy program imprezy w kieleckim Centrum Kultury obejmował już nie tylko pokazy filmowe, ale także koncerty i wystawy. Wśród nich była wystawa obrazów Darka Milińskiego.

Przegląd zyskuje coraz szersze grono widzów. Specjalne pokazy filmowe odbywają się jednocześnie w kilku miastach województwa świętokrzyskiego w Busku Zdroju, Sandomierzu, Skarżysku Kamiennej.

Od początku towarzyszy im atmosfera osobistego spotkania. Bez setek fleszy, czerwonego dywanu i reklamowych ścianek. To spotkania dla osób, które szukają w kinie czegoś więcej niż powierzchownej rozrywki.

2008 – Ogrody Polskiej Animacji

Pierwsze warsztaty filmowe dla młodzieży (od 2014 pod nazwą „Filmowe Ogrody Wyobraźni”). Cykl organizowany dzięki mecenatowi Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych. Od początku jedną z głównych idei festiwalu są działania skierowane do młodzieży i najmłodszych. Pod patronatem Akademii Filmowej Otwórz oczy! wspólnie z młodymi widzami nie tylko oglądamy filmy, piszemy też bajki, czytamy literaturę piękną, uczestniczymy w wystawach i koncertach. A kino odwiedzamy bez popcornu. Nie zawsze z akceptacją młodzieży, ale bez jej szczególnego buntu. Kino to przecież przestrzeń myśli, a nie zapachu prażonej kukurydzy.

2009 – Korona Sandomierska, nowa stolica

W tym roku festiwal wędrujący znajduje stałe miejsce – Sandomierz. Malowniczy gród nadwiślański o tysiącletniej historii i architekturze zachowującej średniowieczny układ urbanistyczny to naturalna scenografia dla wydarzeń filmowych. Dziedzictwo zarówno narodowej, jak i europejskiej kultury wpisuje się w założenia imprezy i promocję twórczości polskich artystów filmowych oraz dzieł kinematografii Starego Kontynentu.

W nawiązaniu do wydarzeń historycznych miasta sandomierski plastyk Andrzej Karwat projektuje symboliczną statuetkę wzorowaną na koronie hełmowej Kazimierza III Wielkiego.

2011 – Andrzej Wajda ogłoszony zostaje Mistrzem Niezwykłym

2013 – festiwalowa Tokarnia, studenci poza kadrem

Muzeum Wsi Kieleckiej czynnie włączyło się w organizację działań artystycznych podczas festiwalu. 1 maja na terenie Parku Etnograficznego w Tokarni odbywają się niezwykłe filmowe wydarzenia dla tysięcy osób odwiedzających to miejsce.

Po raz pierwszy studenci wyższych uczelni, w tym niepełnosprawni członkowie żakowskiej braci uczestniczą w seminarium filmoznawczym Poza kadrem. Jego opiekunem naukowym jest dr Mirella Kurkowska z Wydziału Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

2014 – Aktor Niezwykły, zmiana nazwy

Festiwal to spotkania z widzami, twórcami, własnymi myślami. Spotkania nie tylko ze sztuką filmową. Festiwal rozszerza więc nazwę: Festiwal Filmów-Spotkań Niezwykłych. Film jako spotkanie. Festiwal jako spotkania.

Dzięki współpracy z Muzeum Wsi Kieleckiej ustanawiamy nowy tytuł: Aktora Niezwykłego. Pierwszym laureatem zostaje Jerzy Stuhr.

2014 – Szklany ekran Pilkingtona

Pierwsze warsztaty filmowo-dziennikarskie dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Ich mecenas NSG właściciel marki Pilkington wspiera rozwój młodzieży i festiwalu. Powstaje młodzieżowe studio festiwalowe.

Ciekawi ludzie i filmy, twórcza młodzież i magiczne przestrzenie, po których wędruje festiwal. Nie tylko królewski Sandomierz, ale i inne miejsca, które grają w niezwykłość: Tokarnia, Opatów, Rytwiany…..

Powiedzieli o festiwalu… i o niezwykłości

Andrzej Barański, Reżyser NieZwykły 2010

Podczas uroczystości wręczenia Korony Sandomierskiej: „Uważam to za wielkie wyróżnienie, szczególnie, że dobywa się w tak pięknym miejscu, bo niezwykłość to właśnie staranie o piękno. Sandomierz robił to setki lat wcześniej, dla mnie jest to jeszcze zadanie na przyszłość. (…) Wszystkie filmy, które zrealizowałem są częścią mnie. Niezwykłość z jednej strony jest zaszczytem, ale ma też swoją cenę. To wejście na osobną, bardzo indywidualną ścieżkę. Takie kino jest w niełasce. (…) Jestem zaszczycony tym wyróżnieniem”.

Kazimierz Kutz, Reżyser NieZwykły 2013

„Ten festiwal, jego idea, zawartość edukacyjna jest bardzo niezwykła i szeroka. Myślę, że to wybitna i szlachetna sprawa, a przez to wyjątkowa. Jako Reżyser Niezwykły, czuję się tutaj bardzo na miejscu. Tu przychodzą ludzie, którzy szukają czegoś więcej w kulturze: pożytku duchowego w naszej niedalekiej przeszłości i teraźniejszości. Łaknienie innego przeżywania wolnego czasu, potrzeba odejścia od telewizora i kontaktu z drugim człowiekiem istnieje wszędzie, ale zwłaszcza w społeczeństwie, które żyje poza Warszawką. W tym sensie idea Festiwalu jest bardzo pojemna. Od teraz będę się jeszcze lepiej czuł i obiecuję, że będę jeszcze bardziej dziwaczył”.

Andrzej Seweryn, 2013

„Jestem po raz trzeci na tym niezwykłym festiwalu i dzięki atmosferze, którą stwarza miasto, organizatorzy i uczestnicy wydarzeń czuję się tu fantastycznie. Szczególny charakter tego festiwalu podkreśla fakt, że w spotkaniach filmowych biorą udział również dzieci i młodzież. Uczą się w ten sposób języka filmu i chodzenia do kina… W programie imprezy wspaniała jest różnorodność inicjatyw, a szczególnie ważnym elementem są dla mnie właśnie inicjatywy edukacyjne: kolejne warsztaty filmowe i przesympatyczne spotkania z najmłodszymi podczas akcji czytania dzieciom, w której zawsze chętnie biorę udział. Tutaj nikt nie ściga się o nagrody, nie ma efektownych premier ani wielkich pieniędzy. Tutaj spotykają się normalni ludzie i artyści .I wszyscy chcą ze sobą rozmawiać. Tego typu działalność ma ogromne znaczenie dla kultury naszego kraju. Odbywa się poza wielkim centrum i jest skierowana, nie jak w przypadku innych festiwali do środowiska twórców, ale do aktywnych i wrażliwych widzów, którzy, na co dzień są pozbawieni kontaktu z ambitnym kinem artystycznym. Wyróżniają ten festiwal potencjał, energia i siła twórcza. Warto wspierać takie działania i w nie inwestować, by mogły się rozwijać. A to, co nazywamy czarem kina, jego magią nie jest możliwe do sformułowania. Formułuje to każdy z nas dla siebie”.

Janusz Głowacki, 2014

„Spotkałem tu kilku świetnych ludzi, co się rzadko zdarza w Warszawie, gdzie jest straszny kocioł i nikt nie ma na nic czasu. Ten festiwal jest szansą dla tego pięknego miasta, żeby zobaczyło coś co jest ważne. Festiwal nie jest rozdmuchiwany przez centralne media, dlatego można tu spokojnie przyjrzeć się ważnym sprawom”.

Feliks Falk, Reżyser NieZwykły 2014

„To wyróżnienie to dla mnie niezwykły moment i zaszczyt. Idea tego festiwalu jest wspaniała. Wszystko, co jest z festiwalem i tym magicznym miastem, związane jest po prostu niezwykłe”.

Odnosząc się do samej Korony Sandomierskiej, reżyser przywołał scenę ze spektaklu „Ryszard III”, który przygotowywał dla Teatru Telewizji, z Andrzejem Sewerynem w roli głównej: „Na końcu, gdy Ryszard III w osobie Andrzeja Seweryna, jest już z głową w wodzie i nie oddycha, ale trzyma jeszcze koronę, podchodzi do niego Henryk hrabia Richmond, grany przez Jerzego Trelę. Wyrywa mu koronę. Ryszard III broni jej, ale przegrywa. Zwycięzca wkłada sobie ją na głowę. Chciałbym Państwu powiedzieć, że ja tej korony nie dam sobie wyrwać – żartował reżyser”.

Jerzy Stuhr, Aktor NieZwykły 2014

„Pytano mnie przed chwilą czym jest niezwykłość, dlaczego otrzymałem ten laur. Zastanowiłem się przez chwilkę i pomyślałem, że niezwykłość w moim życiu artystycznym polegała na tym, że przyjmowałem odpowiednie propozycje artystyczne. Gdybym wziął inne – jakieś seriale, telenowele, kabaretowe historyjki, kolejne „Spotkania z balladą” może wcale nie byłbym dzisiaj taki niezwykły. W latach 70. byłem popularnym showmanem. Mógłbym nim zostać i zarabiać duże pieniądze, bo w estradzie czekały góry pieniędzy, ale wszystko to w którymś momencie kończyłem i wybierałem coś innego. To powoduje, że dzisiaj tu przed Państwem siedzę. Tylko to. Moje wybory.

Mistrz Niezwykły – 2011, Andrzej Wajda

Reżyserzy Niezwykli

• 2003, Witold Leszczyński
• 2004, Jan Jakub Kolski
• 2005, Lech Majewski
• 2007, Agnieszka Holland
• 2009, Wojciech Marczewski
• 2010, Andrzej Barański
• 2011, Joanna Kos Krauze i Krzysztof Krauze
• 2012, Janusz Majewski
• 2013, Kazimierz Kutz
• 2014, Feliks Falk

Aktorzy Niezwykli – 2014, Jerzy Stuhr

[za: http://festiwalniezwykly.pl/historia-festiwalu/]