Krótka informacja o filmie

Pan Fox jest sympatycznym, ale nieco samolubnym współczesnym mężczyzną. Pewnego dnia dochodzi do wniosku, że prowadzone życie nie spełnia jego oczekiwań. Kupuje więc dom, z którego rozpościera się widok na obejścia trzech farmerów. To budzi w nim wspomnienia swojego wcześniejszego życia, kiedy to kradł kury. Miłość do żony sprawiła, że porzucił to zajęcie i zajął się dziennikarstwem, które jednak przynosiło skromne dochody. Teraz, widok farm, obudził się w nim tęsknoty dzikiego zwierzęcia. Nocami, potajemnie zakrada się do farmerów i kradnie im drób. Ci postanawiają schwytać szkodnika, co może okazać się fatalne zarówno dla rodziny pana lisa, jak i pozostałych mieszkańców podziemnych korytarzy. Sprytnemu lisowi udaje się wykaraskać ze wszystkich opresji i doprowadzić swoich towarzyszy do bajkowej krainy, bowiem dokopują się do supermarketu.

Związki z podstawą programową

Gimnazjum:

Język polski

Analiza tekstów kultury. Uczeń:

• rozpoznaje problematykę utworu;
• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, film, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.
• rozpoznaje odmianę gatunkową filmu i znajduje nawiązania do tradycyjnych gatunków literackich.

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. literacki.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, lęk, nadzieja, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.

Wiedza o społeczeństwie

• uczeń podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; charakteryzuje rodzinę i grupę rówieśniczą.
• wyjaśnia znaczenie podstawowych norm współżycia między ludźmi
• rozpoznaje role społeczne, w których występuje oraz związane z tym oczekiwania wobec niego

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Zalecane metody pracy z filmem: burza mózgów, dyskusja, debata, ćwiczenia redakcyjne (analityczne i twórcze).

Przed zobaczeniem filmu:
Film „Fantastyczny Pan Lis” jest oparty na książce Roalda Dahla pod tym samym tytułem. Co wiemy o tym pisarzu? Wyszukaj informacje na jego temat. Jakie książki napisał. Które z nich były zaadaptowane na potrzeby kina / TV? Widziałeś te filmy? Co możesz o nich powiedzieć?

Pan Lis jest określony jako „fantastyczny”. Dobierz jakiś przymiotnik, który najtrafniej określa:

• ciebie
• twoją mamę / tatę
• twojego najlepszego kolegę / koleżankę
• twojego brata / siostrę / kuzyna / kuzynkę
• twojego nauczyciela

Po zobaczeniu filmu:
Porównaj książkę i film pod następującym kątem, jeżeli nie masz możliwości jej przeczytać, to rozważ poniższe kwestie tylko w odniesieniu do filmu:

Wyobraź sobie, że jesteś dziennikarzem w gazecie/portalu/gazetce szkolnej, posiadającej rubrykę filmową, która doradza widzom, na co warto iść do kina.

• Poleciłbyś widzom ten tytuł? Skup się na jego głównych bohaterach – ich dobrych i złych cechach. (zadanie to uczniowie mogą wykonać pisemnie, bądź kilku z nich ustnie, reszta słucha i porównuje oceny/ rekomendacje dane filmowi)
• opisz, które postaci są charakterystyczne i wskaż ich mocne i słabe strony. Które z nich są dla ciebie szczególnie sympatyczne. Uzasadnij swoje zdanie i wskaż sceny, na podstawie których odniosłeś/łaś takie wrażenie.
• wynotuj 3 zdania, na temat, co myślą o swoim życiu pan Fox i jego syn Ash, czego im brakuje i jak chcieliby odmienić swoje życie. Jak mogłyby brzmieć ich przemyślenia pod koniec filmu?

Zobaczcie zwiastun filmu i zastanówcie się:

• o czym dowiadujecie się z niego o filmie?
  • kto jest tu głównym bohaterem (jego imię, wygląd, kostium)?
  • w jakich sytuacjach występują główne postaci filmu? Kto jest za to odpowiedzialny?
  • czego dowiadujecie się o relacjach między nimi? Między kim dochodzi do konfliktu i dlaczego?
  • w jakich miejscach akcji rozegra się ta historia? Jakiej grupie wiekowej spodoba się ten film? Uzasadnij swoje odczucia.
• po projekcji filmu zweryfikuj swoje przypuszczenia. Czy zwiastun spełnił twoje oczekiwania?

Zadanie w grupach. Wybierzcie kilka scen/sekwencji z filmu, każda grupa po jednej. Jak dalece rekwizyty uzupełniają daną akcję / scenę? W jaki sposób wspierają one cechy danej postaci i jej relacje z innymi.

Techniki animacji (zadanie na wych. plast.)

• w małych grupach próbujemy wykonać animację jakiejś wybranej sceny z książki, każda z grup stara się wybrać inną technikę (rysunkowa, plastelinowa, kukiełkowa)
• zastanówcie się, jakie możliwości dają poszczególne techniki animacyjne. Które z nich lepiej nadają się do przedstawiania danych historii.

Naszkicuj plakat do tego filmu, wykonaj storyboard do fragmentu książki.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Bajka, ekranizacja literatury, personifikacja zwierząt, indywidualizm, jednostka a społeczeństwo, cywilizacja a dzikość, relacje w rodzinie

A w szczególności:

• rola i funkcje bajek w literaturze; film może być omawiany jako kontekst do „Bajek” I. Krasickiego
• skrępowanie człowieka przez sztywną strukturę społeczną
• jednostka a rodzina / jednostka a społeczeństwo
• granice wolności człowieka
• różne postawy wobec życia – idealizm, racjonalizm, nieprzystosowanie,
• dylematy człowieka na różnych etapach rozwoju osobowościowego co do konieczności przystosowania się do życia we wspólnocie
• dziecko w każdym z nas; lęk przed dorastaniem, lęk przed życiem w strukturze społecznej
• czy dysfunkcyjna rodzina może być szczęśliwa

Zagadnienia filmoznawcze:

• filmowy obraz świata przedstawionego
• animacja jako rodzaj filmowy
• odmiany filmu animowanego
• technika animacji lalkowej i poklatkowej
• rola scenografii i rekwizytu w kreowaniu bohaterów i świata filmowego.

Świat Wesa Andersona
W filmie „Fantastyczny pan Lis” Wes Anderson wykreował świat lalek podobnie jak stwarzał go w swoich dotychczasowych filmach fabularnych, np. „Genialny klan” („The Royal Tenenbaums”, USA 2001) czy „Podwodne życie” („The Life Aquatic”, USA 2004).

Mamy w nich do czynienia z chaotycznym patriarchatem, który następnie wpada w jeszcze większy zamęt, po czym sytuacja zostaje w końcu uratowana.

Również stylistycznie ten film, chociaż zrealizowany w technice animacji, przypomina poprzednie prace reżysera, szczególnie w zakresie dbałości o szczegóły, a także w odniesieniach do l. 60 i 70, pod kątem materiału muzycznego oraz kolorystyki. „Fantastyczny Pan Lis” jest zrealizowany w ciepłych barwach, w jesiennej tonacji czerwono-brązowej, co też dodaje mu staromodnego uroku.

Inne cechy stylu reżysera to szczególni ludzie w specyficznych miejscach, bez względu na to gdzie rozgrywa się akcja. Wszystkie postaci mają w sobie coś tragikomicznego. Także pan Lis oddaje się niestrudzonej pracy kopania z niesamowitą energią i niestraszne mu żadne bariery architektoniczne.

Bohaterowie Wesa Andersona uparcie wychodzą naprzeciw przeciwnościom i niebezpieczeństwu świata zewnętrznego, próbując go oswoić po swojemu. Niekiedy do całkowitego niemal fizycznego wyczerpania. Dlatego wydają się anty-realistami.

Zamiłowanie do szczegółów
Styl filmów reżysera szczególnie widać w ich stronie wizualnej, która dopracowana jest w najmniejszych szczegółach, co często akcentują liczne szwenki, czy też zatrzymania akcji, koncentrujące się na detalach. W każdym jego filmie znajdują się skomplikowane logistycznie jazdy kamery. Nagłe spowolnienia akcji, zaakcentowane specjalnie dobraną muzyką pop, komentarze z offu, czy podział na rozdziały podkreślają sztuczność tego świata, co graniczy nawet z manierą. Jako reżyser Wes Anderson z pewnością nie jest konwencjonalny, nie wciąga publiczności całkowicie w świat filmu, nie funduje jej bezgranicznie absorbującej akcji. Raczej przeciąga widza od akcji do przeciwakcji, co podkreśla samowolę jego bohaterów i ich indywidualność, a także ich własny styl patrzenia na świat. Dlatego też otoczeni licznymi akcesoriami wydają się oni czasem swoistymi dziwakami.

Ja i społeczeństwo
Wszystkie filmy Andersona krążą wokół związków jednostki i społeczeństwa. Bohaterowie borykają się z dylematem, w jaki sposób, ze swoimi egoistycznymi upodobaniami, żyć wśród innych, w świecie, który ma tendencję do ograniczania indywidualnych skłonności. Aby odpowiedzieć na to pytanie reżyser często odnosi się do modelu rodziny, uchodzącej za podstawową komórkę społeczną.

Na końcu: Utopia
Rodzina, biologiczna, czy też wybrana, często bywa nieszczęśliwa i słaba. Nie przekreśla to jednak jej zalet. Właśnie w takim dysfunkcyjnym związku Anderson widzi nadzieję i możliwość funkcjonowania społeczności. Dlatego na końcu każdego ze swoich filmów wprowadza swoisty obrazek możliwej do osiągnięcia utopii, w której różne style życia mogą być realizowane. W „Fatastycznym Panu Lisie” w końcowej scenie bohaterowie po trudach kopania pod ziemią, trafiają do pełnego „żarcia” supermarketu.

Świat Roalda Dahla
Roald Dahl (ur. 13 września 1916, zm. 23 listopada 1990) – brytyjski pisarz, scenarzysta i publicysta pochodzenia norweskiego.

Sławę zdobył jako pisarz. Wydał dwie autobiografie, dwie powieści dla dorosłych i kilkanaście książek dla dzieci. Najsłynniejsze to: „Charlie i fabryka czekolady”, „Wiedźmy”, „Matylda”, „BFO” (wydana w Polsce też pod tytułem „Wielkomilud”), „Czarodziejski palec”, „Charlie i wielka szklana winda”, „Danny mistrz świata”, „Fleje”, „Uki włóż” i „Fantastyczny Pan Lis”.

Dahl dorabiał pisząc teksty dla Hollywood. Stworzył m.in. kilka scenariuszy do serialu Alfred Hitchcock przedstawia (1955) oraz dialogi do Żyje się tylko dwa razy.

Dziecko w każdym człowieku
Książka Roalda Dahlsa „Fantastyczny Pan Lis”, napisana w 1970 r., może być kluczem do jego życia. Chodzi w niej o rozterki pomiędzy anarchistycznym, hamowanym przez moralność, dziecięcym Ja, a dorosłą odpowiedzialnością w sytuacji rodzinnej.

Czy wolno człowiekowi nocami zabawiać się polowaniem na kurczaki, czy też powinien raczej pisać poważne teksty, by utrzymać rodzinę? W dzieciństwie pisarz miał problemy w szkole i przeżywał tortury mieszkając w internacie. Jeszcze w czasie II wojny światowej pisarz służył w Królewskich Siłach Powietrznych, a także opublikował swą pierwszą książkę dla dzieci „Gremliny” (1943). Odtąd odnosił sukcesy jako pisarz. Tworzył zwykle w swoim ogrodzie, gdzie poprzez twórczość rozładowywał swoje anarchistyczne fantazje.

Dorosło/dziecięce zmagania z samym sobą
W jego książkach występują dwa anarchizujące czynniki. Dorosły to często po prostu gałgan, wymyślony jako przeciwpartner w relacji do dziecka, sam pozostaje ciągle dzieckiem i tylko dlatego jest zły, że sam nie potrafi tego zobaczyć (podobnie jest w „Wiedźmach” i „Matyldzie”). Złośliwość wg pisarza jest dziecinna. Dziecięcy bohaterowie natomiast powinni wyżyć się w swojej anarchii, żeby obronić się przed byciem złośliwym dorosłym. Wtedy skutki ich czynów będą zawsze dobre.

Rozpowszechnionym poglądem jest, że dzieci muszą sprawiać radość. Z jednej strony to życzenie magiczno-fantastyczne, tak jak, gdy jako dzieci wyobrażamy sobie wroga za każdym krzakiem lub że za każdym drzewem możemy znaleźć schronienie. Z drugiej strony pisarz gra z tymi przekonaniami, często wprowadzając w akcję dziecięce figury. On ma zrozumienie dla ich bezwstydnych tajemnic, często czyni dzieci wspólnikami / partnerami czynów dorosłych, bo im wierzy.

„Fantastyczny Pan Lis” jako bajka
Wewnętrzna hierarchia w tej dosyć wymieszanej grupie zwierząt jest nam dosyć szybko ujawniona: pan Lis, który pakuje ich wszystkich w kłopoty, jest jednocześnie ich szefem. W związku z tym jego zaślepienie także udziela się jego zwierzęcym towarzyszom.

Paralele do symboliki świata zwierząt są następujące: pan Lis jest po prostu sprytnym i czarującym lisem. Nie jest jednak przysłowiowo, krańcowo przebiegły. Pomaga innym i współpracuje z borsukami, królikami i innymi lisami w walce z farmerami. Jego zwierzęcy instynkt zwycięża w zmaganiach z ludzką kalkulacją. Cała sytuacja uczy go jednak jednego: dla dobra wspólnoty musi kontrolować swe popędy. Cała historia opowiada nie tyle o konflikcie między człowiekiem a zwierzęciem, ale o sprzeczności między odpowiedzialnością i wolnością, byciem jednostką społeczną a wolną.

Film lalkowy par excellence
„Fantastyczny Pan Lis” podobnie jak „Wallace & Gromit”: w pogoni za królikiem („Wallace & Gromit – The Curse of the Were-Rabbit” (r. Steve Box, Nick Park, Wlk.Bryt/USA 2005) jest filmem animowanym, zrealizowanym technika poklatkową. Polega ona na tym, że ruchy wykonanych ręcznie postaci są symulowane w taki sposób, że każdy pojedynczy obraz nieznacznie się zmienia a następnie jest filmowany. Jednakże tu reżyser wykonał jedynie dwanaście, zamiast zwyczajowych 24 zdjęć na sekundę a każdy obraz został wykorzystany dwa razy. Dlatego postaci filmu poruszają się w nieco szarpany sposób, co oddaje ruchliwość pana Lisa. Wszystkie zwierzęta zostały wyposażone w prawdziwą sierść, a zarazem robią ludzkie wrażenie. Chodzą wyprostowane i mają ludzką fizjonomię, do tego są ubrane w charakterystyczny sposób. Są też filmowane nie jak lalki, ale jak „normalni” aktorzy, w planach bliskich i dalekich, co sprawia, że ich twarze i figury ożywają. Do tego otacza je mnóstwo rekwizytów, które ledwie nadążamy wyłapywać.

Animacja poklatkowa
Po raz pierwszy użyto jej w filmie „The Humpty Dumpty Circus” Alberta E. Smitha i J. Stuarta Blacktona z 1898 roku. Animator do zrobienia każdej klatki przekształca nieznacznie obiekty – zmienia położenie względem nieruchomego tła lub innych animowanych obiektów (obiektem może być dowolny kształt linearny, płaski, albo przestrzenny). Po połączeniu klatek animowane obiekty wyświetlane w formie filmu sprawiają wrażenie ruchu.

Ta technika to metoda rejestracji obrazu wykorzystywana głównie w klasycznym filmie animowanym oraz w filmach naukowych (za jej pomocą rejestruje się np. wzrost roślin, ruch ciał niebieskich, zmiany zachodzące w organizmie; proces, który rzeczywistości trwa kilka dni lub tygodni, zostaje skrócony do kilkudziesięciu sekund).

Z techniki tej korzystano aż do lat dziewięćdziesiątych XX wieku, ale rozwój technik komputerowych sprawił, że animację poklatkową zaczęto stosować głównie w produkcjach telewizyjnych, reklamach czy teledyskach. W 1993 roku Tim Burton nakręcił „Miasteczko Halloween”, które rzuciło nowe światło na filmy kręcone techniką animacji poklatkowej. Sukces odniosły w późniejszych latach „Uciekające kurczaki” Nicka Parka, „James and the Giant Peach” Selicka, „Wallace i Gromit: Klątwa królila” Nicka Parka czy „Gnijąca panna młoda” Tima Burtona, czy „Piotuś i wilk?”, r. Suzie Templeton.

Wes szukał też inspiracji w filmach Władysława Starewicza – rosyjskiego pioniera animowanego filmu lalkowego, polskiego pochodzenia, a także w takich utworach jak Le Roman De Renard” („Opowieść o lisie”) z 1941 roku, w którym lalki zrobiono z prawdziwej zwierzęcej skóry. Te filmy znacznie odbiegały od współczesnych idealnych tworów sztabu speców od efektów komputerowych. Wes Anderson wcale nie chciał, żeby postaci w jego filmie były idealne. Wręcz przeciwnie – zależało mu, żeby nikt nie brał ich za dzieła grafików komputerowych.