Cele lekcji

Cel ogólny:

• ukazanie uczniom przemian gospodarczych i społecznych w otaczającym ich świecie (dominacja w społeczeństwie postaw konsumpcyjnych jako stosunkowo nowe zjawisko dla naszego obszaru geopolitycznego).

Cele szczegółowe:

uczniowie:

• utrwalają podstawowe informacje z zakresu najnowszej historii Polski
• charakteryzują modele gospodarcze czasów PRL i III RP
• znają i rozumieją przemiany gospodarcze, jakie dokonały się w bloku państw postkomunistycznych
• formułują opinię na temat dzieła filmowego
• współpracują w zespole
• analizują i komentują wypowiedzi bohaterów filmowych
• nazywają i oceniają postawy
• rozpoznają zjawiska społeczne w otaczającym ich świecie.

Czas pracy 2 godziny lekcyjne. Środki dydaktyczne fragmenty filmów/kronik filmowych z czasów PRL fragmenty filmu „Czeski sen” materiały ksero przygotowane przez nauczyciela (załączniki).

Formy pracy praca indywidualna praca w parach praca zespołowa Metody pracy pogadanka dyskusja burza mózgów

Przebieg lekcji:

1. Uczniowie, jako przygotowanie do zajęć, dostają polecenie obejrzenia filmu Víta Klusaka i Filipa Remundy „Czeski sen”. Nauczyciel po zapisaniu tematu przedstawia podstawowe informacje na temat filmu (praca dyplomowa dwóch studentów praskiej szkoły filmowej, która wzbudziła po premierze liczne kontrowersje i sprowokowała szerszą dyskusję w mediach). Nauczyciel prosi uczniów o pisemne sformułowanie wrażeń z obejrzanego filmu. Proponuje rozpocząć od następujących sformułowań.

• Film „Czeski sen” rozbawił mnie, … (czym?)
• Film „Czeski sen” zaintrygował mnie… (czym?)
• Film „Czeski sen” znudził mnie, ponieważ…

Uczniowie oczywiście mogą także formułować inne spostrzeżenia. Wypowiedź powinna składać się z dwóch, trzech zdań. Po wykonaniu zadania wskazani przez nauczyciela uczniowie odczytują swoje wypowiedzi.

2. Nauczyciel wprowadza kontekst historyczny przedstawionej w filmie opowieści. Przypomina, że „Czeski sen” powstał w 2004 roku. Wspólnie z uczniami ustala, które wydarzenia historyczne są w nim wspomniane:

• pierwsze kadry filmu pokazują codzienność konsumenta w państwie socjalistycznym, ten etap historii Czechosłowacji zakończyła aksamitna rewolucja 1989 roku;
• tłem wydarzeń dziejących się w filmie jest kampania reklamowa przed referendum za wejściem Czech do Unii Europejskiej w 2004 roku. Nauczyciel przypomina, że te etapy historii są wspólne dla postkomunistycznych krajów Europy Środkowej, w tym również Polski. Następnie uczniowie oglądają filmy, pokazujące w praktyce stan polskiej gospodarki i sytuację konsumentów w czasach PRL. Mogą to być polecone poniżej fragmenty lub inne, wybrane przez nauczyciela;
• http://www.youtube.com/watch?v=KVY2fbXBKhE (epizod z roku 1980: spór pomiędzy dwiema kolejkami w sklepie meblowym w Szczecinie);
• http://kronikarp.pl/szukaj,11356,tag-692278, strona3 (kronika filmowa pokazująca puste półki w sklepach na początku lat 80.);
• większy wybór filmów np. w serwisie kronikarp.pl po wpisaniu w wyszukiwarkę tagu „gospodarka niedoboru”.

3. Po obejrzeniu wybranych fragmentów nauczyciel pyta klasę o przyczyny tak dużych różnic w sytuacji konsumentów przed i po 1989 roku (kontrast pomiędzy urywkami kronik filmowych i filmem czeskich reżyserów).

gospodarka socjalistyczna (PRL)	gospodarka kapitalistyczna (III RP)
centralne sterowanie gospodarki	konkurencja wolnorynkowa
przemysł i handel w rękach państwa	rozwój przemysłu i handlu prywatnego
zamknięcie granic przed towarami z Zachodu	otwarcie granic na towary importowane
brak towarów w sklepach	obfitość i różnorodność towarów

W zależności od już posiadanej przez uczniów wiedzy i intencji nauczyciela, prowadzący zajęcia może w skrócie zreferować i przedstawić w tabeli różnicę w sytuacji gospodarczej PRL i III RP lub też poprosić uczniów o aktywny udział w uzupełnianiu tabeli. Tak zarysowana sytuacja historyczna i gospodarcza jest wstępem do dalszej pracy nad filmem i prezentacji obecnych postaw konsumenckich.

4. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie wypowiedzi bohaterów filmu (Załącznik 1). Zadaniem uczniów jest omówienie w parach postawy prezentowanej przez wypowiadające się osoby i zapisanie w krótkiej charakterystyce zbiorowej sylwetki współczesnego konsumenta, jaka wyłania się z filmowych dialogów. Po odczytaniu wybranych wypowiedzi nauczyciel pyta uczniów, czy oni sami mogliby się zgodzić lub utożsamić z wypowiadanymi w filmie kwestiami i czy są to postawy powszechnie spotykane.

5. Nauczyciel wprowadza pojęcia hedonizm i konsumpcjonizm. Powinny być one znane uczniom, niekoniecznie z definicji, na pewno z praktyki językowej. Nauczyciel zachęca do próby wspólnego sformułowania definicji obu pojęć na forum klasy. Następnie prezentuje gotowe definicje (Załącznik 2) i prosi o porównanie z nimi (we wspólnej dyskusji na forum klasy) wniosków z poprzedniego ćwiczenia.

• Czy bohaterowie filmu reprezentują takie postawy?
• Czy współczesne społeczeństwo jest nastawione do świata konsumpcyjnie i hedonistycznie?

6. Nauczyciel prosi uczniów o próbę oceny, jak rozpowszechnienie takich postaw wpłynęło na styl życia współczesnego człowieka. Kontekstem ogólnoklasowej dyskusji niech będą wybrane wypowiedzi bohaterów (Załącznik 3) oraz cały film, a także własne doświadczenia uczniów. Czy konsumpcjonizm jest postawą pozytywne czy negatywne wpływającą na relacje międzyludzkie?

7. Nauczyciel rozdaje uczniom tekst piosenki, promującej market Czeski Sen (Załącznik 4) i odtwarza odpowiedni fragment filmu. Uczniowie w parach lub większych zespołach formułują odpowiedź na pytania:

• Jaki nastrój budzi piosenka? Do jakich środków uciekają się jej twórcy, aby ten efekt osiągnąć?
• Jakie postawy promuje reklamująca market piosenka? Odwołując się do wybranych cytatów, wskażcie w utworze zachętę do konsumpcjonizmu i hedonizmu. Wskazane przez nauczyciela grupy referują efekt swojej pracy.

8. Nauczyciel inicjuje dyskusję nad przyczynami narastającego w naszych czasach konsumpcjonizmu. Burza mózgów prowadzi do wypisania na tablicy możliwych powodów rozwoju tendencji:

• nienasycenie, tkwiące w naturze każdego człowieka
• reakcja po czasach PRL, gdy wiele towarów nie było dostępnych
• intensywne kampanie reklamowe, rozbudzające pragnienie posiadania więcej niż nam jest potrzeba
• inne propozycje wskazane przez uczniów.

Nauczyciel prosi uczniów o wskazanie argumentów przemawiających za każdą z zapisanych przyczyn i wspólnie z klasą ustala ich hierarchię ważności.

9. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji, ocenia najaktywniejszych uczniów i zadaje pracę domową.

Praca domowa:

Wykorzystując spostrzeżenia poczynione podczas lekcji i odwołując się do filmu „Czeski sen”, odpowiedz na wybrane z poniższych pytań:

• Zachód słońca nad jeziorem czy pełne półki w markecie? Jak zmienia się nasz sposób spędzania wolnego czasu?
• Konsumpcjonizm–droga do szczęścia czy pułapka dla współczesnego człowieka?

Załączniki:

Załącznik 1

• Jak wygląda Wasz dzień w supermarkecie?
• Zaczyna się już w poprzedzający wieczór. Bezsenność, przygotowania, lista długa jak papier toaletowy. Bierzemy torby na zakupy i jazda. Docieramy na miejsce. Dzieci zostają w kąciku zabaw. W Makro zakupy trwają dwie godziny. Spotykamy się przy kasach. Tak samo w Hypernowej. Czasem zjemy tam obiad.
• Zawsze sobie powtarzam, że nie wydam za dużo, ale widzę coś w dobrej cenie i stwierdzam, że się przyda, na przykład do sosu. Lubię przyprawy, nie mogę się oprzeć, więc biorę, potem dziwię się, że tyle wydałam.
• Uwielbiam supermarkety. Świetnie się tam czuję.
• W hipermarkecie można odpocząć, pogapić się na towar. Każdy znajdzie coś dla siebie. Jest tam wszystko. Nie lubię sklepików z jednym rodzajem towarów.

Załącznik 2

Hedonizm – doktryna etyczna, według której rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania. Również postawa będąca konsekwencją tej doktryny, preferująca styl życia polegający na dążeniu przede wszystkim do przyjemności.

(źródło: portalwiedzy.onet.pl

Konsumpcjonizm – pogląd lub postawa, dopatrująca się w czerpaniu przyjemności z nabywania, gromadzenia i zużywania dóbr materialnych najwyższego lub jedynego dobra.

(źródło Wikipedia, hasło: materializm)

(źródło grafiki: http://www.wiadomosci24.pl/artykul/ konsumpcjonizm_i_ukryta_potega_reklamy_71905.html)

Załącznik 3

• W ubiegły weekend wybraliśmy się na wędrówkę. Nie tak długą, jakieś 6 kilometrów do Doliny Szareckiej. Córka stroiła fochy, więc żeby ją udobruchać, wieczorem poszliśmy do Tesco. Od razu się rozchmurzyła. Taka jest dzisiejsza młodzież.
• Ale nie chciałaś iść [mamo] do Kenvelo i Orsi, a ja miałam dość przyrody. Czułam się, jakby cały dzień padał deszcz, a potem wyszło słońce. Taka ulga i spokój.
• Jak spędzaliście soboty, kiedy nie było marketów? Wspólnie jako rodzina?
• W domu albo na działce. Już nie pamiętamy, jak to wtedy wyglądało. Nikt nie kupował zgrzewek mleka. Nie było tego 10 lat temu, nie kupowało się wody.

Załącznik 4

Jakie postawy promuje reklamująca market piosenka? Odwołując się do wybranych cytatów, wskażcie w utworze zachętę do konsumpcjonizmu i hedonizmu.

Czy to cud, czy to szczęście?
Może to tylko sen,
bo jak mogą tak pięknie
kwitnąć róże w piękny dzień?
Przez szkła różowe nie patrz,
po to swój rozum masz,
żeby, gdy życie ucieka,
to, co dobre, z niego brać.
Spójrz na świat oczyma dzieci,
Tyle wokół pięknych rzeczy!
Wszystko to możesz mieć,
jeśli tylko zechcesz chcieć.
Zapach łąki, pełny talerz…
Forsą się nie przejmuj wcale.
Kredyt weź i do nas pędź,
niech się spełni piękny sen.