Cele lekcji

Uczeń:

• poznaje film Giuseppe Tornatore pt.: „Cinema Paradiso”
• nazywa wrażenia i odczucia po obejrzeniu filmu
• określa tematykę utworu, interpretuje film pod kątem wskazanych w nim problemów
• charakteryzuje bohaterów
• relacjonuje wydarzenia filmowe
• ilustruje swoje tezy przykładami, formułuje argumenty, prezentuje swoje stanowisko
• doskonali umiejętność pracy w grupie
• rozumie potrzebę uczenia się świadomego odbioru dzieła filmowego; proces ewolucji kultury na przykładzie przeobrażeń związanych z miejscem kina w naszym życiu

Czas pracy 90 min. + projekcja. Uczniowie mogą obejrzeć film w ramach zajęć pozalekcyjnych.

Formy pracy praca w grupach Metody pracy burza mózgów

Przebieg lekcji

Swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń po obejrzeniu filmu. (5 min.)

• Oglądając film byłem: wzruszony… ; rozbawiony… ; zafascynowany… ; zaciekawiony… ; Film okazał się pouczający, refleksyjny, nostalgiczny…

Określenie głównych problemów poruszonych w filmie. Spontaniczne propozycje.

• Wszystkie zapisujemy na tablicy. (10 min.)

Można podpowiedzieć pewne formy zapisu, np.:

1. Hołd złożony KINU
2. Opowieść o przyjaźni, która rodzi się dzięki KINU
3. Historia rodzącej się pasji do KINA
4. Dzieje miłości, której wzorzec stworzyło KINO
5. Losy ludzi kochających KINO
6. Obraz małego sycylijskiego miasteczka, którego centrum to KINO
7. Obawa o losy KINA w czasach współczesnych
8. KINO o KINIE i jego przeobrażeniach

Nawiązanie do tematu lekcji. Sprecyzowanie pojęć: „miejsce magiczne”, „centrum świata”, „raj (utracony)” (uczniowie powinni domyślić się znaczenia słowa „paradiso”) (5 min.)

„Miejsce magiczne” to przestrzeń, w której rozgrywają się wydarzenia o charakterze niecodziennym, czasem niewytłumaczalnym, metafizycznym, to przestrzeń „święta”.

„Centrum świata” – to miejsce najważniejsze, dominujące, promieniujące swoim znaczeniem i wyjątkowością.

„Raj… utracony” – kraina szczęścia, doskonałej harmonii, arkadia, która została zniszczona, odebrana lub z której nas wygnano.

Praca w 3 grupach (30 min.) uzasadniających dlaczego: „Cinema Paradiso” można uznać za:

1. miejsce magiczne;
2. centrum świata;
3. raj… już utracony.

Prezentacja pracy grup – (20 min.). Na każde pytanie może odpowiadać inny uczeń zespołu.

Dyskusja nad miejscem kina we współczesności. Czym różnią się kina obecne, np. multipleksy, od Cinema Paradiso w Giancaldo? Jak zachowuje się publiczność w czasie seansów? Po co dziś chodzimy do kina? Czy naprawdę głównie po to, aby obejrzeć film? Dlaczego współczesne kino utraciło dawną magię? (ok. 10- 20 min.).

Polecenia pomocnicze do pracy w grupach

Grupa I – Cinema Paradiso – centrum świata

1. Gdzie i kiedy rozgrywają się wydarzenia przestawione w filmie? Jaki ważny moment historyczny utrwalają?
2. Jakie znaczenie ma dla mieszkańców Giancaldo kino? Jakie miejsce w hierarchii ważności ono zajmuje?
3. Gdzie znajduje się budynek kina?
4. Jaka atmosfera panuje podczas seansów?
5. Jakie konsekwencje ma dla miasteczka fakt spalenia się kina?

Grupa II – Cinema Paradiso – miejsce magiczne

1. Wymieńcie bohaterów, których życie mocniej niż innych związane jest z kinem? Uzasadnijcie, dlaczego wskazaliście właśnie ich.
2. Gdzie rodzi się przyjaźń Alfredo i Toto, jakie są jej dzieje?
3. Jaki wpływ na osobowość młodego Salvatore i na sposób przeżywania przez niego miłości ma kino i oglądane w nim filmy?
4. „Cokolwiek będziesz w życiu robił – kochaj to tak, jak kochałeś kino… kiedy byłeś chłopcem…” Wyjaśnijcie sens słów Alfreda.
5. Określcie charakter wspomnień dojrzałego Salvatore?

Grupa III – Cinema Paradiso – raj… już utracony

1. Wymieńcie fakty z historii Cinema Paradiso, które wiążą się bezpośrednio z opracowywanym przez Was problemem.
2. Jak rozumiecie zamysł twórców filmu, którzy zburzenie kina „zaplanowali” akurat w dniu powrotu Toto do Giancaldo?
3. Kim staje się Salvatore po opuszczeniu miasteczka? Czy jego życie można nazwać szczęśliwym?
4. Co Alfredo przekazuje Toto? Dlaczego to robi? Czym dla Salvatore jest gest przyjaciela?
5. Jaki obiekt ma powstać w miejscu Cinema Paradiso? Jaki kierunek przeobrażeń kultury fakt ten zwiastuje?

Przewidywane odpowiedzi uczniów:

Grupa I

Wydarzenia w filmie przedstawione są z perspektywy dojrzałego już Salvatore Di Vitto, który powraca wspomnieniami do lat dzieciństwa i młodości, spędzonych w małym sycylijskim miasteczku. Retrospektywna opowieść rozpoczyna się w latach 40. XX wieku, a kończy w latach 50. Opowieść przedstawiona w filmie ukazuje okres biedy, oczekiwania kobiet na powrót z wojny ich mężczyzn, ale też rejestruje niezwykłe lata kina, kiedy stanowiło ono najpopularniejszą rozrywkę dla mas, a jednocześnie stawało się sztuką.

Kino stanowiło dla społeczności Giancaldo miejsce najważniejsze po kościele. To tu się spotykali. Tu śmiali się, żartowali, plotkowali, komentowali wydarzenia polityczne, kochali, doświadczali pierwszych rozkoszy, nawet umierali; tu czuli się wspólnotą. Kino jednoczyło ludzi, dawało im poczucie przynależności do grupy; uczyło zasad, wpajało wartości, podpowiadało styl życia, lansowało nowe mody.

Budynek kina znajdował się w centralnym miejscu Giancaldo – na placu.

W czasie seansów ludzie zachowywali się bardzo swobodnie. Choć nie wszyscy oglądali filmy, bo byli i tacy, którzy przychodzili do niego, aby się wyspać, większość uważnie oglądała wyświetlane obrazy. Niektórzy znali na pamięć dialogi i recytowali je, zanim zdążyły paść z ust bohaterów. Z ogromną pasją traktowano kino. Dowodzi tego choćby scena, kiedy to ludziom, nie mogącym dostać się na widownię, Alfredo „rzuca” obraz na ścianę sąsiedniej kamienicy.

Spalenie się kina było nie tylko osobistą tragedią dla Alfreda i Toto, ale i dla miasta. Zniszczony budynek szybko odbudowano i tak powstało Nowe Cinema Paradiso. Jak bardzo brakowało mieszkańcom Giancaldo kina i filmu, niech świadczy fakt, że do obsługi projektora zdecydowano się zatrudnić małego Toto, a przyzwolenie na to wydał ksiądz, zresztą sam kinoman.

Grupa II

Bohaterami, których życie związane było z kinem, są: Alfredo, Toto i … ksiądz. Alfredo całe życie było kinooperatorem i dopiero pożar, wypadek przy pracy, spowodował jego odejście z zawodu. Toto, dziesięcioletni chłopiec owładnięty miłością do kina, dzięki swojej pasji, staje się później znanym reżyserem. Ksiądz, wielki miłośnik kina, w trosce o dusze swych wiernych cenzuruje „pikantniejsze” sceny, zanim trafią one do widzów.

Przyjaźń Alfredo i Toto rodzi się w kinie. Dziesięciolatek interesuje się nie tylko filmami, ale procesem, dzięki któremu obraz zapisany na taśmie trafia na ekran. Alfredo jest jego nauczycielem, mistrzem, opiekunem, mentorem, autorytetem, doradcą. Wszak to on jest najbliżej kina. Przyjaźń między dojrzałym mężczyzną a dzieckiem jest jednym z piękniejszych wątków filmowych. Mały Salvatore ratuje Alfredo z pożaru, opiekuje się nim po wypadku, zwierza z pierwszych uniesień miłosnych. Alfredo zaś najbardziej na świecie pragnie dobra Toto. Radzi mu więc wyjazd z Giancaldo, zabrania wszelkich sentymentów, zakazuje powrotów. Salvatore, będzie na tyle wierny obietnicom złożonym staremu przyjacielowi, że przybędzie do rodzinnego miasteczka dopiero na pogrzeb Alfreda (stanie się to po 30 latach).

Osobowość Toto, jego wrażliwość i sposób odczuwania emocji jest w dużej mierze zaprojektowany przez film i kino. Sposób, w jaki zdobywa Elenę, jest przecież też filmowy(!). Nawet uratowanie Alfreda z pożaru było naśladowaniem bohatera Johna Wayne’a.

„Cokolwiek będziesz w życiu robił – kochaj to tak, jak kochałeś kino… kiedy byłeś chłopcem…” to słowa wypowiedziane przez Alfreda młodemu Toto, testament mistrza, zachęta do pasji, rzetelności i miłości do pracy. Skoro Salvatore osiąga sukces jako reżyser, najwyraźniej zrozumiał słowa przyjaciela.

Dojrzały Toto wspomina swoje dzieciństwo i młodość w dniu, kiedy dowiedział się o śmierci Alfreda. Wspomnienia te, choć niewolne od nutki goryczy, są pełne piękna, ciepła, magii, nostalgii, tęsknoty. Widz, konfrontując je z życiem dojrzałego Salvatore, widzi, że nie ma w nim ani pasji, ani wrażliwości, ani miłości, ani magii.

Grupa III

Po raz pierwszy mieszkańcy Giancaldo „utracili kawałek swego raju” po pożarze Cinema Paradiso. Szybko jednak kino odbudowano. Na dobre raj utracono w momencie przeobrażeń, wynalazków technicznych: telewizji, kaset video. Kino podupadało na tyle, że kiedy Salvatore przybywa do miasteczka, budynek jest w ruinie i ma być zburzony.

Stanie się to w dniu, kiedy Toto będzie obecny w Giancaldo. To na jego oczach runie „świątynia” jego dzieciństwa, jego miłość, pasja, przeszłość….

Toto po wyjeździe z Giancaldo będzie zajmował się kinem. Osiągnie wielki sukces zawodowy, stanie się człowiekiem bogatym, poważanym i rozpoznawalnym. Jednak nie będzie szczęśliwy, nie doświadczy miłości. Wiemy o tym nie tylko z migawkowych odsłon jego dorosłego życia, ale relacji matki, która zauważa, że kiedy dzwoni do syna, zawsze telefon odbiera inna kobieta.

Salvatore otrzymuje od żony Alfreda film, który ten złożył ze scen wyciętych przez cenzurę księdza. Alfredo spełnia tym samym obietnicę daną Toto na długo wcześniej, ale gest ten ma również znaczenie symboliczne. Salvatore, oglądając obrazy pocałunków, wzrusza się, powraca do wspomnień, które pozwalają przypomnieć dzieciństwo, smak miłości, Elenę, magię kina, jeszcze raz znaleźć się w raju… już utraconym. Czyżby Alfredo sam sprzeniewierzył się nauce danej Toto przed jego wyjazdem: „Nie daj się złapać melancholii?”

Na miejscu Cinema Paradiso ma powstać parking. Ten praktyczny obiekt zwiastuje nadejście nowej ery: komercji.

Praca domowa

Do wyboru w zależności od rodzaju zajęć, na których lekcja była realizowana i od zainteresowań uczniów.

1. Film „Cinema Paradiso” został wydany w cyklu Kinoteki „Dziennika” w serii „Robert Gonera poleca Kultowe Filmy”. Dowiedz się, co znaczy „film kultowy;
2. Jeżeli interesuje Cię techniczna strona kina, napisz/ opowiedz, czego dowiedziałeś się z filmu o sposobach projekcji, kliszach filmowych, niebezpieczeństwie pracy kinooperatora. Jak różni się współczesna technologia kinowa od dawnej?
3. Ustal cytaty (pojawiające się w filmie fragmenty z innych filmów) występujące w obrazie G. Tornatore. O jakich wielkich reżyserach i aktorach rozmawiają ze sobą bohaterowie? (Sięgnij do publikacji: Magdalena Michalska, „Magia filmowego dzieciństwa”, „Kultura” (dodatek do „Dziennika Polska – Europa – Świat”), nr z dn. 26.01.2007, s. 79 lub poszukaj informacji w Internecie).

Bibliografia

1. Filmowy Serwis Prasowy 1991 r., nr 05-06 , s.21-22.