Krótka informacja o filmie

Spokój hermeneutycznej wspólnoty protestanckiej na północy Niemiec początku XX wieku zostaje zachwiany przez serię niewyjaśnionych zbrodni. Czy są one karą za sprzeniewierzenie zasad surowego modelu wychowania charakterystycznych dla tej wspólnoty? Ciekawie opowiedziana historia sprzyja snuciu smutnych refleksji nad ogólną kondycją natury ludzkiej.

Związki z podstawą programową

Historia

Kryzys demokracji w Europie Zachodniej. Uczeń:

• charakteryzuje okoliczności oraz następstwa dojścia do władzy Mussoliniego i Hitlera;
• porównuje faszyzm z nazizmem, uwzględniając organizację państwa, ideologię oraz politykę wobec społeczeństwa;
• charakteryzuje i ocenia politykę państw europejskich wobec Hitlera i wskazuje na jej uwarunkowania.

Zakres rozszerzony

Kryzys demokracji i systemy totalitarne.

Uczeń: wyjaśnia społeczne, gospodarcze, polityczne i kulturowe uwarunkowania rządów autorytarnych w Europie Środkowo-Wschodniej, faszyzmu włoskiego i nazizmu oraz charakteryzuje aktywność międzynarodową Włoch i Niemiec w latach trzydziestych XX w.

Historia i społeczeństwo

Kobieta i mężczyzna, rodzina.
Uczeń: opisuje i porównuje miejsce dziecka w życiu społecznym w średniowieczu, w epoce nowożytnej oraz w XIX i w XX w.;

Swojskość i obcość.
Uczeń: charakteryzuje i ocenia idee nacjonalizmu i rasizmu w XIX w.

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi.
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną).
• analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji.

Język polski

Uczeń:

• odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości (zakres podstawowy);
• czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych
• w szkole (zakres rozszerzony);
• szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych
• i elektronicznych, w tym Internetu) (zp);
• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki (zp);
• określa problematykę utworu (zp);
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) (zp);
• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;
• analizuje film lub spektakl teatralny posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• wypowiada się na temat dzieła sztuki używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium);
• dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której dzieło powstało.

Wychowanie do życia w rodzinie

• Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjami rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich i rodzicielskich, seksualnością człowieka i prokreacją; umiejętnością podejmowania odpowiedzialnych decyzji dotyczących wyboru drogi życiowej, małżeństwa i rodziny.
• Tożsamość i wielowymiarowość człowieka. Poczucie sensu życia.
• Komunikacja interpersonalna, asertywność, techniki negocjacji, empatia.
• Tolerancja wobec odmienności kulturowych, etnicznych, religijnych, seksualnych.
• Rozwój psychoseksualny człowieka w kolejnych fazach życia.
• Dojrzewanie: rozumienie i akceptacja kryteriów dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej. Problemy okresu dojrzewania i sposoby radzenia sobie z nimi.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Dyskusja, burza mózgów, ranking, metoda projektów (temat: Totalitaryzm XX w.) analiza i interpretacja działa filmowego i literackiego, praca z fragmentem filmu, elementy dramy, ćwiczenia redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis.

Czy film „Biała wstążka” jest arcydziełem?

Zagadnienia związane z konstrukcją dzieła filmowego:

• rola koloru w filmie – czarno–biała tonacja filmu jako podkreślenie ascezy i chłodu świata przedstawionego
• specyfika ścieżki dźwiękowej – brak muzyki innej, poza graną przez samych bohaterów.
• specyfika gry aktorskiej – oszczędność w słowach, gestach, emocjach.

Film Michaela Haneke jest dziełem wybitnym. Wymaga jednak od widza skupienia i przygotowania do jego odbioru. Film ten można polecić uczniom, którzy mają już wiedzę na temat specyfiki budowy dzieła filmowego i doświadczenie w analizie i interpretacji filmu.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Wybór między obrazem Boga bezwzględnego, mściwego, którego uosabia postać pastora, a światem bez Boga.

Kobieta jako ofiara, depozytariusz woli mężczyzny, cierpienie, bezradność, zniewolenie w okowach tradycji, rytuałów i przesądów, usankcjonowanej przemocy.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Dziecko poddane tresurze autorytarnego wychowania, np. w zestawieniu z filmem „Męska sprawa” w reż. Sławomira Fabickiego.

Normy i zasady w grupie rówieśniczej, np. w zestawieniu z filmem „Abel, twój brat” Janusza Nasfetera.

Okrucieństwo domowe, szkolne jako metafora wielkiej grozy i zła w wymiarze uniwersalnym, w zestawieniu z filmami „Nasza klasa” w reż. Ilmara Raaga, „Klasa” w reż. Laurenta Canteta.

Autorytarne wychowanie jako źródło agresji w świecie dorosłych, kara mająca w zamierzeniu sprowadzić dziecko do „stanu niewinności” wzmaga zło, zarażenie przemocą, pojęcie tzw. czarnej pedagogiki Alice Miller, w zestawieniu z utworem Fiodora Dostojewskiego „Bracia Karamazow” oraz filmem Krzysztofa Kieślowskiego „Z punktu widzenia nocnego portiera”.

Lęk przed wolnością i samodzielnością jako jeden z powodów zwycięstwa nazizmu w Niemczech, wyjaśnienie skąd się wzięli „gorliwi kaci Hitlera”, np. w zestawieniu z biograficzną opowieścią Hansa – Georga Behra „Prawie dzieciństwo” oraz postacią Waltera Geneweina, bohatera filmu „Fotoamator” w reż. Dariusza Jabłońskiego.

Kryzys świadomości, kres opartego na posłuszeństwie patriarchalnego społeczeństwa, upadek autorytetów Ojca, Dworu, Kościoła, rozpad starego porządku, w zestawieniu z filmem „Kabaret” w reż. Boba Fosse’a.

Istota ludzka – ile natury, ile kultury, w zestawieniu z filmem „Dług” w reż. Krzysztofa Krauze.