Cele lekcji

Uczeń:

• poszerza świadomość procesów zachodzących w obszarze języka
• powtarza i utrwala wiedzę o roli i zależności poszczególnych słów w zdaniu
• jest zachęcany do samodzielnych eksperymentów językowych
• rozwija umiejętność kreatywnego myślenia
• kształtuje zdolność wyciągania logicznych wniosków
• doskonali umiejętności pracy w grupie

Przebieg lekcji

Uczniowie, na lekcji wcześniejszej, obejrzeli film „Alicja w Krainie Czarów”.

Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel prosi, aby spróbowali wyjaśnić znaczenie słowa „mgła”, na podstawie następującego fragmentu tekstu: „… nawet z samolotu nie było widać miasta. Całą powierzchnię pod nami zakrywała mgła.” Po kilku minutach pracy poszczególne pary przedstawiają swoje przypuszczenia.

Nauczyciel prosi uczniów, aby przeczytali fragment tekstu dotyczący „dgły” w angielskiej wersji językowej. Powinno to pozwolić im ustalić bezspornie, czym jest „mgła”. „…even from the plane we couldn’t see the city. The whole area below us was covered by smog.”

Nauczyciel pyta uczniów, czy domyślają się, dlaczego słowo „smog” zostało przetłumaczone na polski jako „mgła”. Jeśli to konieczne, wyjaśnia etymologię słowa „smog”, które jest połączeniem słów „smoke” i „fog”. Uczniowie powinni odkryć, że słowo „mgła” jest połączeniem słów „dym” i „mgła”.

Nauczyciel wyjaśnia, że słowa „smog” i „mgła” są przykładami zjawiska określanego mianem „portmanteau”. Twórcą tej nazwy jest Lewis Caroll, który w swej twórczości, między innymi w książkach poświęconych Alicji, używał wielu podobnych zbitek słownych.

Uczniowie pracują w małych grupach. Ich zadaniem jest rozszyfrowanie znaczenia wyrazów, które występowały w filmie „Alicja w Krainie Czarów” i są złożeniami kilku różnych słów. Wyrazy te to: chwarny (dzień), Żaberzwłok, Turpikoncerz, Bandzierchlast, Mniamałyga, Skazeusz.

Poszczególne grupy prezentują swoje dokonania, wyjaśniając swój tok rozumowania.

(Może być to przyczynkiem do dyskusji na temat sposobu funkcjonowania omawianych wyrazów w tekście dzieła filmowego i naszego sposobu dekodowania takich złożeń).

Uczniowie wciąż pracują w grupach. Zostają poproszeni o stworzenie własnych portmanteaus. Każda grupa otrzymuje inną parę wyrazów, z których tworzy swoje własne złożenie. Pary wyrazów to: strong and enduring, long and curly, pig and donkey, to hiccup and to sneeze, naked and attractive, to cheer and to weep, insidious and cunning. Nauczyciel wyjaśnia, że kolejność występowania wyrazów w danej parze nie zmusza uczniów do posługiwania się nimi przy tworzeniu złożeń w tej właśnie kolejności.

Po utworzeniu swojego wyrazu, każda grupa zapisuje krótkie zdanie w języku angielskim, zawierające dane złożenie. Zdania powinny być tak skonstruowane, aby inni uczniowie mięli szansę odgadnąć znaczenie nowopowstałego słowa. Zdania są zapisywane przez przedstawicieli poszczególnych grup na przygotowanych przez nauczyciela kartach pracy (załącznik 1).

Po uzupełnieniu kart pracy grupy przystępują do odszyfrowywania znaczeń poszczególnych złożeń. Swoje wnioski zapisują na karcie pracy. (Karty pracy pomagają nauczycielowi zorientować się, w jakim stopniu uczniowie rozumieją zasady funkcjonowania języka. Uczniom zaś, wymóg korzystania z kart pracy powinien pomóc w uświadomieniu i zapamiętaniu zasad rządzących konstruowaniem zdań.) Następnie, poszczególne grupy przedstawiają wnioski z pracy uzyskując informacje o trafności swoich przypuszczeń.

Uczniowie otrzymują od nauczyciela listę portmanteaus (załącznik 2) funkcjonujących we współczesnym języku angielskim. Zadaniem uczniów jest odczytanie znaczeń i ustalenie pochodzenia tych złożeń.

Załączniki

Załącznik 1*

KARTA PRACY (dla grupy 1)

*Załącznik został przygotowany przy założeniu, że w lekcji bierze udział pięć grup. Zawiera również przykładowy wpis dokonany przez grupę nr 2.

Załącznik 2

(zawiera już wpisy, które powinny zostać wykonane przez uczniów)