Krótka informacja o filmie

Aleksandria, początek V wieku naszej ery. Rozwija się chrześcijaństwo. Dawos to niewolnik zakochany w swej pięknej pani – wybitnej filozofce i astronomce Hypatii. Podczas gdy Hypatia ze wszystkich sił stara się uratować od zapomnienia wiedzę i mądrość starożytnego świata przed narastającym fundamentalizmem religijnym, Dawos jest rozdarty pomiędzy miłością a nową religią, która obiecuje wolność. W dodatku, o względy Hypatii ubiega się należący do elity miasta Orestes.

Aleksandria symbolizuje cywilizację z wolna rozsadzaną przez różnorakie frakcje i dążenia, zwłaszcza religijne. Dla wielu badaczy czasy, w których żyła i działała Hypatia, oznaczały koniec świata starożytnego i początek średniowiecza.

Związki z podstawą programową

Praca z filmem „Agora” daje możliwości osiągania celów kształcenia oraz realizacji treści nauczania ujętych w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego.

Język polski

Zakres podstawowy.

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• Odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości.
• Rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu.
• Wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu.
• Wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia.
• Szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu).
• Korzysta ze słoników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli.

Świadomość językowa: Uczeń:

• Odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego.

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• Prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki.
• Określa problematykę utworu.

Analiza. Uczeń.

• Wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (…). rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera.
• Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja).

Interpretacja. Uczeń.

• Wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji).
• Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne).
• Porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich.
• Odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Wartości i wartościowanie. Uczeń.

• Dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu (…), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości: takich jak: dobro, prawda, piękno, wiara, nadzieja, miłość, wolność, równość, braterstwo, Bóg)
• Dostrzega obecne w tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne.
• Dostrzega w świecie konflikty wartości (…) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Zakres rozszerzony

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• Czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole.
• Twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej).

Świadomość językowa. Uczeń:

• Dostrzega związek języka z obrazem świata.

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Analiza. Uczeń:

• Wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• Rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej;

Interpretacja. Uczeń:

• Konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• Wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.

Wiedza o kulturze

Osiąganie celów kształcenia i odnoszących się do nich wymagań szczegółowych.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji. Uczeń:

• Zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi.
• Wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną).
• Analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki.
• Analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki.
• Lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród).

Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

• Wypowiada się na temat dzieła sztuki używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium).

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród).
• Dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało.

Etyka

Treści nauczania – wymagania szczegółowe:

• Etyka a pozostałe dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe. Moralność, etos, prawo, obyczaje i styl życia.
• Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej. Motywy podejmowanych decyzji.
• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.
• Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej.
• Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
• Sprawności moralne. Samowychowanie.
• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.

Historia – zakres rozszerzony

Starożytność
Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:

• opisuje zmiany w położeniu religii chrześcijańskiej w państwie rzymskim
• (od religii prześladowanej, poprzez tolerowaną, do panującej);
• rozpoznaje dokonania kulturowe Rzymian w dziedzinie prawa, literatury,
• nauki, architektury i techniki;
• identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym
• Europy.

Filozofia

Filozofia starożytna.
Problematyka etyczna w filozofii starożytnej. Uczeń:

• Reprezentuje i porównuje wskazania moralne religijnych autorytetów świata starożytnego (Mojżesz: wskazania Dekalogu, Bhagavadghita: wskazania hinduizmu, Budda: cztery szlachetne prawdy i zasady ahinsy, Lao-Tsy: wskazania taoizmu, Jezus z Nazaretu: wskazania ewangeliczne).
• Formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołując się do poznanych koncepcji i pojęć.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Fanatyzm w świecie antycznym i współczesnym – metaplan, fanatyzm jako postawa i zjawisko społeczne.

Przyczyny fanatyzmu, skutki fanatyzmu – drzewo celów, drzewo skutków, błędne koło agresji i przemocy.

Aleksandria jako centrum naukowe, religijne, kulturalne świata antycznego – planszowa synteza.

Cywilizacja antyczna a chrześcijaństwo – konflikt pozorny, konflikt rzeczywisty – debata

Obraz chrześcijaństwa w I i w V w n.e. – analiza porównawcza filmów „Quo vadis” (dowolna wersja) i „Agora”

Życie religijne w antycznym Rzymie – mapa mentalna

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Hypatia jako symbol konfliktu rozumu i religii, wolności i fanatyzmu, nauki i ciemnoty; przemijającej cywilizacji, upadku antycznych wartości i narodzin nowego świata.

Hypatia jako symbol rozumnej natury i jej praw, poszukująca prawdy i wiedzy, ofiara zabobonu i ciemnoty.

Hypatia heroiną – symbolem walki między antykiem, a średniowieczem, starym i nowym światem, Hypatia uosobieniem pogańskiej cywilizacji i dziedzictwa antyku, które należy zniszczyć w imię wzmocnienia młodej wiary chrześcijańskiej.

Rozwój chrześcijaństwa – od sekty do religii panującej.

Aleksandria jako centrum kulturowe świata antycznego.

Pozycja kobiety w świecie starożytnym i średniowieczu, Hypatia jako symbol zwrotu cywilizacyjnego, koniec niezależności kobiet.

Hypatia – kobieta niezależna, która wybiera pracę naukową zamiast małżeństwa. Emancypacja kobiet.

Fanatyzm jako zjawisko, cechy, przyczyny i formy. Fanatyzm religijny i jego konsekwencje w świecie antycznym i współcześnie

Nauka w świecie starożytnym

Antyjudaizm – geneza i przejawy.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Fanatyzm jako postawa i zjawisko społeczne – w zestawieniu z filmami „Królowa Margot” Patrica Chereau oraz „Fanatyk” Henrego Beana.

Religia, wiara w życiu człowieka– w zestawieniu z filmami „Szymon Słupnik” Luisa Bunuela, „Dziennik wiejskiego proboszcza” Roberta Bressona.

Kobieta, walka o niezależność kobiety – w zestawieniu z filmem „Proces Joanny d’Arc” Roberta Bressona, „Elizabeth” Shekhara Kapura oraz „Yentl” Barbary Streisand

Miłość nieszczęśliwa, miłość niespełniona – w zestawieniu z filmem „Jaśniejsza od gwiazd” Jane Campion

Naukowiec, samotność naukowca – w zestawieniu z biografią Marii Skłodowskiej-Curie.