Cele lekcji

Cel ogólny zajęć:

• Uczeń, analizując dzieło filmowe, rozwija swoją wrażliwość artystyczną i buduje system wartości.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• dokonuje selekcji informacji;
• przygotowuje krótkie wystąpienie na zadany temat;
• rozwija umiejętność pracy w zespole;
• analizuje i interpretuje dzieło filmowe — określa jego tematykę i przesłanie;
• dokonuje syntezy zebranych spostrzeżeń;
• dyskutuje o wartościach obecnych w życiu człowieka;
• rozwija empatię i poszerza wiedzę o życiu osób niepełnosprawnych.

Przebieg lekcji

Przygotowanie do zajęć

Po obejrzeniu filmu, jako zadanie wstępne do lekcji, nauczyciel z kilkudniowym wyprzedzeniem prosi wybranych lub chętnych uczniów o przygotowanie krótkich, około 5-minutowych wypowiedzi na poniższe tematy. Uczniowie mają za zadanie wyszukać w internecie informacje i zaprezentować je przed klasą. Mogą przy tym wykorzystać formę prezentacji multimedialnej, choć nie jest to konieczne. Nauczyciel podaje tematy wraz z poniższymi linkami, zachęca jednak do przeprowadzenia samodzielnych poszukiwań w internecie. Zwraca uwagę na właściwy sposób selekcji informacji, które posłużą do krótkiego wystąpienia: powinny one być istotne dla tematu i ciekawe dla odbiorcy. Prezentacja nie powinna być przepełniona faktami i definicjami, za to ma przekazywać ogólny, łatwy do zapamiętania zarys prezentowanego zagadnienia. Nauczyciel podkreśla, że właściwy dobór informacji będzie kluczowym elementem oceny wystąpienia.

Zagadnienie nr 1

Czterokończynowe porażenie mózgowe i sytuacja osób z tym schorzeniem w Polsce.

Materiały pomocnicze wskazane przez nauczyciela:

a) Agata Migas, „Mózgowe porażenie dziecięce — choroba bez definicji” [kliknij]

b) Katarzyna Pachelska, „Chce się żyć”: Czy film pomoże chorym z porażeniem mózgowym?” [kliknij]

Zagadnienie nr 2

Język Blissa: powstanie, zastosowanie i podstawowe reguły języka.

Materiały pomocnicze wskazane przez nauczyciela:

a) „Symbole Blissa”, opr. Anna Lechowicz i in. [kliknij]

b) Joanna Steciuk, „Język Blissa — szansa dla dzieci z porażeniem mózgowym” [kliknij]

Przebieg zajęć

1. Swobodna wymiana opinii.

Nauczyciel, wprowadzając do tematu, zachęca uczniów do swobodnej dyskusji o filmie, prosi o opinie i spostrzeżenia. Zachęca do wyrażania ocen i recenzowania pracy aktorów, reżysera oraz pozostałych twórców filmu.

2. Tematyka filmu.

Nauczyciel informuje uczniów, że temat lekcji zostanie zanotowany w dalszej części zajęć, gdyż jego brzmienie będzie zależało od efektów pracy grupy. Następnie pyta uczniów, jakie zagadnienia zostały poruszone w filmie. Zebrane w trakcie burzy mózgów propozycje zostają zapisane na tablicy i pozostają tam aż do czasu wykonania kolejnych ćwiczeń i wyciągnięcia wniosków ze wspólnej pracy.

Możliwe odpowiedzi: niepełnosprawność, miłość, marzenia, samotność, bunt, autorytet rodziców, obalenie komunizmu, opieka medyczna, itp.

3. Prezentacje.

Uczniowie, wcześniej wytypowani przez nauczyciela do przygotowania prezentacji wprowadzających w tematykę filmu, przedstawiają efekty swojej pracy. Nauczyciel zapowiada wystąpienia o języku Blissa oraz porażeniu mózgowym i prosi pozostałych uczniów, aby z każdej prezentacji poczynili krótkie notatki. Po wysłuchaniu obu wystąpień, nauczyciel prosi wybranych uczniów o wskazanie najważniejszych, ich zadaniem, elementów obu wystąpień. Jest to informacja zwrotna dla prelegentów, którzy mogą komentować odpowiedzi swoich kolegów i — jeśli to konieczne — raz jeszcze powtórzyć kluczowe informacje.

4. Praca w parach.

Nauczyciel dzieli uczniów na dwuosobowe zespoły i rozdziela pomiędzy nich materiały (Załączniki nr 1). Informuje, że celem pracy będzie przygotowanie i wygłoszenie krótkiej wypowiedzi ustnej. Każda para otrzymuje kartkę z cytatami z filmu i dwa pytania nakierowujące na interpretację. Poszczególne zespoły będą musiały odwołać się do różnych części (epizodów) filmu. Załączone cytaty nie są jedynym materiałem, do którego należy się odnieść. Ich rolą jest jedynie przywołanie w pamięci konkretnych scen i wypowiedzi bohaterów, aby tym swobodniej pracujący zespół poruszał się po całym epizodzie. Nauczyciel przypomina o obowiązku wspólnej pracy w zespole i sugeruje, żeby uczniowie zawczasu podzielili się rolami do swojego wystąpienia. Na wykonanie zadania dwójki mają 8 minut. Podczas pracy nauczyciel kontroluje postępy, w szczególności naprowadza uczniów, jeśli mają problemy z przywołaniem konkretnych elementów fabuły filmu.

5. Prezentacje.

Następuje prezentacja wyników pracy zespołów.

6. Zapisanie tematu lekcji.

Nauczyciel powraca do wypisanych na tablicy haseł (patrz punkt 2., Tematyka filmu). Uczniowie, wykorzystując informacje z prezentacji, uzupełniają i modyfikują listę poruszanych w filmie zagadnień. Tym razem praca polega na wyciąganiu wniosków z dotychczasowej aktywności na lekcji. Następnie uczniowie, każdy samodzielnie, formułują temat zajęć według schematu:

• …………………………. — film Macieja Pieprzycy „Chce się żyć”.

Tematy w pierwszej tworzonej przez uczniów części mogą zawierać odniesienie do dyskutowanej tematyki filmu lub też mogą wykorzystywać cytaty z filmu (które uczniowie wciąż mają do dyspozycji na kartach pracy rozdanych im przez nauczyciela. Przykładowe brzmienie tematu:

• „Jestem człowiekiem, nie rośliną” — film Macieja Pieprzycy „Chce się żyć”.

• „Ha, dobrze jest!” — film Macieja Pieprzycy „Chce się żyć”.

• W świecie niepełnosprawnych — film Macieja Pieprzycy „Chce się żyć”.

• Miłość i samotność niepełnosprawnych — film Macieja Pieprzycy „Chce się żyć”.

Wybrani uczniowie odczytują zapisane przez siebie tematy. Nauczyciel może poprosić ich o krótkie uzasadnienie swoich decyzji.

7. Dyskusja i podsumowanie.

Nauczyciel pokazuje uczniom plakaty do filmu w różnych językach. Polski tytuł został przetłumaczony na język niemiecki jako „Kosmos w mojej głowie”, na włoski „Jestem Mateusz”. Nauczyciel otwiera dyskusję, pytając uczniów, czy te przekłady są w ich mniemaniu trafne. Co eksponuje każdy z nich, jakie treści podkreśla? Który tytuł najlepiej pasuje do filmu? Dlaczego? Prosi o stosowanie argumentacji zaczerpniętej z lekcji. Na koniec podsumowuje całe zajęcia, zwracając uwagę, że ich głównym celem było określenie i omówienie tematyki filmu „Chce się żyć”, przypomina najtrafniejsze spostrzeżenia poczynione przez uczniów.

Praca domowa

Sformułuj własny, alternatywny tytuł filmu Macieja Pieprzycy. W około 100 słowach uzasadnij swoją decyzję.

Załączniki

Załącznik nr 1

Grupa nr 1

Praca w parach — 8 minut. Wystąpienie — około 2 minut.

Film Chce się żyć podzielony jest na części, z których każda posiada własny tytuł i opowiada o ważnym epizodzie w życiu Mateusza Rosińskiego. Korzystając z załączonych fragmentów wypowiedzi i odnosząc się do całego omawianego epizodu filmowego, odpowiedzcie na poniższe pytania. Przygotujcie notatki do około dwuminutowego wystąpienia na forum klasy. Przećwiczcie swoje wystąpienie. Pamiętajcie, aby podzielić się sprawiedliwie obowiązkami!

1) Jak traktowany jest Mateusz i jego matka przez lekarkę? Jak inni traktują Mateusza?

2) Wyjaśnijcie znaczenie tytułu tej części filmu. Kto komu stara się coś udowodnić? Co udowadnia i jaki osiąga efekt?

DOWÓD

Lekarka: — Więc uważa pani, że wszystko rozumie i wszystko wie? Proszę podać jakiś przykład.
Matka: — Na przykład w domu, jak przygotowuję obiad, to jest bardzo pobudzony. Bardzo ożywiony.
Lekarka: — I na pewno się ślini?
Matka: — Ślini się.
Lekarka: — To zupełnie jak mój pies. Jak mu pokazuję miskę z jedzeniem, bardzo się ślini i jeszcze merda ogonem. (…) No, nie będzie pani miała z nim porozumienia, nigdy. Przecież jego mózg nie pracuje, to jest roślina.

* * *

Mateusz: — To teraz już znacie prawdę. Najgorsze w byciu rośliną jest to, że nikt cię nie rozumie. (…) Czekałem, aż nadejdzie moja wielka chwila, gdy pokażę wszystkim, jaki jestem. A póki co postanowiłem, że zacznę się uczyć i zobaczę, co z tego wyniknie.

* * *

Matka: — Matylda, nie widziałaś takiej srebrnej broszki, takiego listka od babci?
Mateusz: — I oto nadeszła chwila, na którą tak długo czekałem.

Grupa nr 2

Praca w parach — 8 minut. Wystąpienie — około 2 minut.

Film Chce się żyć podzielony jest na części, z których każda posiada własny tytuł i opowiada o ważnym epizodzie w życiu Mateusza Rosińskiego. Korzystając z załączonych fragmentów wypowiedzi i odnosząc się do całego omawianego epizodu filmowego, odpowiedzcie na poniższe pytania. Przygotujcie notatki do około dwuminutowego wystąpienia na forum klasy. Przećwiczcie swoje wystąpienie. Pamiętajcie, aby podzielić się sprawiedliwie obowiązkami!

1) Scharakteryzujcie ojca głównego bohatera Mateusza Rosińskiego.

2) Jaką rolę odegrał on w życiu chłopca?

CZARODZIEJ

Mateusz: — Długo zastanawiałem się, kim właściwie jest mój tata. Najpierw myślałem, że jest astronomem. (…) Potem myślałem, że jest mechanikiem. (…) Czasem wydawało mi się, że jest przestępcą, bo zabierał go na przesłuchania nasz sąsiad, dzielnicowy Talarczyk. Zawsze potem wracał wymęczony, a rano pił wodę z ogórków i mówił, że ma kaca. Tata nie był ani astronomem, ani mechanikiem, ani przestępcą, dla mnie był czarodziejem.

* * *

Tata: — Widzisz, udało się.
Mateusz: — W czerwcu 1989 roku tata obalił komunizm i od tej pory miało być lepiej.

* * *

Mateusz: — Pamiętam, że się o niego nie bałem. Nic nie może stać się człowiekowi, który sprawił, że gwiazdy wybuchają. (…) Zostało mi po nim to, czego mnie nauczył. Żebym się nie poddawał i to, co zawsze powtarzał: „Dobrze jest”.

Grupa nr 3

Praca w parach — 8 minut. Wystąpienie — około 2 minut.

Film Chce się żyć podzielony jest na części, z których każda posiada własny tytuł i opowiada o ważnym epizodzie w życiu Mateusza Rosińskiego. Korzystając z załączonych fragmentów wypowiedzi i odnosząc się do całego omawianego epizodu filmowego, odpowiedzcie na poniższe pytania. Przygotujcie notatki do około dwuminutowego wystąpienia na forum klasy. Przećwiczcie swoje wystąpienie. Pamiętajcie, aby podzielić się sprawiedliwie obowiązkami!

1) Jak wyglądało życie w ośrodku, do którego trafił Mateusz? Określcie stosunek bohatera do nowego miejsca pobytu.

2) Tytuł tego epizodu filmowego można odczytać dwojako. Przedstawcie jego obie możliwe interpretacje.

UŚMIECH

Mateusz: — Powtarzałem sobie „Dobrze jest, dobrze jest, dobrze jest”. Czekałem na mamę. Tyle miałem jej do powiedzenia. Pobudkę mieli tu o 6:30. Zawsze. (…) Czasem myślałem, że oni są na obozie sportowym, a czasem, że na wczasach. A czasem było prawie jak w domu. Prawie, bo mama szyła dla klientek, a oni dla nikogo. Miłość tu wygląda tak samo jak u nas i śmierć też przychodzi tak samo jak do nas. Nie podobało mi się tu.

* * *

Mateusz: — W końcu zrozumieli, że ranię sobie wargi. Chcieli mi pomóc.

* * *

Mateusz: — Tata mówił, że jak facet ma dość, to musi umieć walnąć pięścią w stół.
Po raz pierwszy od wielu miesięcy się uśmiechnąłem. Wszyscy chcieli ze mną rozmawiać, wspaniałe uczucie. Ha, dobrze jest.

Grupa nr 4

Praca w parach — 8 minut. Wystąpienie — około 2 minut.

Film „Chce się żyć” podzielony jest na części, z których każda posiada własny tytuł i opowiada o ważnym epizodzie w życiu Mateusza Rosińskiego. Korzystając z załączonych fragmentów wypowiedzi i odnosząc się do całego omawianego epizodu filmowego, odpowiedzcie na poniższe pytania. Przygotujcie notatki do około dwuminutowego wystąpienia na forum klasy. Przećwiczcie swoje wystąpienie. Pamiętajcie, aby podzielić się sprawiedliwie obowiązkami!

1) Jakie znaczenie mają słowa w życiu chłopca, który sam nie korzystał nigdy dotąd z komunikacji werbalnej?

2) Zinterpretujcie zachowanie Magdy. Wolontariuszka pomogła, czy zaszkodziła Mateuszowi?

SŁOWA

Magda: — Jak mówię do niego, reaguje. Rozumie mnie. (…)
Pielęgniarz: — Reaguje. Reaguje. To nie znaczy, że rozumie.
Magda: — Czasem nie trzeba słów, wystarczy, że się patrzy w oczy i się wie.

* * *

Mateusz: — Pamiętam, że pomyślałem: A może cycki nie są jednak najważniejsze. Dorosłem? (…) Czasem jest tak, że chcesz, żeby coś trwało wiecznie. To była ta chwila.

* * *

Magda: — Witam wszystkich. (…) Mateusz, to jest właśnie mój tata, o którym ci opowiadałam. A to jest…
Ojciec Magdy: — Wanda.
Magda: Wanda, moja macocha. A to jest Mateusz, mój narzeczony. Tato wszystkiego najlepszego z okazji urodzin. Mam nadzieję, że pamiętasz, że za dwa dni jest rocznica śmierci mamy?

Grupa nr 5

Praca w parach — 8 minut. Wystąpienie — około 2 minut.

Film „Chce się żyć” podzielony jest na części, z których każda posiada własny tytuł i opowiada o ważnym epizodzie w życiu Mateusza Rosińskiego. Korzystając z załączonych fragmentów wypowiedzi i odnosząc się do całego omawianego epizodu filmowego, odpowiedzcie na poniższe pytania. Przygotujcie notatki do około dwuminutowego wystąpienia na forum klasy. Przećwiczcie swoje wystąpienie. Pamiętajcie, aby podzielić się sprawiedliwie obowiązkami!

1) Jakie „atrybuty człowieczeństwa” uzyskał Mateusz wraz z odkryciem, że nie jest niepełnosprawny umysłowo?

2) Czy przemiana w jego życiu dała Mateuszowi pełnię szczęścia?

CZŁOWIEK

Mateusz: — I tak w końcu zostałem „naszym Mateuszem”.
Terapeutka: — To jest właśnie nasz Mateusz, panie profesorze. Przez 26 lat nie było z nim kontaktu. (…)
Pierwsze zdanie Mateusza do mamy przy użyciu alfabetu Blissa: — Nie — ja — roślina.

* * *

Terapeutka: — Mateusz, przyszła ta pani z gazety, o której ci mówiłam.
Dziennikarka: — Cześć Mateusz, mam na imię Ewa. Chciałabym opisać twoją historię. (…) Może zacznę od zdjęcia. Mogę?

* * *

Opiekun w ośrodku: — Zobacz, jakie to proste. Tutaj wszyscy mogą znaleźć coś dla siebie, rozumiesz, tutaj wszystko jest. Jedno kliknięcie i możesz skontaktować się z całym światem, porozmawiać z kimś w Ameryce jak chcesz.

* * *

Mateusz: — Powroty są osobliwe. Niby wszystko jak dawniej, ale coś nie pasuje. Nagle sobie uświadamiasz, że to ty się zmieniłeś. (…) Fajnie było wrócić, ale to już nie był mój dom.