Cele lekcji

Cel ogólny zajęć:

• Przygotowanie uczniów do rozpoznawania emocji własnych i ujawniających się u innych osób na przykładzie wstydu.

Cele szczegółowe: Uczeń:

• rozpoznaje sygnały płynące z organizmu, a będące objawami wstydu;
• dowiaduje się, jakie postępowanie i z jakiego powodu wywołuje uczucie wstydu;
• zastanawia się, w jakich przypadkach uczucie wstydu może nie wystąpić;
• charakteryzuje bohaterów i rozpoznaje motywacje ich działania;
• uniwersalizuje ludzkie emocje;
• analizuje dzieło filmowe pod kątem jego zawartości treściowej;
• dokonuje analizy i interpretacji kadrów filmowych.

Środki dydaktyczne film Wszystkowidząca w reż. Kennetha Kainza kadry z filmu

Formy pracy działania w grupie i indywidualne Metody pracy rozmowa kierowana elementy wykładu metoda sytuacyjna burza mózgów

Przebieg lekcji

Przed projekcją „Wszystkowidzącej” w reż. Kennetha Kainza nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy i ukierunkowuje odbiór filmu. Prosi, aby pierwsza grupa przyjrzała się dokładnie i spróbowała zapamiętać, co dzieje się w jednej z pierwszych scen filmu (początek 5:05, koniec 6:40), w której Dina przychodzi do swoich rówieśnic i deklaruje chęć zabawy, ale zostaje przez nie odrzucona. Drugiej grupie nauczyciel poleca „analizę” sceny (początek 1:15:30, koniec 1:18:15), w której Drakan bez lęku i skrępowania patrzy w oczy wstydek – Diny i Melussiny, jej matki, będąc dumnym ze swoich zbrodniczych czynów.

Przebieg zajęć

Nauczyciel wita uczestników zajęć. Pyta o wrażenia towarzyszące odbiorowi filmu „Wszystkowidząca”. Prosi o luźne, osobiste uwagi. Jak podobał Wam się film? Jakie emocje u Was wzbudził?

Następnie nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy nr 1. Pyta, czy wszystkie wyrazy umieszczone w karcie są jasne. Po upływie 5 minut prosi poszczególnych uczniów o odczytanie wybranych cech, które charakteryzują Dinę. Jeśli uczniowie uznają, że charakterystyka dziewczynki nie jest pełna, mogą podać dodatkowe, zauważone przez siebie, cechy wstydki.

Nauczyciel nakierowuje dyskusję na nadprzyrodzony dar, którym dysponuje Dina. Pyta, na czym on polega (dziewczynka jest wstydką, czyli wróżką obdarzoną możliwością widzenia ludzkiej duszy i pokazania człowiekowi prawdy o nim samym. Odziedziczyła ten dar po matce. Spojrzenie drugiemu człowiekowi prosto w oczy jest równoznaczne z zawstydzeniem go jego postępkami). Czy jest on dla dziewczynki błogosławieństwem czy przekleństwem?

W dalszej części zajęć nauczyciel wyświetla poniższe kadry z filmu (lub pokazuje wydruki). Odwołuje się do obserwacji, które uczniowie poczynili podczas odbioru filmu.

Scena dla grupy I

Kadr 1. – dziewczynki dokuczają Dinie, która chce się z nimi bawić.

Kadr 2. – Dina, zawstydzona i znieważona, sięga po swój dar.

Kadr 3. i 4. – Cilla, główna winowajczyni, zostaje powalona na ziemię przez Dinę i zmuszona do patrzenia jej w oczy.

Kadr 5. – Cilla dostrzega swój czyn i zaczyna się go wstydzić.

Scena dla grupy II

Kadr 1. – Drakan patrzy głęboko w oczy Dinie; bez lęku, wyzywająco.

Kadr 2. i 3. – Drakan (wariant słowa smok) wyzywa wstydki na swoisty pojedynek, zmusza wrózkę Melussinę, aby popatrzyła mu w oczy, a następnie do tego samego skłania małą Dinę.

Kadr 4. – Drakan nie wstydzi się tego, że zabijał i kłamał; jest z tego dumny. Czuje się bezkarny.

Uczniowie porównują postawy bohaterów obu scen. W I scenie Cilla dręczy Dinę, ale dostrzega zło swojego postępowania i wstydzi się tego. W II scenie Drakan nie odczuwa wstydu z powodu swoich okrutnych postępków. Próbuje sprawić, aby inni ludzie także nie dostrzegali ich zła.

Nauczyciel powraca do sentencji, która jest jednocześnie tematem lekcji: „Największy wstyd, gdy go nie ma” (autorka Urszula Zybura). Pyta uczniów, jak rozumieją to zdanie.

Następnie nauczyciel pyta uczniów, jak zachowuje się człowiek, kiedy się czegoś wstydzi. Zapisuje wymienione przez uczniów cechy na tablicy. („Każda emocja ma jakiś sygnał, który informuje innych i samą osobę ją przeżywającą, że w jej organizmie coś się dzieje, że organizm zareagował na jakiś bodziec”. Do takich sygnałów wstydu należą: czerwienienie się, zakrywanie rękoma całej lub części twarzy, unikanie cudzego spojrzenia, spuszczenie i odwracanie wzroku, przygryzanie lub oblizywanie ust, przygryzanie języka, marszczenie czoła, fałszywy śmiech, wiercenie się, zniżanie głosu, tak że wypowiedź staje się niesłyszalna, niezdecydowanie, zmienianie tematu, długie pauzy, szybkie mówienie, stosowanie przerywników, zakłopotanie, spięty śmiech, roztrzęsienie, niepokój, pustka).

Nauczyciel wyjaśnia, jakiego typu emocją jest wstyd. (Wstyd jest emocją niechcianą i skrywaną, uczuciem przykrym dla człowieka, a nawet upokarzającym. Wywołuje je świadomość niewłaściwego, hańbiącego postępowania – własnego lub czyjegoś – złego zachowania, popełnionych błędów, nietaktów, użycia niewłaściwych słów. Świadomość tych „wykroczeń” przeciwko społecznie przyjętym normom czy zachowaniom zwykle łączy się z lękiem przed opinią lub oceną własnej osoby przez innych. Wstyd powstaje, kiedy naszym zdaniem, przekroczyliśmy pewne przyjęte normy i… chcielibyśmy to naprawić, wycofać się. Wstyd jest więc reakcją na ryzyko bycia wyłączonym ze wspólnoty. Kiedy wstyd nie towarzyszy uczynkom złym, okrutnym świadczy o degeneracji jednostki, o jej moralnym upadku).

Nauczyciel podsumowuje zajęcia. Dziękuje za aktywny udział.

Praca domowa

Podaj 3 przykłady ludzkich zachowań, które powodują uczucie wstydu. Zastanów się, dlaczego tak jest? Rozpisz swoje refleksje w następujący sposób:

Np. zachowanie:

w trakcie procesu wychowania uczymy się, że należy pomagać starszym i słabszym, w tym przypadku ustąpić miejsca. Grozi to tym, że ktoś zwróci młodemu człowiekowi uwagę i poprosi o powstanie z zajmowanego miejsca.

Załączniki

Karta pracy nr 1

Poprowadź linie do imienia dziewczynki od słów, które ją charakteryzują. Czerwonymmazakiem prowadź linie od emocji właściwych Dinie, zielonym od cech jej charakteru i umiejętności, niebieskim od jej cech fizycznych. Na wykonanie zadania masz 5 minut.