Cele lekcji

Cel ogólny:

• młodzież rozpoznaje, porównuje i ocenia wartości oraz postawy obecne w Polsce po 1989 roku.

Cele szczegółowe:

uczniowie:

• zapoznają się z kluczowymi pojęciami i postawami obecnymi w Polsce w okresie „przełomu”
• wykorzystują znajomość środków wyrazu i analizują film z perspektywy kluczowych pojęć i kategorii, zaproponowanych przez nauczyciela
•  doskonalą sztukę dyskusji i pracę w grupach
• tworzą sądy wartościujące, formułują wnioski oraz własne oceny
• poszerzają samoświadomość uznawanych wartości i postawy wobec zastanej rzeczywistości

Czas pracy 90 minut (bez projekcji filmu) Środki dydaktyczne film „Głośniej od bomb” (2004) Przemysława Wojcieszka karty pracy

Formy pracy praca indywidualna praca w grupach praca z klasą Metody pracy dyskusja heureza analiza burza myśli

Przebieg lekcji

Temat proponuję podzielić na dwie części. Pierwsza realizowana przed projekcją, druga po obejrzeniu filmu, np. tydzień później. W przypadku realizowania go na kółku filmowym, należałoby zmodyfikować Część I.

Część I (Lekcja I)

1. Uczniowie zostają zapoznani z tytułem lekcji.

Praca w grupach. Nauczyciel prosi, by uczniowie w grupach 4-osobowych wskazali przynajmniej pięć punktów, które wyjaśniałyby dwie metafory ukazane w temacie: „american dream” [1] i „polskie zadupie” [2] oraz spróbowali dokonać hierarchizacji od punktu, ich zdaniem, najważniejszego.

Po zrealizowaniu zadania, każda z grup przedstawia jedną – najważniejszą ich zdaniem – propozycję, najlepiej opisującą owe określenia (jeden z uczniów zapisuje ją na tablicy).

Aby zapobiec powtarzaniu się pomysłów, kolejna grupa musi wskazać inny pomysł niż wymieniony wcześniej. Jeśli któraś z kolejnych grup miała tę samą propozycję jako najważniejszą, informuje o tym klasę, a nauczyciel zaznacza ją zapisując „+” przy podanej wcześniej propozycji. Grupy, które nie miały propozycji podanej przez innych uczniów, mogą je dopisać do karty pracy (Zadanie 1).

Przykładowe propozycje odnośnie „american dream”:

• przekonianie, że każda osoba w ostatecznym rozrachunku jest panem swojego losu
• mit „od pucybuta do milionera”
• poczucie własnej potęgi, nieograniczonej możliwości, dzielności jednostki
• odsuwanie informacji negatywnych, traktowanie ich jako nadmiernie, pesymistycznych, defendystycznych
• „Jednostki mogą przenosić góry” … „Yes, we can” – hasło Baracka Obamy jako aktualna wersja tej postawy
• wieczny optymizm, przekonanie, że każdy jest w stanie sobie poradzić w danej sytuacji.

W trakcie omawiania propozycji, nauczyciel może dążyć do uogólniania i kategoryzowania wypowiedzi. Np. jeśli propozycje uczniów będą oscylowały wokół aspektu finansowego, można zapytać o inne: czy dla kogoś istotny był aspekt kulturowy, polityczny, estetyczny, kulinarny, etc.

2. Praca w parach. Nauczyciel prosi o zastanowienie się nad poniższymi pytaniami, na które należy odpowiedzieć pisemnie w karcie pracy  (Zadanie 2):

Kiedy hasło „american dream” stało się w Polsce popularne?

Jakie były jego źródła, w jaki sposób Polacy złapali amerykańskiego „bakcyla”?

3. Omówienie zadania z pkt. 2. Nauczyciel zwraca uwagę, czy w odpowiedziach pojawia się hasło „postkomunizm” lub „przełom” (lub wypowiedzi do nich nawiązujące), ewentualnie sam proponuje owe pojęcia jako element dyskusji.

Omówienie postkomunizmu powinno dotyczyć kilku jego znaczeń i kontekstów:

• jako okres przejściowy kraju komunistycznego przechodzącego w nowy system polityczno-gospodarczy, którego główne idee to liberalizm, kapitalizm, materializm. W kontekście społecznym pojawia się kwestia dążenia do likwidacji nierówności społecznych, do równouprawnienia kobiet (feminizm), podkreśla się sprzeciw wobec wszelkiego rodzaju dyskryminacjom
• pejoratywne określenie działalności polityków i partii powiązanych z upadającymi reżimami
• znaczenie postkomunizmu w kontekście społecznej mentalności i sposobu zachowania – homo sovieticus vs. „szczury kapitalizmu”.

4. Podsumowanie lekcji, zadanie domowe.

Część II (Lekcja II)

1. Nauczycielprosioogólneuwaginatematfilmu,oczymjest,czysiępodobał,etc. Informuje, że komentarze do filmu będą wykorzystane w dalszej części lekcji.

2. Krótka analiza filmu. Główne kwestie analizy:

• problematyka/tematyka filmu
• bohaterowie
• narracja i czas filmowy
• dialogi
• rola muzyki
• narracja obrazem

Uczniowie robią notatki w karcie pracy II (Zadanie 1).

Analiza środków filmowych powinna zostać przeprowadzona również w oparciu o przykłady – sceny, które uczniowie wybrali po obejrzeniu filmu. Nauczyciel może zapytać uczniów, czy znają inne polskie filmy o podobnej tematyce.

W kontekście emigracji wspomnieć można o stosunkowo nowym serialu Londyńczycy (2009), czy starszej ekranizacji powieści Edwarda Redlińskiego Szczęśliwego Nowego Jorku (1997) w reżyserii Janusza Zaorskiego. Wątek emigracji, choć w innym kontekście historyczo-politycznym, porusza również Wszystko co kocham (2009) Jacka Borcucha. Postać Marcina można porównać z postacią Witka z Przypadku (1981) K. Kieślowskiego (figura nieobecnego ojca).

3. Dyskusja nad filmem.

Nauczyciel moderuje dyskusję, której osią są główni bohaterowie.

Pytania wprowadzające do dyskusji:

• Czy Waszym zdaniem główni bohaterowie podjęli słuszną decyzję? Jak Wy byście postąpili? Może to inna postać z filmu ukazuje właściwą postawę względem polskiej rzeczywistości?
• W Polsce pojawiło się wiele kategorii socjologiczno-marketingowych, opisujących dzisiejszą młodzież i ludzi w sytuacji bohaterów. Mówiono już o pokoleniu/generacji „Nic”, „JP2″, pokolenie „Y” już chyba mija, aktualnie „na topie” są „oburzeni”. Czy bohaterowie należą/pasowaliby do któryś z tych grup? Czy odnajdujecie się w którejś z nich? Czy one coś o Was mówią?
• Czy da się w Polsce żyć „głośniej od bomb”? Co to sformułowanie może
  oznaczać?
• Dlaczego tak/nie? Jeśli tak, to w jaki sposób?
• Jeśli nie, to co jest przeszkodą?

4. Podsumowanie obu lekcji, omówienie zadania domowego.

Praca domowa

Lekcja I

Temat lekcji jest nawiązaniem do filmu „Głośniej od bomb” (2002) Przemysława Wojcieszka, jednego z najciekawszych polskich filmów I dekady XXI wieku.

Obejrzyj film [3], następnie wybierz scenę, która Twoim zdaniem najlepiej oddaje klimat „polskiego zadupia”. Scenę należy krótko opisać:

• wymienić uczestniczących w niej bohaterów
• wskazać jej miejsce/lokalizację
• opisać krótko jej przebieg oraz charakter (rozmowa, scena bez dialogu, itp.)
• uzasadnić swój wybór.

Opis należy umieścić w karcie pracy I (Zadanie 3).

Lekcja II

Uczeń ma do wyboru jedno z trzech zadań.

1. W filmie Wojcieszka oglądamy problem związany z podjęciem ważnej decyzji. Wyobraź sobie sytuację podobnej pary, która próbuje przyjechać do Polski. Wskaż 5 zalet życia w Polsce oraz 5 aspektów (zagrożeń), z którymi mogą się zetknąć emigranci, i które – Twoim zdaniem – wymagałyby usunięcia lub naprawy.

2. Napisz recenzję filmu „Głośniej od bomb”. W tekście postaraj się zawrzeć scenę, którą opisałaś(-eś) po obejrzeniu filmu.

3. W filmie znajduje się bardzo dużo przedmiotów – rekwizytów. Wybierz jeden z wymienionych i postaraj się go opisać – czy pamiętasz, w jakiej scenie lub scenach się pojawia? Postaraj się wskazać jak najwięcej jego znaczeń. Możesz posłużyć się tutaj tzw. mapą myśli. Wskaż rolę, jaką odegrał/odgrywa u danego bohatera.

• Uszczelki
• Wrotki
• Kominy
• Książka – zbiór wierszy Haliny Poświatowskiej

Dlaczego, Twoim zdaniem, „Głośniej od bomb” jest „przeładowane” różnymi przedmiotami, rzeczami? Odpowiedz pisemnie w kilku zdaniach.

Sposoby oceny pracy:

• Aktywność podczas lekcji;
• Ocena pracy domowej – po II części zajęć. „American dream” czy „polskie zadupie”, czyli jak i gdzie żyć „głośniej od bomb”?

Załączniki

Część I

1. Podaj przynajmniej 5 cech, które Twoim zdaniem najlepiej charakteryzują pojęcie „american dream” oraz „polskie zadupie”.

AMERICAN DREAM	POLSKIE ZADUPIE

Jaka może być Twoim zdaniem ich cecha wspólna i co może być tego przyczyną?

2. Zastanów się nad poniższymi pytaniami i udziel zwięzłej, kilkuzdaniowej, pisemnej odpowiedzi. Pamiętaj o uzasadnieniu swoich przypuszczeń.

1. Kiedy hasło „american dream” stało się w Polsce popularne?
2. Jakie były jego źródła, w jaki sposób Polacy złapali amerykańskiego „bakcyla”?

Odpowiedzi:
1.

---

---

---

2.

---

---

---

3. Film – wybrana scena.

„American dream” czy „polskie zadupie”, czyli jak i gdzie żyć „głośniej od bomb”?

Część II

1. Analiza filmu i wybranych filmowych środków wyrazu (wskazówki i propozycje wniosków)

Problematyka/tematyka filmu	Dorosłość, emigracja, wolność, szczęście, wybory egzystencjalne, odpowiedzialność.
Bohaterowie	Dwoje głównych bohaterów, bohaterowie drugoplanowi blisko związani z parą głównych postaci.
Narracja i czas filmowy	Obiektywna, trzecioosobowa, ukazana poprzez montaż linearny i równoległy; Czas filmowy – kilka dni, od śmierci ojca do dnia jego pogrzebu.
Dialogi	Dostarczają kluczowych informacji dla charakterystyki bohaterów.
Rola muzyki	Buduje nastrój filmu oraz ilustruje stan psychiczny i umysłowy bohaterów; jest łącznikiem między filmową fikcją a światem rzeczywistym.
Narracja obrazem	Kamera podąża za bohaterami, w filmie pojawia się estetyka i dynamika wideoklipu. Niektóre obrazy się powtarzają (np. kominy).

Bibliografia

[1] Nauczyciel może wskazać przykłady kina popularnego, w których idea ta jest „przepracowywana”. Za kamień milowy można uznać Rocky’ego (1976) Johna G. Avildsena. Z kolei ważnym głosem krytyki był film Permanent Vacation (Nieustające wakacje) (1980) niezależnego reżysera Jima Jarmusha. W najnowszym kinie Hollywoodu pojawiło się wiele filmów pokazujących działanie tego mitu we współczesnym społeczeństwie Amerykanów. Słynny Forrest Gump (1994) Roberta Zemeckisa traktuje tę wartość po części nostalgicznie. Jednym z ciekawszych i krytycznych obrazów jest np. American Beauty (1999) Sama Mendesa oraz Crash (Miasto Gniewu) (2004) Paula Haggisa. W tym kontekscie należy też przypomnieć głośny The Social Network (2010) Davida Finchera. Warto podkreślić, iż każdy z tych filmów zbudowany jest w innej formie narracji.

[2] W przypadku „polskiego zadupia” dyskusja w tej części zajeć powinna pozostać „poza kinem”, w granicach przykładowych pytań:

• W jakim sensie i dlaczego Polskę można traktować jako zadupie?
• Czy są ku temu podstawy?
• Czy są one obiektywne?

Przykłady filmowe warto wskazać na kolejnej lekcji, przy omawianiu filmu P. Wojcieszka.

[3] Nauczyciel może zaproponować wspólną projekcję filmu w szkole.