Cele lekcji

Cel ogólny:

• doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji filmu reżysera wymienionego w nowej podstawie programowej z języka polskiego (IV etap edukacyjny).

Cele szczegółowe:

• utrwalanie pojęć z zakresu języka filmu;
• dostrzeżenie przydatności filmu jako źródła wiedzy o świecie i historii;
• spojrzenie na film jako dzieło korespondujące z innymi dziedzinami sztuki (intertekstualność sztuki filmowej);
• doskonalenie umiejętności tworzenia wypowiedzi ustnej na określony temat inspirowanej tekstem kultury, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki (wymagania egzaminacyjne na maturę ustną z języka polskiego);
• nabywanie umiejętności potrzebnych do życia w społeczeństwie informacyjnym.

Środki dydaktyczne dostęp do internetu; karty pracy; rzutnik multimedialny/tablica interaktywna.

Formy pracy praca indywidualna w domu; praca w grupach; praca z całą klasą. Metody pracy lekcja odwrócona; praca z materiałami audiowizualnymi (film, plakat, piosenka do filmu); mapa skojarzeń; rozmowa kierowana; burza mózgów; miniwykład.

Przebieg lekcji

Przed zajęciami:

Nauczyciel prezentuje uczniom stronę http://www.youtube.com/studiofilmowekadr, na której można legalnie i bezpłatnie obejrzeć wybrany film wyprodukowany w Studiu Filmowym KADR oraz prosi o obejrzenie filmu Andrzeja Wajdy „Niewinni czarodzieje” http://www.youtube.com/watch?v=9llc-8x4O68. Rozdaje uczniom Kartę pracy w domui poleca jej wypełnienie przed zajęciami (elementy lekcji odwróconej).

Przebieg zajęć:

1.Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo inteligent i dzieli uczniów na 4 – 5 zespołów. Grupy przez 5 minut mają wypracować swoje skojarzenia z powyższym pojęciem (mapa skojarzeń). Po wpisaniu wypowiedzi w schemat na tablicy, nauczyciel wspólnie z całą klasą formułuje definicję inteligenta.

Propozycja schematu:

Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub odczytuje słownikową definicję:

„Joanna Kurczewska wskazuje na występujące w Polsce cztery koncepcje inteligencji. Jest to:

1. zbiorowość osób wyróżniających się wysokimi walorami intelektualnymi, artystycznymi, moralnymi;
2. zbiorowość osób trudniących się zawodowo pracą umysłową bądź artystyczną;
3. zbiorowość ludzi, którzy swą egzystencję opierają na pracy umysłowej i w związku z jej wykonywaniem znajdują się w określonym miejscu struktury społecznej oraz pełnią specyficzne funkcje w społeczeństwie i państwie;
4. zbiorowość wyróżniona z uwagi na szczególny typ orientacji aksjologicznych wynikających z kompetencji intelektualnych”.

Joanna Kurczewska, Inteligencja [w:] „Encyklopedia socjologii” Tom 1, Warszawa 1998, s. 337-343.

2. Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w tekście „Tanga” Sławomira Mrożka fragmentów, które pomogą sformułować argumenty do tezy: „Tango” S. Mrożka ukazuje krytyczny obraz inteligencji.

Uczniowie odczytują i interpretują wybrane fragmenty. Przy pomocy nauczyciela formułują argumenty i podsumowują wypowiedź na zadany temat.

3. Nauczyciel prosi uczniów o uzasadnienie zestawienia „Tanga” S. Mrożka z „Niewinnymi czarodziejami” w reż. A. Wajdy (rozmowa kierowana).

– Oba teksty kultury dokonują rozrachunku na środowiskiem inteligenckim.

4. Nauczyciel odwołuje się do wiadomości przygotowanych przez uczniów w pracy domowej. Uczniowie, posługując się notatkami domowymi, ustalają czas i miejsce akcji filmu i charakteryzują głównych bohaterów.

– Czas akcji ogranicza się do 24 godzin, wydarzenia rozgrywają się w Warszawie (klub „Stodoła” koło Pałacu Kultury i Nauki, „Largactil” na Starym Mieście, sportowa hala Gwardii) w latach 50 – tych XX wieku. Bohaterami są młodzi, wykształceni ludzie. Bazyli (Andrzej) jest lekarzem sportowym, a Pelagia prawdopodobnie studentką.

5.Nauczyciel podkreśla, że aby w pełni zanalizować i zinterpretować dzieło filmowe należy również zwrócić uwagę na inne środki wyrazu w filmie, w tym przypadku na rolę: tytułu, piosenki i plakatu filmowego (praca z tekstem audiowizualnym).

Tytuł filmu:

„…Mędrce dawnych wieków

Zamykali się szukać skarbów albo leków

I trucizn – my niewinni młodzi czarodzieje

Szukajmy ich, by otruć własne swe nadzieje”.

Adam Mickiewicz „Dziady” cz. I, w. 27 -30.

1.Zinterpretuj zacytowany fragment „Dziadów” Adama Mickiewicza.

2.Dlaczego, Twoim zdaniem, Andrzej Wajda nazwał bohaterów swojego filmu „niewinnymi czarodziejami”? W jaki sposób to określenie odnosi się do treści filmu?

Piosenka do filmu: http://www.sfkadr.com/lista-dialogowa,1125,1,show-27430,dialog

Nauczyciel odtwarza piosenkę na ekranie/tablicy interaktywnej i wyświetla tekst piosenki zamieszczony na oficjalnej stronie internetowej Studia Filmowego KADR.

1. W których momentach filmu pojawia się piosenka Sławy Przybylskiej?
2. Jaki widzisz związek między tekstem piosenki a losami bohaterów?
3. Jakie znaczenie w życiu bohaterów odgrywa muzyka? Jaką rolę odgrywała muzyka jazzowa w czasach PRL – u?

Plakat filmowy: http://gapla.fn.org.pl/plakat/2342/niewinni-czarodzieje.html

Nauczyciel prezentuje serwis internetowy Filmoteki Narodowej – Galeria Plakatu Filmowego

http://gapla.fn.org.pl/, udostępniający około 2500 plakatów i afiszów filmowych.

1. Jaki pomysł kompozycyjny wykorzystał Wojciech Fangor, autor plakatu? Jakie odczytania plakatu umożliwia?
2. Opisz i zinterpretuj elementy scenografii widoczne na plakacie. Jakie rolę odgrywają one w interpretacji filmu?
3. Opisz i zinterpretuj sposób prezentacji bohaterów na plakacie.

6. (burza mózgów): Jaki obraz inteligencji czasów PRL – u ukazuje dramat Sławomira Mrożka „Tango” i film w reż. Andrzeja Wajdy „Niewinni czarodzieje”?

– Obaj twórcy krytykują bierność tej warstwy społecznej, niezdolność do buntu wobec władzy, brak dojrzałości i obojętność wobec rzeczywistości społecznej, niezdolność do nawiązywania głębszych relacji międzyludzkich.

Nauczyciel wysłuchuje przemyśleń uczniów i łączy ich odpowiedzi z kontekstem historycznym (miniwykład):

– film „Niewinni czarodzieje” został zrealizowany po wydarzeniach w 1956 roku, pokazuje obraz Polski czasów stalinizmu i konsekwencje wpływu władzy totalitarnej na młode pokolenie inteligencji w Polsce (zwraca również uwagę na fakt, że nie jest to film historyczny, raczej esej socjologiczny, brak tu konkretnych aluzji politycznych); nauczyciel cytuje wypowiedź Andrzeja Wajdy: „Niewinni czarodzieje są dziś pewnie jednym z najbardziej obojętnych politycznie filmów, jakie zrealizowałem. Całkowicie inaczej oceniały go jednak władze z czasów Gomułki. Niewinny temat młodego lekarza, który lubi elastyczne skarpetki i dobre papierosy, posiada magnetofon i nagrywa na nim swoje dialogi z dziewczętami, którego jedyną pasją jest gra na perkusji w jazzowym zespole Krzysztofa Komedy – okazał się bardziej drażliwy dla ideologów-wychowawców niż Armia Krajowa i powstanie warszawskie”.

Źródło: http://www.wajda.pl/pl/filmy/film05.html

– dramat „Tango”, opublikowany w roku 1964, nie odwołuje się do konkretnego czasu historycznego, ani nie jest konkretnie wpisany w rzeczywistość polską; krytycy jednak dostrzegli w utworze aluzje do ówczesnego systemu totalitarnego w Polsce; odczytali utwór jako oskarżenie inteligencji, czyli grupy obarczonej szczególną odpowiedzialnością społeczną, za brak próby buntu i przeciwstawienia się władzy.

Praca domowa

1.Portret XX – wiecznego inteligenta ukazany w wierszu Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego „Śmierć inteligenta”. Dokonaj analizy i interpretacji utworu, uwzględniając odpowiednie konteksty. Tekst znajdziesz na oficjalnej stronie poety pod adresem:

http://www.kigalczynski.pl/wiersze/smiercint.html?p=_wi

*2. Wskaż w filmie „Niewinni czarodzieje” elementy, które są dowodem na to, że Andrzej Wajda sięgnął po wątki autotematyczne. Zwróć uwagę na nazwiska aktorów i bohaterów i wybrane sceny *.

Załączniki

Materiał pomocniczy dla nauczyciela:

Elementy autotematyczne:

– w pierwszej sekwencji Mirka (Wanda Koczeska) przechodzi koło plakatu do filmu „Niewinni czarodzieje”

– wśród postaci filmowych pojawiają się aktorzy, którzy grają samych siebie: Krzysztof Komeda (muzyk jazzowy), Andrzej Trzaskowski (trębacz), Sława Przybylska (piosenkarka), itd.

– piosenka Sławy Przybylskiej „Była pogoda” pojawia się w filmie dwukrotnie: pierwszy raz jest odśpiewana przez piosenkarkę w klubie „Largactil” (w filmie „Manekin”), drugi raz słyszymy ją w radiu w domu Andrzeja, zapowiadaną przez speakera jako piosenkę z filmu „Niewinni czarodzieje”, śpiewaną przez Sławę Przybylską.

Karta pracy w domu (przed planowanymi zajęciami)

Obejrzyj film „Niewinni czarodzieje” http://www.youtube.com/watch?v=9llc-8x4O68i odpowiedz na poniższe pytania:

1. Określ czas i miejsce zdarzeń w filmie „Niewinni czarodzieje”.
2. Nakreśl portret socjologiczny głównych bohaterów: Bazylego i Pelagii.
3. Czy, Twoim zdaniem, w filmie pojawiają się elementy scenografii i świata przedstawionego kojarzące się tylko z czasami PRL – u? Uzasadnij odpowiedź i wyjaśnij motywacje twórców filmu.

Bibliografia

1. Barbara Gutkowska, „O Tangu i Emigrantach Sławomira Mrożka”, Katowice 1998.
2. Jean – Louis Manceau, „Niewinni czarodzieje, czyli tragedia złudzeń”, „Kwartalnik Filmowy”1996, nr 15 – 16, s. 229 – 236.
3. Paweł Szarek (2008), „Słodka obietnica filmowej przygody. Co nam mówią plakaty filmowe?”, http://www.ikonosfera.umk.pl/index.php?id=82 [25 sierpnia 2013]
4. Tadeusz Lubelski, „Wajda”, Wrocław 2006, s. 83 – 85.