Cele lekcji

W czasie zajęć uczeń:

• doskonali umiejętności analizy i interpretacji dzieła filmowego
• zdobywa wiedzę o twórczości Lecha Majewskiego
• zdobywa wiedzę o możliwościach technicznych współczesnego kina
• zdobywa wiadomości na temat aktorów grających w filmie „Młyn i krzyż”
• doskonali umiejętność tworzenia i przedstawiania prezentacji
• doskonali umiejętności charakterystyki bohaterów
• prezentuje swoje stanowisko
• ćwiczy umiejętność współpracy

Środki dydaktyczne komputer i projektor

Formy pracy praca z całą klasą praca w grupie Metody pracy metoda projektu pogadanka edukacyjna prezentacja

Przebieg lekcji

Przebieg zajęć lekcji przeprowadzonej po obejrzeniem filmu „Młyn i krzyż” Lecha Majewskiego.

Uczniowie pracowali metodą projektu. Dwa tygodnie przed przeprowadzeniem zajęć dostali zadanie, które polegało na przygotowaniu krótkiej prezentacji multimedialnej na jeden z następujących tematów:

• Geneza filmu „Młyn i krzyż”.
• Reżyser filmu „Młyn i krzyż” i jego twórczość.
• Aktorzy grający w filmie „Młyn i krzyż”.
• Sposób tworzenia filmu – możliwości techniczne wykorzystane w „Młynie i krzyżu”.

W tym miejscu lekcji młodzież prezentuje efekty swojej pracy.

Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

• Dlaczego na obrazie Bruegla umieścił tak dużo postaci (ok. 500)?  Według jakiego klucza są one rozmieszczone? (obraz musi zawierać wiele historii – Bruegel będzie pracował jak pająk)
• Dlaczego Chrystus jest ukryty na obrazie? (ponieważ jest najważniejszy)

Prosimy uczniów, żeby wymienili postaci, których historię przedstawił w swoim filmie Lech Majewski.

Nauczyciel dzieli klasę na 9 grup i wyjaśnia, na czym będzie polegało ich zadanie. Każdy z zespołów wylosuje jedną z postaci występujących w filmie Lecha Majewskiego i wykona następujące polecenia:

1. Opisz historię postaci przedstawionej w filmie „Młyn i krzyż”.
2. Jakie dostrzegasz uniwersalne znaczenie losów ich życia?

Przewidywane odpowiedzi uczniów:

MŁYNARZ

Postać ta symbolizuje Boga. Stoi on ponad wszystkimi i obserwuje to, co dzieje się na dole. Stwórca czuwa nad ludźmi, przygląda się ich czynom, chce naprawić zło, które dostrzega. Mężczyzna poprzez uniesienie ręki zatrzymuje młyn. Może to oznaczać zwrócenie uwagi na to, co najważniejsze, chwilę zadumy nad własnym życiem.

NETJE I JANEKE – MŁODE MAŁŻEŃSTWO

Para po raz pierwszy ukazana została rankiem w swoim mieszkaniu. Potem małżonkowie idą z cielakiem na targ, po drodze siadają, aby odpocząć. Ich zachowanie świadczy o tym, że darzą się uczuciem. Kobieta kupuje chleb od wędrownego sprzedawcy, obchodzi się z nim z szacunkiem. Następnie mężczyzna zostaje złapany przez hiszpańskich żołnierzy, okrutnie torturowany i umieszczony na kole zaczepionym na palu. Ludzie znajdujący się obok niego nie reagują na nieszczęście młodego mężczyzny, nikt mu nie pomaga. Jest to spowodowane tym, że boją się o siebie, wolą nie ryzykować własnego życia. Ukazana została tu niesprawiedliwość i niezawinione cierpienie.

NICHOLAS JONGHELINCK – BOGATY KUPIEC

Mieszka w Anwterpii, jest bankierem, kolekcjonerem obrazów. Prowadzi rozmowy z Brueglem dotyczące sztuki i obrazu, który mistrz obecnie tworzy. Nie akceptuje on ingerencji Hiszpanów oraz przemocy, której się dopuszczają. Rozczarowuje go to, co dzieje się w jego kraju. Uważa, że król Filip II prześladuje bez powodu ludność tego miasta. Jego postawa utożsamia tolerancję religijną.

BRUEGEL

Nie ingeruje w losy malowanych osób. Przygląda się pewnym scenom, szkicuje, szuka inspiracji w przyrodzie (scena z pająkiem). Pokazane jest również jego życie rodzinne, żona, dzieci. Mistrz rozmawia z Nicholasem Jonghelinckiem o koncepcji malowanego obrazu.

ZASYPYWANA ŻYWCEM KOBIETA

Nie wiadomy, co ta kobieta zrobiła, że spotkała ją aż tak wielka kara. Możemy się jednak domyślać, że jest to heretyczka, ponosząca konsekwencje swojego wyboru religijnego. Filip II wydał edykt mówiący o tym, że należy surowo karać wszystkich podejrzanych o protestantyzm. W Antwerpii kobiety heretyczki były grzebane żywcem. Możemy porównać tę sytuację z historią Hioba i jego niezawinionym cierpieniem.

JUDASZ

Bohater ten modli się w kościele. Po ukrzyżowaniu Chrystusa rzuca pieniądze, które otrzymał za zdradzenie go i wiesza się. Śmierć przez powieszenie była wówczas uważana za niegodną. Judasz nie był w stanie żyć ze świadomością zdrady. Sceny z jego udziałem są zazwyczaj mroczne, dużą rolę odgrywa tu nastrój zapowiadający nieszczęście.

DWAJ SKAZAŃCY, KTÓRZY BĘDĄ UKRZYŻOWANI WRAZ Z CHRYSTUSEM

Skazaniec siedzący z przodu wozu, to prawdopodobnie ten, który zostanie potępiony. Unosi on twarz ku niebu, boi się. Drugi, znajdujący się z tyłu, trzyma kurczowo krzyż w dłoniach. Bruegel posłużył się tu ironią, ponieważ mężczyzna, który ma być ukrzyżowany ściska krucyfiks. Można tu nawiązać do sytuacji społeczno – politycznej. Hiszpanie torturowali i mordowali ludzi w imię Chrystusa. Kary za herezję dla wyznawców protestantyzmu były niezwykle okrutne.

MATKA BOSKA

Matka Boska boi się, że utraci ukochanego syna. Rozpacza widząc śmierć Jezusa. Cierpienie podkreślone zostało odpowiednim ukazaniem Maryi – cierpiąca twarz na tle chmur. Występuje tutaj motyw Mater Dolorosa czyli matki bolejącej.

JEZUS

Chrystus ukazany został w więzieniu. Hiszpanie biją go, biczują i zakładają mu koronę cierniową. Dają Jezusowi krzyż i prowadzą na Golgotę. Chrystus nie może już unieść krzyża. Żołnierze chcą, żeby pomógł mu Szymon, ale ten broni się przed tym. Następnie żołnierze dokonują ukrzyżowania.

Bruegel przedstawia na swoim obrazie ostatnią drogę Chrystusa, ale umieszcza ją we współczesnej mu Flandrii. Podkreśla w ten sposób, że jego rodacy cierpią tak samo, jak Jezus. W jego ojczyźnie obecne są wówczas prześladowania z powodów politycznych i religijnych dokonywane przez hiszpańską inkwizycję. Lech Majewski kontynuuje w swoim filmie poglądy malarza dotyczące tolerancji religijnej i wolności człowieka.

Jakie symbole możemy zauważyć w filmie i co one oznaczają?(młyn na skale, krzyż, czerwień, drzewo życia, drzewo śmierci, kręgi)

Przewidywane odpowiedzi uczniów:

MŁYN NA SKALE

Umieszczenie młyna na dużej wysokości nie ma żadnego uzasadnienia praktycznego. Skała może symbolizować tę, na której Piotr miał zbudować Kościół. Schody, po których idzie na początku filmu parobek, są łącznikiem między ziemią a niebem. Chleb, wytwarzany w młynie, symbolizuje pracę oraz świętość. Cisza podkreśla skupienie na wykonywanych czynnościach oraz harmonię. Wiatrak poruszany podmuchem powietrza zależy od pogody, tak jak życie człowieka uzależnione jest od harmonii z przyrodą.

KRZYŻ

Oznacza cierpienie, poświęcenie się dla ludzkości, ale również jest nadzieją na zmartwychwstanie.

CZERWIEŃ

Hiszpanie ukazani w czerwonych ubraniach symbolizują krew, cierpienie, okrucieństwo.

DRZEWO ŻYCIA I DRZEWO ŚMIERCI

Część obrazu przedstawiającą niebo możemy czytać jak książkę od lewej do prawej. Po lewej stronie obrazu stoi drzewo, na którym widnieją liście, co symbolizuje życie. Po prawej stronie jest widoczny pal z kołem do tortur na szczycie, oznaczający śmierć. Jednak obok tego drewnianego pala widać małe zielone listki, symbolizujące nadzieję na zmartwychwstanie.

KRĘGI

Na obrazie znajdują się trzy kręgi. Pierwszy okala miasto i związany jest z jego dynamiką, życiem, energią. Drugi ukazany został w oddali po prawej stronie i okala miejsce egzekucji, symbolizując śmierć. Trzeci krąg tworzą ludzie wędrujący z miasta na Golgotę – to ciągłe poruszanie się człowieka między życiem a śmiercią.

Jak rozumiecie zakończenie filmu Lecha Majewskiego?

Wyjście z obrazu, pokazanie jego ramy i wnętrza sali muzealnej ma zwrócić uwagę widza na to, że inne dzieła również mają swoje historie. W podobny sposób jak „Drogę krzyżową” możemy oglądać różne płótna. Film ten ma być dla nas inspiracją, aby odkrywać nowe interpretacje znanych obrazów.

Praca domowa

Znajdź obraz, na podstawie którego chciałbyś zrobić film fabularny. Przedstaw pomysł tego filmu.

Bibliografia

1. M. F. Gibson, l. Majewski, „Bruegel. Młyn i krzyż”, Wydawnictwo Bosz, Olszanica 2010.
2. R. i R. Hagen, „Bruegel. Dzieła wszystkie”, Taschen, Warszawa 2005.