Cele lekcji

W trakcie zajęć uczeń:

• tworzy definicje pojęć i asocjacji związanych z terminem „rodzina”;
• uświadamia sobie znaczenie przynależności do własnej rodziny;
• ćwiczy umiejętności związane z pozytywnymi relacjami rodzinnymi;
• przypomina tradycje i obrzędy związane ze Świętami Bożego Narodzenia;
• rozróżnia wartości materialne od duchowych;
• argumentuje swoje tezy;
• współpracuje z grupą;
• pracuje z tekstem filmowym (analizuje tekst filmowy)

Czas pracy 2 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne „Karta pracy ucznia – Symbole świąteczne”; Zdjęcia prezentujące ludzi podczas Świąt Bożego Narodzenia (uczniowie przynoszą własne zdjęcia); Kolorowy papier (klej, nożyczki); „Piramida potrzeb” Abrahama Maslowa.

Formy pracy praca indywidualna; praca grupowa; Metody pracy praca z tekstami kultury; heureza; dyskusja i debata

Przebieg lekcji

UWAGA!
Przed realizacją scenariusza uczniowie muszą zobaczyć film pt.: „Opowieść wigilijna”
w reżyserii Roberta Zemeckisa (USA, 2009).

Przed zajęciami (dotyczy „Lekcji 1″):

Na kilka dni przed planowaną godziną wychowawczą nauczyciel prosi, aby uczniowie:

• przynieśli na zajęcia zdjęcia prezentujące ich własne rodziny podczas Świąt Bożego Narodzenia (najlepiej przy stole wigilijnym)
• przynieśli kolorowe kartki papieru, klej i nożyczki

Lekcja 1.

Temat: O rodzinę trzeba dbać – nie tylko podczas świąt

Co Scrooge myślał o Świętach i tradycji świątecznej, zanim zaczęły nawiedzać go Duchy? Spróbujcie odpowiedź wzbogacić o przykłady z filmu „Opowieść wigilijna”.

Praca analityczna (z tekstem filmowym):

Nauczyciel prezentuje uczniom przykłady filmowe:

Fragment 03:45 – 04:35

• Dlaczego uliczny chór zamilkł w momencie, kiedy podszedł do nich Scrooge?
• Dlaczego mały chłopczyk schował za plecy naczynko, do którego zbierali pieniądze?
• Jak zareagowali, gdy Scrooge przeszedł dalej? Dlaczego zaczęli śpiewać zniżonym głosem?

Fragment 08:28 – 11.23

• W jakim celu przyszedł do Scrooge’a siostrzeniec? Jak Scrooge go potraktował? Dlaczego nie przyjął jego zaproszenia?
• Jak rozumiecie zdanie wypowiedziane przez Scrooge’a: „Jeżeli chcesz znać moje zdanie, każdego durnia, który trzęsie ludziom o wesołych świętach pod oknami, należy utopić w garze puddingu… I wbić gałąź jedliny w serce”.
• Jak mu odpowiedział Siostrzeniec? Spróbujcie rozwinąć jego myśl:
  „Jest wiele rzeczy, z których nic nam nie przychodzi, ale dają nam radość. Jedna z nich to właśnie święta. Boże Narodzenie to taki niezwykły czas. Czas ciepła i dobra, kiedy ludzie otwierają się na innych i myślą o bliźnich jako współtowarzyszach podróży przez życie, a nie jako o istotach obcej rasy, zdążających do nikąd. I dlatego wuju, chociaż nigdy mi dzięki nim nie przybyło ani złota, ani srebra w kieszeni, to przyszło mi z nich bardzo wiele. I dzięki za to naszemu stwórcy”.

Tradycje świąteczne
Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

• Jakie są zewnętrzne oznaki doświadczania świąt? Bez czego sobie nie można wyobrazić świąt?

Nauczyciel rozdaje „Kartę pracy ucznia”. Uczniowie mają za zadanie przyporządkować symbol świąteczny do jego znaczenia. Nauczyciel pyta:

• Jakie znacie symbole świąteczne? Czy wiecie, co one oznaczają?

Nauczyciel prosi, aby uczniowie powiesili na tablicy przyniesione zdjęcia, prezentujące ich rodziny podczas Świąt. Uczniowie mogą podejść do tablicy i pooglądać zdjęcia.
Nauczyciel zadaje pytania:

• Czym te zdjęcia się od siebie różnią, a w czym są podobne?
• Jaki nastrój na nich panuje?
• Czy postacie na nich obecne są wesołe, czy smutne?

Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat wewnętrznych doświadczeń związanych ze świętami.

• Co jest w świętach najważniejsze? (odp. przebywanie z rodziną)
• Dlaczego podczas świąt ludzie starają się nie kłócić?
• Pamiętacie jednego z „gości” Scrooge’a – Ducha Tegorocznego Bożego Narodzenia? Jak został przedstawiony w filmie?

Nauczyciel włącza fragment filmu: 43:25 – 46:20

• Dlaczego Duch nie posiada miecza?
• Co oznaczają wypowiedziane przez Ducha słowa: „Pokój na świecie. Życzliwość wobec bliźnich”? Dlaczego akurat on je wypowiada?

Czym, Waszym zdaniem, jest „Duch Świąt”, rozumiany nie jako postać literacka czy filmowa, lecz jako „świąteczny klimat”. Jak byście go opisali? Czy w każdym roku, w okolicach Wigilii, odczuwacie „Ducha Świąt”?

Łańcuch najcenniejszych wartości

Nauczyciel prosi uczniów, aby przygotowali kolorowe kartki papieru i pocięli ja na dwucentymetrowe paski.

Uczniowie zapisują na paskach ważne wartości, o których nie wolno zapominać, przede wszystkim podczas Świąt (dobroć, współczucie, pomoc). Nauczyciel pomaga uczniom w znalezieniu odpowiednich słów.

Uczniowie sklejają paski w formę łańcucha choinkowego i gotowy łańcuch wieszają na choince.

Nauczyciel dziękuje uczniom za zajęcia.

Lekcja 2.

Temat: Być kochanym i kochać – ważniejsze od tego, by posiadać…

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie tych fragmentów filmu Roberta Zemeckisa pt. „Opowieść wigilijna”, w których ujawniają się negatywne cechy głównego bohatera (czyli do momentu przemiany).

Praca analityczna (z tekstem filmowym):

Pierwsza scena – 01:30 – 03:45
Przed rozpoczęciem oglądania, nauczyciel prosi uczniów, aby dokładnie przyjrzeli się gestom postaci.

Pytania:

• Dlaczego oczy Marleya przykryte są monetami?
• W jaki sposób właściciel zakładu pogrzebowego zwraca się do Scrooge’a o zapłatę? Jaki wykonuje gest?
• Co symbolizuje gest wyciągniętej dłoni? W jakich sytuacjach można najczęściej go spotkać? (gdy ktoś prosi o jałmużnę, pomoc)
• Jak zachowuje się Scrooge, gdy widzi wyciągniętą dłoń? Jaka jest jego reakcja?

02:35 – zwróćcie uwagę, w jaki sposób Scrooge wyciąga monety ze swojej skarbonki. Dlaczego drży mu ręka? Co to oznacza?

• Jaki gest Scrooge wykonuje przed wyciągnięciem drugiej monety? Co on może oznaczać?
• Dlaczego Scrooge zabiera monety z ciała Marleya i żongluje nimi przed oczami małego pomocnika?

Już w pierwszej scenie filmu widz dowiaduje się, jakim typem człowieka jest Scrooge. Jest on wyjątkowym SKĄPCEM. Czy potraficie zdefiniować to słowo? Czy znacie inne określenia na skąpego człowieka (np. „dusigrosz”, chciwiec).

Fragment 11:23 – 13:38

• Jak Scrooge potraktował gości? Jak powinien ich przywitać?
• co goście poprosili? Kim są „potrzebujący”, o których mówili?
• W jaki sposób Scrooge miałby pomóc „potrzebującym”?
• Czy znacie jakiś „potrzebujących”? Czy jesteście w stanie jakoś im pomóc?

(Nauczyciel może tu wspomnieć na przykład o dzieciach z Domów Dziecka i zapytać uczniów, czy są w stanie pomóc dzieciom, które są w gorszej sytuacji życiowej).

Praca z „Piramidą potrzeb człowieka”

Nauczyciel na wstępie prosi uczniów o odpowiedź na pytania:

• Co jest człowiekowi niezbędne do życia?
  (Nauczyciel podkreśla słowo „niezbędne” – czyli takie, bez których człowiek nie jest w stanie przeżyć. Muszą pojawić się zatem odpowiedzi: tlen, picie, jedzenie, schronienie).
• Jakie są zatem podstawowe potrzeby człowieka, bez których człowiek nie mógłby przeżyć?
  (potrzeby fizjologiczne: jedzenia, schronienia).

Nauczyciel przyczepia na tablicy uproszczoną „Piramidę potrzeb człowieka” (zał. nr 1). Uczniowie próbują scharakteryzować każdą z potrzeb. Nauczyciel służy pomocą i tłumaczy niejasne sformułowania.

Dalsza część pytań nauczyciela:

• Które z podanych potrzeb człowieka, są zaspakajane przez rodziców/opiekunów? (dyskusję prowadzimy w tym kierunku, aby uczniowie doszli do wniosku, że wszystkie ich potrzeby są zaspakajane przez rodziców).
• Pomyślcie o swoich relacjach z rodzicami. W jakich codziennych sytuacjach znajdziecie potwierdzenie tezy, że Rodzice/Opiekunowie zaspakajają większość Waszych potrzeb?

Przykładowe odpowiedzi:

• przede wszystkim dają nam pożywienie, picie i dach nad głową (potrzeby fizjologiczne)
• kochają nas (potrzeba przynależności do grupy)
• uważają, żeby nic złego się nam nie stało (nawet jeśli zabraniają nam np. wyjść z domu po zmroku, czynią to tylko z troski o nas)

Nauczyciel może w tym miejscu zadać uczniom pytanie:

• A co z nauką? Czy nie jest tak, że Rodzice/Opiekunowie, zaspakajając Waszą potrzebę samorealizacji, pozwalają Wam się uczyć, a Wy odbieracie to jako przymus? Przecież im zależy na tym, abyście się rozwijali, pogłębiali swoje talenty, odnieśli w przyszłości sukces!
• Jeżeli pomyślicie teraz o potrzebach Waszych Rodziców/Opiekunów to zaspokojenie której z potrzeb możecie im zagwarantować? (przynależności do grupy)
• Jak zatem możecie im się zrewanżować?

KONKLUZJA: Rodzina jest nam potrzebna jak tlen do życia!

Miłość w rodzinie nie jest przekładalna na pieniądze

Nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

• Jak myślicie, jaki jest koszt utrzymania jednego dziecka od momentu poczęcia do osiągnięcia przez nie pełnoletniości (czyli do 18 roku życia)?. Spróbujcie to obliczyć.

Rozpoczyna się dyskusja. Uczniowie proponują swoje pomysły. Jedna osoba na tablicy zapisuje równanie (np. 500 zł miesięcznie x 12 miesięcy x 19 lat, co daje kwotę 114 000 zł).

Nauczyciel czyta uczniom fragmenty z artykułu zamieszonego na stronie http://www.dlarodzinki.pl/artykul/czytaj/ile-kosztuje-dziecko,783/
Autorka tekstu podaje, iż koszt utrzymania jednego dziecka wynosi nawet 400 000 złotych! W innym artykule: http://www.ciazowy.pl/artykul,ile-kosztuje-dziecko,918,1.html można wyczytać, iż na niemowlę rodzice wydają średnio 500 zł, a po wieku niemowlęcym wydatki na dzieci wciąż rosną.
Potwierdzają to badania zamieszczone na stronie: http://www.finanse.egospodarka.pl/31376,Ile-kosztuje-wychowanie-dzieci-w-Polsce,1,48,1.html – w raporcie „Ile kosztuje wychowanie dzieci w Polsce”.

Nauczyciel rozpoczyna kontrowersyjną dyskusję, posiłkując się pytaniami:

• Co można sobie kupić za kwotę czterystu tysięcy złotych? Czy Waszym zdaniem to jest duża, czy mała kwota?
• Jak myślicie: czy jeśli przed Waszym narodzeniem ktoś zaproponował Waszym rodzicom czterysta tysięcy złotych, to podjęliby jednak decyzję o Waszym urodzeniu?
• Dlaczego zatem zrezygnowaliby z tej kwoty?
• A Wy chcielibyście być bardzo bogaci, ale zupełnie sami, bez rodziny? Dlaczego nie?

KONKLUZJA: Miłość jest nieprzekładalna na pieniądze. Nie można jej kupić. Jest najcenniejszym z darów. Ludzie, którzy nie kochają i nie są kochani, są biedni! Nawet jeśli, tak jak Scrooge, posiadają majątek finansowy.

Praca domowa

Nauczyciel prosi uczniów, aby w ramach zadania domowego powiedzieli (lub napisali) rodzicom, jak bardzo ich kochają i doceniają to, że się nimi opiekują i obdarzają ich najcenniejszym z darów, czyli miłością.