Cele lekcji

Podczas zajęć uczniowie:

• odnajdują przesłanie filmu
• analizują zachowania i postawy bohaterów
• omawiają specyfikę filmowej wypowiedzi
• wyciągają wnioski, argumentują
• doskonalą sztukę dyskutowania
• prezentują wyniki swojej pracy
• uczą się we współpracy

Czas pracy 2 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne arkusze i kartki papieru, mazaki przygotowane przez nauczyciela arkusze z tabelą zawierającą wyznaczniki gatunkowe baśni ewentualnie rzutnik multimedialny i płyta z filmem

Formy pracy praca z całym zespołem klasowym praca w parach praca w grupach Metody pracy elementy heurezy dyskusja (z wykorzystaniem elementów metaplanu) „burza mózgów”

Przebieg lekcji

Nauczyciel zachęca uczniów, aby podzielili się swoimi wrażeniami w związku z obejrzanym filmem „Sztuczki”. (Co zwróciło ich uwagę? Co im się podobało? Jakie uczucia wywołuje film?)

Młodzież zastanawia się, jakie problemy zostały poruszone w filmie. Zgłoszone propozycje nauczyciel zapisuje na tablicy („burza mózgów”). Ustalone zostają również podstawowe informacje o analizowanym utworze. (ZAŁĄCZNIK NR 1)

Nauczyciel zwraca uwagę na głównego bohatera filmu – Stefka. Prosi uczniów, aby, pracując w parach, zastanowili się nad następującymi pytaniami:

• W jakiej sytuacji znajduje się bohater?
• O czym chłopiec marzy, do czego dąży?
• Jakie działania podejmuje Stefek, by osiągnąć swój cel?

Młodzież przez 10 minut dyskutuje w parach. Następnie dyskusja przeniesiona zostaje na forum klasy – wskazani przez nauczyciela uczniowie odpowiadają na postawione pytania, pozostali uzupełniają wypowiedzi kolegów, prezentując swój punkt widzenia. Nauczyciel zamyka tę część lekcji, zachęcając młodzież do sformułowania wniosków z dyskusji, dotyczących postawy bohatera wobec świata, sposobu jego postępowania, przesłania filmu. Uczniowskie spostrzeżenia zapisywane są na tablicy (i w zeszytach).

Warto podczas w tej części lekcji zaprezentować młodzieży wybrane sceny z filmu „Sztuczki” i razem z uczniami je zinterpretować (np. moment, gdy Stefek zatrzymuje jadącą lokomotywę, „oswaja” gołębie, krzyczy do ulicznych karciarzy, że trzeba grać na pieniądze, rzuca garść monet na torowisko itp.). Uważna analiza tych scen (i wspólna ich interpretacja) na pewno pogłębi odczytanie „Sztuczek” i pomoże sformułować pełniejsze WNIOSKI:

• Stefek tylko z pozoru jest naiwnym chłopcem, to świetny obserwator, odważny gracz gotowy postawić wszystko na jedną kartę, zagrać va banque o własne szczęście.
• Bohater filmu jest otwarty, szczery, ufny, obdarzony intuicją i empatią, zadziwia jego pomysłowość, zastanawia konsekwencja, z jaką dąży do realizacji swojego marzenia.
• Tytułowe sztuczki to sposób, w jaki chłopiec kieruje własnym losem, prowadzi grę ze światem i przeznaczeniem. Dodają one siły bohaterowi, umacniają wiarę w sukces podejmowanych działań.
• Postawa bohatera uczy widza optymizmu, akceptacji życia, zaufania do własnego losu, otwartości w stosunku do świata.
• Film zachęca do refleksji nad ludzkim losem, sensem życia, skłania do poszukiwania tego, co w życiu ważne.

Warto także przyjrzeć się siostrze Stefka – Elce, określić jej sytuację, marzenia i sposób, w jaki bohaterka filmu chce je urzeczywistnić. Zapewne uczniowie, oceniając postawę dziewczyny, zauważą, że Elka, jakkolwiek bardzo stara się uzyskać pracę we włoskiej firmie, to jednak nie jest tak zdeterminowana i konsekwentna w swoim działaniu, jak jej młodszy brat (trochę boi się nowej sytuacji, nie do końca wierzy w powodzenie swoich przedsięwzięć, traci pewność siebie, działa nieco chaotycznie – spóźnia się na rozmowy, zamiast wpływać na bieg wydarzeń, poddaje się im). Warto równie określić rolę, jaką Elka odgrywa w życiu Stefka (rodzeństwo łączą silne więzi, Elka czuje się odpowiedzialna za chłopca, jest jego mentorką, uczy go „sztuczek”, odgrywa rolę dobrej wróżki).

Nauczyciel nawiązuje do tematu lekcji i formułuje następny problem, nad którym będą pracowali uczniowie. Czy kluczem do pełniejszego odczytania filmu może być jego baśniowość? Co łączy film z tradycyjną baśnią, a co zdecydowanie go od niej różni?

Nauczyciel wspólnie z klasą określa wyznaczniki baśni i krótko je charakteryzuje. Następnie dzieli uczniów na kilka grup (najlepiej pięcioosobowych). Każdy zespół otrzymuje arkusz z tabelą (ZAŁĄCZNIK NR 2) i mazaki. Zadaniem zespołu jest przedyskutowanie, jakie elementy baśniowości można odnaleźć w filmie „Sztuczki”, a następnie wybranie (i zakreślenie mazakiem) jednego z krótkich stwierdzeń: TAK, RACZEJ TAK, NIE, RACZEJ NIE.

Po 15 minutach przedstawiciele grup umieszczają wypełnione tabele w wyznaczonym miejscu tak, aby były dla wszystkich widoczne. Porównanie tabel otwiera dyskusję na temat: Czy film „Sztuczki” można nazwać współczesną baśnią?

Nauczyciel zamyka dyskusję i podsumowuje wypowiedzi przedstawicieli grup. Dziękuje uczniom za pracę na zajęciach, najbardziej aktywnym wystawia oceny, zachęca młodzież do obejrzenia filmu Andrzeja Jakimowskiego „Zmruż oczy”, zadaje i objaśnia pracę domową. Lekcja kończy się krótką refleksją uczniów na temat przebiegu zajęć (Jak im się pracowało? Czego się nauczyli? Czy zajęcia pozwoliły im pełniej zrozumieć film?).

Praca domowa

Do wyboru:

• Czy film „Sztuczki” jest filmową baśnią? Krótko uzasadnij odpowiedź.
• Zinterpretuj tytuł filmu.
• Dlaczego bohater filmu – Stefek – budzi sympatię widzów?
• Obraz prowincji w filmach Andrzeja Jakimowskiego.
• Przedstaw różne rodzaje komizmu w filmie „Sztuczki”

Załączniki

Załącznik 1

• Film fabularny
• Produkcja: Polska
• Rok produkcji: 2007
• Premiera: 2007.10.26
• Dane techniczne: Barwny. 95 min. Okres zdjęciowy: 15 lipca-30 sierpnia 2006. Plenery: Wałbrzych.
• Reżyseria: Andrzej Jakimowski
• Scenariusz: Andrzej Jakimowski
• Zdjęcia: Adam Bajerski
• Scenografia: Ewa Jakimowska
• Muzyka: Tomasz Gąssowski
• Produkcja: Zjednoczenie Artystów i Rzemieślników, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (Warszawa), Telewizja Polska – Agencja Filmowa, Canal+ Polska, Opus Film
• Obsada aktorska: Damian Ul (Stefek), Ewelina Walendziak (Elka, siostra Stefka), Tomasz Sapryk (ojciec Stefka i Elki), Rafał Guźniczak (Jerzy), Iwona Fornalczyk (matka Stefka i Elki), Joanna Liszowska (Violka), Andrzej Golejewski (bezdomny z wózkiem), Grzegorz Stelmaszewski (Turek), Simeone Matarelli (Leone)

Nagrody (wybrane)

• 2007 – Wenecja (MFF) – Nagroda Europa Cinema dla Najlepszego Filmu Europejskiego
• 2007 – Wenecja (MFF) – wyróżnienie UNICEF
• 2007 – Gdynia (do 1986 Gdańsk) (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) – Grand Prix (Wielka Nagroda Jury „Złote Lwy”)
• 2007 – Adam Bajerski Gdynia (do 1986 Gdańsk) (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) – nagroda za zdjęcia
• 2007 – Gdynia (do 1986 Gdańsk) (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) – nagroda Stowarzyszenia Zagranicznych Organizatorów Polskich Festiwali
• 2007 – Damian Ul Tokio (MFF) – nagroda aktorska
• 2007 – Sao Paulo (MFF) – Nagroda Specjalna Jury
• 2007 – Thessaloniki (International Thessaloniki Film Festival) – Nagroda Wartości Ludzkich
• 2007 – Bratysława (Międzynarodowy Festiwal Filmowy) – Nagroda FIPRESCI
• 2007 – Tbilisi (MFF) – Nagroda Główna „Złoty Prometeusz”
• 2007 – Tbilisi (MFF) – Nagroda im. Siergieja Paradżanowa za „wysoki poziom artystyczny i wrażliwość”
• 2008 – Angers (Premier Plans) – Nagroda Specjalna Jury
• 2008 – Angers (Premier Plans) – Nagroda Publiczności
• 2008 – Andrzej Jakimowski Orzeł, Polska Nagroda Filmowa w kategorii: najlepsza reżyseria
• 2008 – Tomasz Sapryk Orzeł, Polska Nagroda Filmowa w kategorii: najlepsza drugoplanowa rola męska
• 2008 – Orzeł, Polska Nagroda Filmowa Nagroda Publiczności
• 2008 – Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepszy film
• 2008 – Andrzej Jakimowski Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepszy scenariusz
• 2008 – Adam Bajerski Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepsze zdjęcia
• 2008 – Maria Chilarecka Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepszy dźwięk
• 2008 – Aleksander Musiałowski Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: najlepszy dźwięk
• 2008 – Damian Ul Orzeł, Polska Nagroda Filmowa (nominacja) w kategorii: odkrycie roku
• 2008 – Zittau (Neisse Filmfestival) – Wielka Nagroda Jury
• 2008 – Paryż – Chatenay-Malabry (Festival du Film Chatenay-Malabry) – Wielka Nagroda Jury
• 2008 – Baku (East-West International Film Festival) – Nagroda Jury Młodzieżowego
• 2008 – Ewelina Walendziak Rabat (Międzynarodowy Festiwal Filmów Autorskich) – nagroda aktorska
• 2008 – Nowy Jork (The New York Polish Film Festival) – Nagroda „Ponad Granicami” im. Krzysztofa Kieślowskiego za „uniwersalne ludzkie wartości, za to co we współczesnym świecie tak rzadkie; za optymizm i ciepło i wreszcie za to, co jest kwintesencją sztuki i za magię”
• 2008 – Andrzej Jakimowski Świdnica (Festiwal Reżyserii Filmowej) – „Złoty Dzik” za „kunszt reżyserski i umiejętność posługiwania się poetyckim językiem filmowym”
• 2008 – Toruń (Międzynarodowy Festiwal Filmowy TofiFest) – „Złoty Anioł” dla najlepszego filmu polskiego
• 2008 – Ińsko (Ińskie Lato Filmowe) – „Złota Rybka”

Opracowano na podstawie: http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/1217638

Załącznik 2

Wyznaczniki baśni	Obecność wyznaczników baśniowości w filmie „Sztuczki”
CZAS I MIEJSCE WYDARZEŃ
– niedookreślone miejsce i czas akcji „za górami, za lasami”, „dawno, dawno temu”	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE
BOHATER
– staje przed trudnym, niewykonalnym zadaniem, wykazuje się sprytem i odwagą, pokonuje przeszkody, jego upór i poświęcenie zostają wynagrodzone, osiąga swój cel	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE
KONSTRUKCJA FABUŁY
– prosta, nieskomplikowana	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE
ROLA MAGII, FANTASTYKI, CUDOWNOŚCI
– ingerencja mocy nadprzyrodzonych, obecność postaci fantastycznych, działanie za pomocą czarów	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE
PRZESŁANIE
– triumf dobra i sprawiedliwości, optymistyczna wizja świata	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE
OBECNOŚĆ STAŁYCH MOTYWÓW
– np. motyw dobrej wróżki, mędrca, wędrówki, motyw zwierząt pomagających bohaterowi w osiągnięciu celu	TAK RACZEJ TAK NIE RACZEJ NIE