Cele lekcji

• doskonalenie umiejętności świadomego i krytycznego odbioru dzieła filmowego
• powtórzenie i utrwalenie wiadomości teoretyczno-filmowych
• ćwiczenie umiejętności analizy i interpretacji dzieła filmowego; określanie funkcjonalności środków filmowego wyrazu
• kształcenie umiejętności udziału w dyskusji; formułowanie sądów i ich uzasadnianie

Czas pracy 1 godzina lekcyjna Środki dydaktyczne płyta dvd z filmem „Generał Nil” w reżyserii R. Bugajskiego (Polska, 2009) odtwarzacz i telewizor

Formy pracy praca w grupach praca z całą klasą Metody pracy praca z przekazem audiowizualnym dyskusja

Przebieg lekcji

Część wstępna

Przypomnienie wiadomości o twórcach filmu (reżyseria, zdjęcia, muzyka, scenografia, montaż, scenariusz)

Określenie przez nauczyciela i uczniów zasad kompozycyjnych filmu; zwrócenie uwagi na achronologiczny początek i swoistą klamrę kompozycyjną; rozważenie ich wartości; wyrażenie i uzasadnienie opinii o rozwiązaniach wybranych przez scenarzystów.

Możliwe uwagi uczniów: retrospekcje uatrakcyjniają formalnie, zawierają najważniejsze informacje z wojennej biografii bohatera, pozwalają na wstępne budowanie obrazu postaci; ale z drugiej strony możliwe są stwierdzenia, że pierwsza część filmu niepotrzebnie go wydłuża, jest inna niż większość; pokazuje to, co mogło się potem pojawić w dialogach…

Część centralna

Poinformowanie uczniów, że na lekcji skoncentrujemy się na jednym fragmencie filmu i zajmiemy się jego pogłębioną analizą i interpretacją

Rozdanie kart z poleceniami – (załącznik 1)

Przypomnienie (lub wprowadzenie – w zależności od zespołu uczniowskiego) podstawowych pojęć teoretyczno-filmowych – rodzaje planów, sposoby filmowania, ścieżka dźwiękowa, rodzaje montażu, kadr, scena, sekwencja, ujęcie, scenografia.

Podział klasy na dwie duże grupy z zaznaczeniem, że potem będą pracować w parach – wymieniając spostrzeżenia i formułując sądy interpretacyjne. Grupa pierwsza zajmuje się scenami przesłuchań głównego bohatera; grupa druga – wszystkimi pozostałymi (generał Nil w celi, Wigilia, sylwester).

Obejrzenie 10 minut filmu – (od 61 do 72 minuty; od sceny pierwszego przesłuchania Nila – do trzeciego przesłuchania włącznie). W trakcie oglądania uczniowie powinni robić notatki.

Praca w parach – uzupełnianie notatek, formułowanie sądów analityczno-krytycznych, określanie funkcjonalności zastosowanych rozwiązań.

Przedstawienie wyników prac obu grup, połączone z ich uzupełnianiem, konfrontowaniem. Możliwe uwagi, wnioski i sądy uczniów:

Grupa pierwsza – różne sposoby filmowania trzech przesłuchań; znaczące wielkości planów (podkreślanie rangi postaci; sugerowanie hierarchii ważności), delikatna deformacja obrazu w scenie drugiego przesłuchania, zmiana ujęcia i kompozycji kadru w ostatnim przesłuchaniu (istotne przemiany w charakterze śledztwa), specyficzne oświetlenie, rodzaje tła (koncentracja uwagi na bohaterach). Formalne odzwierciedlanie zmian charakteru śledztwa i wzajemnych relacji postaci – oskarżonego i śledczego. Filmowe środki wyrazu podkreślają to, co dzieje się z głównym bohaterem.

Grupa druga – sceny raczej krótkie, bardzo różnorodne formalnie i tematycznie, odmienna kolorystyka (kontrasty barwne), plany (szczególnie zbliżenia i detale), znaczenie oświetlenia, montażu, scenografii, ruchu kamery, ścieżki dźwiękowej (szczególnie w scenie w izolatce). Dynamiczna część filmu – wielość miejsc akcji i aspektów dotyczących sytuacji głównego bohatera; pokazująca, ile osób jest z nim ściśle powiązanych – chociaż w różnym sensie; atrakcyjna formalnie, raczej wzmagająca zainteresowanie widza.

Część końcowa

Po zebraniu wniosków z całej lekcji – przedstawienie zadania domowego (załącznik 2) i wspólne obejrzenie sceny specjalnego spotkania generała Nila z oficerami: Różańskim i Czaplickim z Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego (od 89 minuty – po scenie ogłoszenia pierwszego wyroku).

Załączniki

Załącznik nr 1

Nazwij jak najwięcej aspektów formalnych wskazanych scen; zastanów się nad ich funkcjonalnością. Zwróć uwagę na: zastosowane plany filmowe, rodzaje montażu (np. ujęcie – przeciwujęcie, montaż wewnątrzkadrowy), kompozycje kadru, sposoby filmowania postaci i wnętrz (ruchy kamery, kąty widzenia, ujęcia, deformacje), scenografię, kolorystykę, oświetlenie, ostrość, ścieżkę dźwiękową.

Załącznik nr 2

Wykorzystując wiadomości oraz umiejętności wprowadzone i powtórzone podczas lekcji, pisemnie dokonaj analizy i interpretacji sceny rozmowy generała Nila z Różańskim i Czaplickim.