Cele lekcji

W czasie zajęć uczeń:

• doskonali umiejętność analizy i interpretacji dzieła filmowego
• ćwiczy umiejętność współpracy
• prezentuje swoje stanowisko
• doskonali umiejętność wnioskowania i uogólniania
• doskonali umiejętność dyskusji
• wykorzystuje znajomość filmowych środków wyrazu
• odczytuje i interpretuje znaczenia metaforyczne
• wartościuje, ocenia, formułuje wnioski

Czas pracy 2 godziny lekcyjne Środki dydaktyczne film Wojciecha Smarzowskiego „Dom zły” karty pracy

Formy pracy praca w grupach Metody pracy elementy dyskusji praca w grupie z arkuszem zadań

Przebieg lekcji

Lekcję rozpoczynamy od krótkiej informacji na temat filmu i reżysera – ukończył filmoznawstwo na UJ oraz Wydział Operatorski PWSFTviT w Łodzi. Jest autorem reklam, teledysków, filmów dokumentalnych. Jego pierwszy film fabularny – „Małżowina” – otrzymał w Koszalinie Nagrodę Specjalną Jury za najlepszy film w konkursie polskim. Kolejne filmy – „Wesele” 2004 i „Dom zły” 2009 oraz „Róża” z 2011 były wielokrotnie nagradzane. „Dom zły” otrzymał w sumie 11 nagród, w tym Złote Lwy za reżyserię, scenariusz i montaż.

Prosimy uczniów o swobodne wypowiedzi na temat filmu – jakie emocje wzbudził, dlaczego? Pytamy o pierwsze pomysły interpretacyjne.

Zapoznajemy uczniów z celami lekcji i dzielimy klasę na 5 grup.

Przypominamy zasady pracy w grupie i rozdajemy karty pracy (załączniki).

Prosimy przedstawicieli grup o przedstawienie wyników pracy, pozostali uczniowie ewentualnie dopowiadają, uzupełniają prezentowany materiał.

Prosimy uczniów o wymienienie znanych im filmów przedstawiających obraz PRL-u (na pewno pojawią się tytuły filmów Barei, może filmy Wajdy – „Człowiek z marmuru” i „Człowiek z żelaza”, „Rejs” Piwowskiego, warto zwrócić uwagę na to, że rzeczywistość Polski Ludowej jest także tematem filmów powstałych po transformacji ustrojowej – np. „Wszystko, co kocham” Jacka Borcucha czy „Mała matura” Janusza Majewskiego. Podkreślamy różnorodność gatunkową filmów, zależność sposobów opowiadania o rzeczywistości od czasu powstania dzieła).

Następnie prosimy o umiejscowienie w kontekście innych filmu Smarzowskiego (peerelowska rzeczywistość nie bywa idealizowana, ale „Dom zły” przedstawia jej skrajny, niezwykle mroczny obraz, co znajduje wyraz także w warstwie formalnej. W filmie brak pozytywnego bohatera, nie ma jednoznacznego rozstrzygnięcia, mottem filmu mogą być powracające słowa wypowiadane przez bohaterów w różnych kontekstach – „Prawda? Nie ma takiej” podkreślające degenerację i zakłamanie świata, w którym żyją).

Tytuł bywa kluczem do interpretacji dzieła – jak uczniowie rozumieją tytuł filmu Smarzowskiego? (Reżyser w jednym z wywiadów powiedział: „urodziłem się w tym domu”, podkreślając jednocześnie jego metaforyczność („nie traktujmy tego dosłownie”).

Wspólnie formułujemy wnioski – jakie są przejawy zła ukazanego w filmie? (zbrodnia, ale i nędza życia, moralna degrengolada – pijaństwo, zdrady, oszustwa, kradzieże, demoralizacja władzy – skrytobójstwa, korupcja, układy). Czy można wskazać jego źródła? (Zdegenerowany system społeczno-polityczny – nieprzypadkowo kontekstem historycznym zdarzeń „wątku współczesnego” jest czas stanu wojennego, ale zło zdaje się też wynikać z natury człowieka, adaptującego się do okoliczności, ulegającego systemowi, ale i swoim słabościom).

Praca domowa

(do wyboru)

1. Porównaj obraz PRL-u w filmie W. Smarzowskiego z ukazanym w innym, znanym Ci dziele.
2. Reżyser „Domu złego” powiedział, że „jest to film rozliczeniowy” – z czym, według Ciebie, rozlicza się W. Smarzowski w swoim filmie?
3. Porównaj obraz peerelowskiej prowincji w filmie Smarzowskiego z tym, który przedstawia w swojej prozie Andrzej Stasiuk (czas po transformacji ustrojowej – np. „Władek” ze zbioru „Opowieści galicyjskie”).

Załączniki

Załącznik (karty pracy)

Projekt kart pracy zainspirowany scenariuszem Anny Ryłek, „Filmowa uczta dla erudytów, czyli „Imię róży” Jeana Jacquesa Annauda” dostępnym na www.edukacjafilmowa.pl

GRUPA I – Historycy
Jesteście grupą historyków, specjalistów historii najnowszej, ustalcie:

1. Czas i miejsce, w których rozgrywają się wydarzenia przedstawione w filmie.
2. Jakie ważne fakty historyczne przywołane zostały w filmie? (bezpośrednio i pośrednio).
3. Wymieńcie reprezentantów władzy w filmie, scharakteryzujcie ich.
4. W jaki sposób przedstawiono relacje władza – społeczeństwo?
5. Opiszcie „układy” między przedstawicielami władzy.

GRUPA II – Śledczy:
Jesteście zespołem śledczych, ustalcie:

1. W jakich okolicznościach doszło do zbrodni?
2. Kim jest oskarżony?
3. Scharakteryzujcie ofiary.
4. Jakie fakty wskazują na winę oskarżonego?
5. Komu zależy na uznaniu Środonia za winnego zabójstwa i dlaczego?

GRUPA III – Filmoznawcy
Jesteście grupą filmoznawców, ustalcie:

1. W jaki sposób prowadzona jest filmowa narracja?
2. Jaka tonacja barwna dominuje w filmie? Jaka jest jej funkcja w filmie?
3. Jak została w filmie wykorzystana muzyka?
4. Jakie plenery i wnętrza wykorzystali twórcy filmu? Co zadecydowało, wg Was, o ich wyborze?
5.  Choć w swoich wypowiedziach reżyser dystansuje się wobec klasyfikacji gatunkowych filmu, był on nazywany thrillerem politycznym. Czy zgadzacie się z takim określeniem? Jakie cechy thrillera dostrzec można w „Domu złym”? Jeśli nie zgadzacie się z tym określeniem, zaproponujcie własne i uzasadnijcie wybór.

GRUPA IV – Psychologowie
Jesteście psychologami, przedstawcie:

1. Zwięzłą charakterystykę głównych bohaterów (Środoń, Dziabasowie, porucznik Mróz).
2. Jakie były relacje w rodzinie Dziabasów?
3. Jakie motywacje mogły ich popchnąć do zbrodni (próby zabójstwa Środonia)?
4. Czym mógł się kierować Środoń, jeśli to on zabił?
5. Co różni porucznika Mroza od innych przedstawicieli władzy? Co kieruje jego zachowaniem?

GRUPA V – Socjolodzy
Jesteście socjologami, przedstawcie:

1. Zwięzłą charakterystykę przedstawionych w filmie środowisk społecznych. Wymieńcie ich reprezentantów. Jaki jest ich stosunek do rzeczywistości społeczno-politycznej?
2. Jaki jest status materialny mieszkańców prowincjonalnej miejscowości?
3. Jak wygląda codzienność wsi?
4. Co o mieszkańcach wsi mówi ich wygląd, język, jakim się posługują?

Co można powiedzieć o aspiracjach bohaterów, ich celach, świecie wartości?