Cele lekcji

Cel ogólny zajęć:

• Uczeń doskonali umiejętność analizy i interpretacji tekstów kultury.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;

• określa problematykę utworu;
• wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji);
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty;
• porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach;
• odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Środki dydaktyczne karty pracy, dostęp do internetu, zwiastun do filmu Joanna w reż. Anety Kopacz.

Formy pracy praca w grupach, praca indywidualna Metody pracy metoda analogii, wykład konwersatoryjny

Przebieg lekcji

1. Lekcję należy przeprowadzić po obejrzeniu filmu Joanna w reż. Anety Kopacz. Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji. Uczniowie rozpoczynają pracę od zapoznania się z odą Horacego Exegi monumentum lub przypomnienia sobie utworu (podręcznik do język polskiego lub Załącznik nr 1; tekst również można wyświetlić ze strony Wikiźródła[1]).

Uczniowie czytają samodzielnie tekst, wypisując najważniejsze informacje: Kto jest podmiotem lirycznym w tekście? Kto jest adresatem wiersza? W jakim celu podmiot liryczny zwraca się do adresata?
Po 5 minutach uczniowie odpowiadają na pytania, porządkując wypowiedź i budując krótką słowną interpretację.

2. Nauczyciel wypisuje na tablicy słowa z wiersza Horacego non omnis moriar i wyjaśnia uczniom, że ten łaciński cytat funkcjonuje jako ważny motyw kulturowy, do którego odwołują się twórcy następnych epok, nie tylko z dziedziny literatury. Przykładem współczesnej realizacji motywu jest także film Joanna w reż. Anety Kopacz.
Nauczyciel rysuje na tablicy wykres. Uczniowie, korzystając z metody analogii, porównają tekst liryczny z filmem, szukając wspólnych odniesień.

Uczniowie wypisują pośrodku w kolumnie hasła i wyrażenia łączące oba teksty kultury (np. śmierć, testament, godzenie się ze śmiercią, marzenia o nieśmiertelności, pożegnanie ze światem i bliskimi i inne). Wypisane wnioski można połączyć strzałkami skierowanymi w stronę tytułu wiersza i tytułu filmu. Uczniowie podsumowują zadanie, udowadniając obecność motywu non omnis moriar w filmie Anety Kopacz.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy i prosi o wypisanie po jednej różnicy między sytuacją podmiotu lirycznego w wierszu Horacego, a tytułową bohaterką filmu Joanna.
Przykładowe wnioski uczniów:

• spełnieniem podmiotu lirycznego była poezja/literatura — Joanna spełnienie widzi w codziennych czynnościach i spędzaniu czasu z rodziną;
• podmiot liryczny dożył sędziwego wieku — Joanna umiera nie dożywszy wieku średniego, walcząc z nieuleczalną chorobą;
• podmiotowi lirycznemu zależy na nieśmiertelności i trwałej pamięci u przyszłych czytelników — Joannie zależy na tym, żeby mały syn zapamiętał ją jako kobietę mądrą, szczęśliwą, w której miał oparcie;
•  inne wnioski uczniów.

4. Nauczyciel pokazuje uczniom zwiastun filmu Joanna zrealizowany przez Wajda Studio[2]i rozdaje kartę pracy z pytaniami do filmu Joanna (Załącznik nr 2).

Po 5 minutach uczniowie odpowiadają na pytania. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje lekcję, zwracając uwagę na przesłanie filmu (można posłużyć się materiałami producenta filmu[3]).

5. Nauczyciel kończy lekcję odczytaniem fragmentu bloga Chustka Joanny Sałygi z dnia 18 października (11 dni przed śmiercią):
„(…) nie żywię do nikogo żalu ni pretensji.
wybierałam sama, wybierałam najlepiej jak umiałam.
mimo braku znajomości zasad, mimo świadomości czekającej mnie przegranej, dokonywałam, dokonuję, wyborów najlepiej jak potrafię. a przynajmniej — staram się. wszystko to nie byłoby możliwe, gdyby nie całkowite oddanie i zaufanie Niemęża i Babci B. dzięki Nim czas choroby stanowi najwspanialsze chwile mojego życia.
pławię się w miłości. powtórzę więc raz jeszcze: chwilo, trwaj”[4].

Praca domowa

1.    Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Exegi monumentum Horacego i Brewiarz IV Zbigniewa Herberta. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

Zbigniew Herbert, Brewiarz (IV)

Panie

wiem że dni moje są policzone

zostało ich niewiele

Tyle żebym jeszcze zdążył zebrać piasek

którym przykryją mi twarz

nie zdążę już

zadośćuczynić skrzywdzonym

ani przeprosić tych wszystkich

którym wyrządziłem zło

dlatego smutna jest moja dusza

życie moje

powinno zatoczyć koło

zamknąć się jak dobrze skomponowana sonata

a teraz widzę dokładnie

na moment przed codą

porwane akordy

źle ustawione kolory i słowa

jazgot dysonans

języki chaosu

dlaczego

życie moje

nie było jak kręgi na wodzie

obudzonym w nieskończonych głębiach

początkiem który rośnie

układa się w słoje stopnie fałdy

u twoich nieodgadnionych kolan

2.    Czy można oswoić śmierć? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do obejrzanego filmu Joanna w reż. Anety Kopacz i filmu 33 sceny z życia w reż. Małgorzaty Szumowskiej (film do obejrzenia na platformie Filmoteka Szkolna). Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Załączniki

Załącznik nr 1

Horacy, Exegi monumentum

Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu.

Od królewskich piramid sięgający wyżej;

Ani go deszcz trawiący, ani Akwilony

Nie pożyją bezsilne, ni lat niezliczony

Szereg, ni czas lecący w wieczności otchłanie.

Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu zostanie

Poza grobem. Potomną sławą zawsze młody,

Róść ja dopóty będę, dopóki na schody

Kapitolu z westalką cichą kapłan kroczy.

Gdzie z szumem się Aufidus rozhukany toczy,

Gdzie Daunus w suchym kraju rządził polne ludy,

Tam o mnie mówić będą, że ja, niski wprzódy,

Na wyżyny się wzbiłem i żem przeniósł pierwszy

Do narodu Italów rytm eolskich wierszy.

Melpomeno, weź chlubę, co z zasługi rośnie,

I delfickim wawrzynem wieńcz mi skroń radośnie.

Przekład: Lucjan Rydel[1]

Bibliografia

materiały od producenta Wajda Studio