Na ekranach kin Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych można obejrzeć film „Między światami” austriackiej reżyserki Feo Aladag. Autorka ta zadebiutowała głośnym filmem „Obca” (2010), poruszającym temat funkcjonowania kobiety na granicy kultur – europejskiej i islamu. Film ten, godny przypomnienia, traktuje także o nakazie życia zgodnego z tradycją klanową oraz o zabójstwach honorowych wśród muzułmanów. „Między światami” rozwija i dopełnia wiele wątków obecnych we wcześniejszym filmie. Obydwa penetrują podobną przestrzeń mentalną i etyczną – indywidualnych wyborów człowieka, znajdującego się w ciasnym kręgu określonej tradycji, kultury czy reguł zawodowych. Czynniki te w sposób bardzo zdecydowany determinują postawy bohaterów; nie pozwalają im na podjęcie niezależnej decyzji, mimo zrozumienia złożoności i tragizmu własnego położenia. Miejsce, w którym bohaterowie przyszli na świat, droga zawodowa, jaką wybrali, związki osobiste, w których trwają, stają się dla nich wyrokiem.

W „Między światami” jest kilku głównych bohaterów: Jesper – niemiecki żołnierz, Tarik – tłumacz i pośrednik pomiędzy Afgańczykami a wojskiem NATO, Nala – siostra Tarika, studentka inżynierii. Opowieści o ich losach toczą się równolegle, niekiedy przeplatają, łączą. Sytuacja bez wyjścia, w której się znajdują, przypomina grecką tragedię. Wszyscy zawieszeni są pomiędzy światami – pomimo, a może z powodu większego dystansu do otaczającej ich rzeczywistości.

Chociaż Jesper był już w Afganistanie, a nawet pozostawił tam grób brata, miejsce, do którego został wysłany wraz z całym oddziałem, stanowi dla niego terra incognita. Po przylocie do Afganistanu wojskowi specjalnym terminalem dostają się do opancerzonych samochodów, a następnie trafiają do zamkniętej niemieckiej bazy. Rzeczywistość tamtego kraju widzą we fragmentach, tylko na tyle, na ile pozwala im wojskowy hełm. Pracują w tym kraju, wierzą, że na rzecz jego mieszkańców. Jesper, jako dowódca oddziału zwiadowczego, ma za zadanie bronić mieszkańców wioski przed talibami.

Społeczność wioski rządzi się swoimi prawami i zasadami, ma charyzmatycznego przywódcę Haroona, tamtejsi mężczyźni tworzą zmilitaryzowaną grupę. Metaforą bytności sił pokojowych w Afganistanie staje się zegarek, cenna pamiątka Jespera. Należał do zabitego podczas „misji pokojowej” brata, stąd u żołnierza poczucie, że ma z tą ziemią coś wspólnego, a może nawet, że jest mu ona coś winna? Haroon szybko weryfikuje to przekonanie, mówiąc, że wojskowi mają tylko zegarek a tubylcy czas. Czas pobytu obcych na ich ziemi, to krótki wycinek historii i kultury wielowiekowego narodu. Dla Afgańczyków niemieccy żołnierze są najeźdźcami, którzy nie rozumieją istoty toczącego się na ich ziemiach wewnętrznego konfliktu. Pomiędzy sojusznikami dochodzi do nieporozumień. Niemcy na obcym terenie zachowują się bardzo nerwowo, czują się niepewnie, a zachowawcze, krzywdzące (z etycznego punktu widzenia) rozkazy dowództwa nie pozwalają im na integrację z miejscowymi. Mało tego, uniemożliwiają im kierowanie się jakimikolwiek czytelnymi zasadami międzyludzkiego współistnienia. Żołnierze nie wiedzą, na co zostanie wyrażona zgoda dowództwa, a na co nie. Wykonanie rozkazu oznacza nieokazanie pomocy potrzebującym – postrzelonej przez talibów Nali, wystawionemu na pewną śmierć Tarikowi, żołnierzom z wioski, którzy próbują odbić i pochować ciało swojego bojownika.

Łącznikiem pomiędzy dwoma światami jest Tarik, młody tłumacz przydzielony grupie wojskowych. Chłopak nie tylko stara się pomóc w komunikacji werbalnej, ale również we wzajemnym zrozumieniu się ludzi pochodzących z innych kultur. Przez środowiska konserwatywne w swoim kraju postrzegany jest jako zdrajca. Znamienna jest scena, w której widzimy go siedzącego samotnie podczas posiłku, pomiędzy grupą żołnierzy a mieszkańcami wioski. Tarikowi grożono wielokrotnie, jego siostra jest śledzona, a ojciec, także jako zdrajca, został rozstrzelany na oczach dzieci. Tarik i Nala bezskutecznie starają się o niemiecką wizę, wiedzą, że pozostanie w Afganistanie równa się śmierci. Chłopak wielokrotnie wyraża swój stosunek do własnego kraju i swojego w nim miejsca: kocha ojczyznę i chciałby tutaj spokojnie żyć, ale dla takich jak on (postępowych, wykształconych, zeuropeizowanych) brakuje w Afganistanie przestrzeni. Z podobnymi problemami boryka się Nala. Studiuje inżynierię, wykładowca podkreśla wielokrotnie, jakie znaczenie dla tego biednego kraju mają przyszli budowniczowie dróg, mostów, studni. Jednak Nala, przestrzegająca restrykcyjnie wszystkich zwyczajowych obowiązków kobiety, postrzegana jest jako osoba przekraczająca normy społeczne. Oboje zapłacą wysoką cenę.

Nie ma jednak w filmie moralizowania, opowiadania się autorki po którejś ze stron. Tych stron, punktów widzenia każdego problemu jest wiele. Za każdym stoi jakaś „racja”. Jest pewna konkretna rzeczywistość i osadzone w niej ludzkie wybory; drobne, mało znaczące, dokonywane bez wiedzy na temat ich szerszych konsekwencji. Wielkie gesty i odruchy serca ludzi – o niewielkim znaczeniu dla świata. Taki sposób prowadzenia narracji i zarysowywania problemów koresponduje z kinem Susanne Bier, chociażby z „W lepszym świecie” (analiza tego filmu dostępne jest na naszej stronie w zakładce Film i wychowanie). Mimo, że akcja filmu ma miejsce w Afganistanie, problematyka filmu ma charakter uniwersalny. To samo dzieje się w innych miejscach globu, w innych kulturach i społecznościach. Wcześniej przywołana metafora (związana z zegarkiem i czasem) może pojawić się raz jeszcze.

Jest pewne uniwersum ludzkich problemów, generowanych przez określone w czasie okoliczności oraz, zawsze obecny, etyczny wymiar naszych wyborów.

„Między światami”, to film szczególnie godny polecenia – kinomanom i środowisku edukacyjnemu. Bardzo przydatny na IV etapie edukacji oraz w ostatniej klasie gimnazjum. Do wykorzystania na języku polskim, etyce, filozofii, historii, wiedzy o kulturze. Może stanowić punkt wyjścia do dyskusji na temat granic wolności jednostki, determinant ludzkiego życia. Na zajęciach wiedzy o społeczeństwie lub godzinie wychowawczej można z jego wykorzystaniem podjąć temat różnorodności kulturowej współczesnego świata oraz podłoża niektórych obecnych konfliktów. Można zastanawiać się nad znaczeniem tradycji i kultury narodowej w epoce globalizacji.