Dystrybutor filmowy Spectator zdecydował się wprowadzić na ekrany polskich kin australijski pełnometrażowy dokument z 2014 roku zatytułowany „Cały ten cukier”. Film Damona Gameau podejmuje temat coraz głośniej i szerzej dyskutowany wśród wielu zachodnich społeczeństw – nasz współczesny sposób odżywania. Obraz skonstruowany jest w oparciu o pomysł znany nam już choćby z dekadę wcześniejszego dokumentu Morgana Spurlocka „Super-Size Me” (2004), w którym to autor a zarazem bohater filmu czyni z samego siebie „królika doświadczalnego” i decyduje się przez miesiąc odżywiać wyłącznie w McDonald’s. Wszystko po to, by na własnym przykładzie pokazać szkodliwość diety opartej o tzw. fast food. We wchodzącym właśnie na nasze ekrany filmie Australijczyka, oglądamy podobny eksperyment, z tym że nie dotyczy on nadmiernego spożycia hamburgerów czy frytek. W centrum uwagi jest tym razem cukier. Damon Gameau, który wcześniej na kilka lat wyeliminował go ze swojej diety, postanawia przeprowadzić na własnym ciele eksperyment i przez dwa miesiące spożywać równowartość 40 łyżeczek cukru dziennie (tyle spożywa go przeciętny Australijczyk). Aby nie ułatwiać sobie zadania, a jednocześnie wykazać jak wiele cukru dodaje się dziś do pożywienia, Damon musi żywić się nie fast foodami, ale produktami uznawanymi powszechnie za zdrowe (np. soki i koktajle owocowe, niskotłuszczowe jogurty, gotowe mieszanki płatków śniadaniowych). Wszystko to przy zachowaniu dotychczasowego trybu życia i pod ścisłą kontrolą zespołu lekarzy oraz dietetyka. Na efekty tego rodzaju diety nie trzeba długo czekać.

Oczywiście, z naukowego punktu widzenia przedstawiony w filmie eksperyment nie ma żadnego znaczenia, bowiem dotyczy tylko jednej osoby i, mimo udziału grupy ekspertów, nie spełnia rygorystycznych wymogów, jakimi obwarowane są tego typu badania. Trudno więc uznać, iż coś zostało w filmie „Cały ten cukier” dowiedzione ponad wszelką wątpliwość. Co więcej to, że każda tak radykalna, jak przedstawiona w omawianym tu dokumencie, zmiana sposobu odżywiania może przynieść równie radykalne konsekwencje, nie jest niczym zaskakującym. Jednak ów niezbyt oryginalny pomysł eksperymentu dokonywanego na samym sobie, na którym opiera się film Gameau, nie został przecież z zrealizowany po to, aby posłużył jako naukowy dowód. Celem twórcy filmu było, jak się wydaje, przede wszystkim zwrócenie uwagi na pewien niewątpliwie istniejący i poważny problem oraz przedstawienie go w sposób na tyle atrakcyjny, by widz (także ten nastoletni) zachciał obejrzeć dziewięćdziesięciominutowy dokument oraz zrozumiał płynący z niego przekaz. Śledząc poczynania sympatycznego Australijczyka, kibicując jego za chwilę mającej się powiększyć rodzinie (bohater i jego partnerka spodziewają się dziecka), niewątpliwie zaczynamy traktować „Cały ten cukier” jako ciekawą, wciągającą historię, która może nas zmusić do refleksji nad tym, czy nasz tryb życia oraz sposób odżywiania jest na pewno właściwy.

Przekaz płynący z filmu Gameau jest tym atrakcyjniejszy, że jego twórca wprowadził do niego szereg elementów rozrywkowych oraz wizualnych atrakcji nawiązujących do poetyki wideoklipów albo przywołujących skojarzenia z kiczowatymi reklamami słodyczy. Jako dodatkowe urozmaicenie należy traktować również zabawne, gościnne występy Hugh Jackmana czy Stephena Frya. Dzięki takim zabiegom „Cały ten cukier” nie jest kolejnym typowym dokumentem opartym wyłącznie na wypowiedziach ekspertów i ma szansę trafić ze swym przekazem do szerszego grona widzów.

A jak brzmi przekaz płynący z filmu „Cały ten cukier”? Współcześnie spożywamy ogromne ilości cukru i nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Jest on dodawany do bardzo wielu produktów. Duże ilości cukru znajdują się choćby w produktach niskotłuszczowych (tzw. light), w których dodatkiem cukru rekompensuje się utratę wartości smakowych i zmniejszenie kaloryczności powstałe w wyniku ograniczenia zawartości tłuszczu. A zatem nawet wtedy, gdy sądzimy, iż odżywiamy się właściwie, ograniczamy spożycie tłuszczu i prowadzimy aktywny tryb życia, możemy być narażeni na otyłość, cukrzycę czy też choroby układu krążenia, a przyczyną naszych problemów może być nadmierna ilość dostarczanego z pożywieniem cukru. Przez wiele lat to tłuszcz był głównym winowajcą, zbyt duże jego ilości obecne w naszej diecie miały powodować problemy zdrowotne i otyłość. Tymczasem tłuszcz, jaki gromadzimy w naszym organizmie, może również pochodzić ze spożywanego w namiarze cukru (w filmie Damona Gamreau ów proces przekształcania się cukru w tłuszcz w naszym organizmie został bardzo obrazowo przedstawiony i dość przystępnie objaśniony). Duże dawki cukru, które przyjmujemy pijąc choćby popularne słodzone napoje, mogą również negatywnie wpływać na nasze samopoczucie, powodować wahania nastrojów czy trudności z koncentracją. A im więcej cukru pochłaniamy, tym bardziej nasz organizm domaga się kolejnych jego dawek.

Nie ulega wątpliwości, że warto baczniej przyglądać się składom produktów, które kupujemy i temu, co trafia codziennie na nasze talerze. Ci, którzy dotąd nie zdawali sobie sprawy z tego, jak wiele cukru spożywają nawet wtedy, gdy unikają jedzenia słodyczy i nie piją słodzonych napojów, mogą być zaskoczeni tym, co zobaczą oraz usłyszą w filmie Dameau. Jednak najciekawsze wątki podjęte w dokumencie „Cały ten cukier” to te, które pokazują problem w perspektywie nieco szerszej. Mam tu na myśli zarówno poczynania przemysłu spożywczego, czyniącego przez lata szereg zabiegów, aby negatywne skutki nadmiernego spożycia cukru nie były uznawane za bezsprzecznie dowiedzione, jaki i kwestie związane na naszą kulturą, w której obdarowywanie się słodyczami jest traktowane jako wyraz miłości czy troski, a spożywania dużych ilości słodkiego jedzenia stało się wręcz częścią naszego współczesnego stylu życia. Szkoda, że ta interesująca refleksja na temat kulturowych uwarunkowań naszej diety nie doczekała się w filmie szerszego rozwinięcia.

Ze względu na swą konstrukcję i atrakcyjny dla młodego odbiorcy sposób przestawienia treści „Cały te cukier” jest ciekawym materiałem do wykorzystania w edukacji. Film może być przyczynkiem do rozmowy z uczniami na temat zasad właściwego odżywania i prowadzenia odpowiedniego stylu życia prowadzonej na zajęciach wychowawczych czy lekcjach biologii (w ramach zajęć z tego przedmiotu warto zaproponować uczniom realizację projektu edukacyjnego poświęconego zdrowemu żywieniu, dla którego inspiracją będzie właśnie australijski dokument). Z kolei na lekcjach języka polskiego można uczynić film Damona Gameau przedmiotem pogłębionej analizy i podstawą do dyskusji o sposobach konstruowania przekazu w tekstach kultury w kontekście pełnionych przez nie funkcji (informacja, opinia, perswazja, manipulacja).

Zachęcam także do obejrzenia filmu rodziców i nauczycieli. Zapewne wiele z przestawionych w nim treści nie będzie dla Państwa niczym nowym. Niemniej jednak „Cały ten cukier” może stać się i dla Was źródłem inspiracji, pomysłów na ciekawe, przemawiające do młodych ludzi sposoby przedstawienia zagadnień związanych z właściwym sposobem odżywiania.