Krótka informacja o filmie

„Wymyk” to opowiedziana w sposób niekonwencjonalny historia człowieka, którego życie zmienia się dramatycznie i niespodziewanie.

Bracia Alfred i Jerzy prowadzą wspólnie rodzinną firmę. Różni ich wszystko- pomysł na sposób działania w biznesie, sytuacja rodzinna, stosunek do życia i jego styl. Rywalizacja o pozycję w rodzinie i firmie konfliktuje braci.

Podczas wspólnej podróży podmiejską kolejką Alfred i Jerzy są świadkami chuligańskiej napaści na młodą kobietę. Jerzy interweniuje, co kończy się dla niego tragicznie, Alfred pozostaje bierny. Ta chwila zmienia nieodwracalnie życie Alfreda, który będzie zmuszony zmierzyć się z konsekwencjami wypadku.

Intrygujący dramat psychologiczny, przedstawiony został z wykorzystaniem środków znanych z filmów sensacyjnych, co sprawia, że staje się atrakcyjny także dla młodszego lub niezbyt wyrobionego widza.

Związki z podstawą programową

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
• wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście;
• wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia.

Zakres rozszerzony

• czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole;
• twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej).

Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić.

Świadomość językowa. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• dostrzega związek języka z obrazem świata.

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
• określa problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

• rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja).

Zakres rozszerzony

• wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków);
• rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej.

Interpretacja. Uczeń:

• wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji);
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);
• porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
• odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Zakres rozszerzony

• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, solidarność, tolerancja);
• dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
• dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Zakres rozszerzony

• wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.

Świadomość językowa. Uczeń:

• operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).

Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”

Biblia (fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne dla lektury dzieł z innych epok).

Etyka

Etyka a pozostałe dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe. Moralność, etos, prawo, obyczaje i styl życia.

• Ogólnofilozoficzne założenia etyki. Kwestie metaetyczne. Etyki religijne i świeckie.
• Teorie i szkoły etyczne. Koncepcje etyczne w nurcie filozofii klasycznej.
• Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej.
• Motywy podejmowanych decyzji.
• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim.
• Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.
• Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
• Sprawności moralne. Samowychowanie.
• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylemató w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.
• Moralne aspekty pracy i różnych dziedzin życia publicznego. Etyki zawodowe. Przykłady kodeksów etycznych. Korupcja jako negatywne zjawisko naruszające kodeksy etyczne. Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju. Moralny wymiar stosunku człowieka do świata przyrody.

Wiedza o kulturze

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko);
• wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, fotografia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia);
• wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą (odbiór bierny, aktywny, konsumpcja, produkcja, twórczość, użytkowanie, uczestnictwo, animacja);
• lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród).

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• odróżnia pojęcie kultury rozumianej jako dorobek artystyczny od kultury rozumianej jako całokształt dorobku ludzkości, ze zrozumieniem używa określeń: kulturowy i kulturalny;
• odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród);
• interpretuje praktyki kultury z najbliższego otoczenia (klasa, szkoła, dom, osiedle, podwórko, miasto, kościół, stadion piłkarski);
• dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało;

Filozofia

Filozofia starożytna i średniowieczna

Problematyka etyczna w filozofii starożytnej. Uczeń:

• rekonstruuje i porównuje klasyczne stanowiska etyczne, rekonstruuje wspierające je argumenty (intelektualizm etyczny Sokratesa, etyka cnót Arystotelesa, hedonizm Epikura, etyka stoicka);
• prezentuje i porównuje wskazania moralne religijnych autorytetów świata starożytnego (Mojżesz: wskazania Dekalogu, „Bhagavadghita”: wskazania hinduizmu, Budda: cztery szlachetne prawdy i zasada ahinsy, Lao-Tsy: wskazania taoizmu, Jezus z Nazaretu: wskazania ewangeliczne);
• formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołujące się do poznanych koncepcji i pojęć.

Problematyka filozofii człowieka w filozofii nowożytnej. Uczeń:

• rekonstruuje i porównuje wybrane koncepcje człowieka w filozofii nowożytnej (B. Pascala wizja kondycji ludzkiej, A. Schopenhauera filozofia woli życia, S. Kierkegaarda filozofia egzystencji, F. Nietzschego filozofia woli mocy);
• interpretuje przykładowe zjawiska historyczne, zjawiska zaczerpnięte
• z życia codziennego bądź teksty kultury, odwołując się do poznanych koncepcji;

Problematyka filozofii człowieka w myśli XX w. Uczeń:

• rekonstruuje i porównuje wybrane dwudziestowieczne koncepcje człowieka, rekonstruuje wspierające je argumenty (freudowski model psychiki i funkcji kultury; egzystencjalistyczna koncepcja człowieka – J. P. Sartre, A. Camus – związki między wolnością, samotnością i odpowiedzialnością; personalistyczna koncepcja człowieka – E. Mounier, K. Wojtyła – i jej przeciwstawienie indywidualizmowi i kolektywizmowi; koncepcja człowieka w filozofii dialogu – M. Buber, E. Lévinas);
• potrafi wskazać etyczne konsekwencje poznanych stanowisk;
• przedstawia zagadnienie rozwoju osobowego w kontekście stanowiska wybranego z powyższych;
• formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołujące się do poznanych koncepcji i pojęć;
• analizuje różne formy więzi międzyludzkich: miłość, przyjaźń (E. Fromm, M. Scheler, K. Wojtyła) i porównuje współczesne koncepcje tych więzi z koncepcjami starożytnymi; interpretuje przykładowe zjawiska historyczne, zjawiska zaczerpnięte z życia codziennego bądź teksty kultury, odwołując się do poznanych koncepcji;

Problematyka filozofii polityki i filozofii społecznej w myśli XX w. Uczeń:

• analizuje najważniejsze aktualne wydarzenia i problemy społeczno-polityczne, odwołując się do poznanych koncepcji i pojęć;
• ukazuje zespół zagadnień związanych z narodzinami społeczeństwa masowego; zjawiska alienacji i „ucieczki przed wolnością” (J. Ortega y Gasset, E. Fromm).

Umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstów filozoficznych. Uczeń:

• wskazuje przykłady tekstów kultury (dzieł literackich, filmów, tekstów publicystycznych, naukowych, religijnych itp.), w których dostrzega problematykę rozpatrywanego tekstu filozoficznego.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

JĘZYK POLSKI/KOŁO FILMOWE/WOK. Zajęcia poświęcone sposobom kreowania bohatera i funkcji kompozycji w dziele. Punktem wyjścia może być analiza pierwszych ujęć filmu, w których poznajemy bohaterów i charakter relacji łączącej braci. Można posłużyć się techniką „dane” (co wiemy o bohaterach) i „szukane” (czego nie wiemy), dając uczniom za zadanie wskazanie rekwizytów i innych elementów, które budują odbiór postaci na początku filmu, a następnie skonfrontowanie pierwszych ustaleń z tym, czego dowiadujemy się w jego dalszych fragmentach. Kolejnym zadaniem byłoby wskazanie sceny (konflikt w pociągu), która zmienia sposób widzenia bohaterów. W ujęciach z pociągu Fred i Jurek niejako zamieniają się rolami – popisujący się brawurą w pierwszym ujęciu filmu Fred stoi bezwolny, Jurek wykazuje się odwagą, występując w obronie napastowanej przez chuliganów dziewczyny. Omówienie funkcji kompozycji w filmie (warto też zwrócić uwagę na konwencję sceny otwierającej film, która zwodzi widza zapowiadając film sensacyjny – podobnie zwodnicze okaże się zarówno pierwsze wrażenie widza dotyczące braci, jak i wyobrażenie Freda o sobie samym) można uzupełnić o ćwiczenie językowe – poprosić uczniów o zdefiniowanie różnicy między odwagą a brawurą, polecić zgromadzenie zestawu wyrazów bliskoznacznych.

ETYKA/GODZINA WYCHOWAWCZA/JĘZYK POLSKI. Film może być punktem wyjścia do rozważań na temat sposobów funkcjonowania przekazów medialnych. Na podstawie sceny, w której Alfred ogląda zamieszczone w internecie nagranie ukazujące przebieg tragicznego zajścia, można zainicjować dyskusję na temat niejednoznacznej roli tego medium. Z jednej strony upublicznianie kompromitujących nagrań może zniszczyć człowieka, narusza jego prywatność, odbiera godność. Scena daje okazję, by zwrócić uwagę na aspekty etyczne i prawne takich sytuacji.

Z drugiej strony warto zwrócić uwagę na fakt banalizacji tragedii, w tego typu działaniach – to, co widać na ekranie komputera, wydaje się głupim wybrykiem, odbiera sytuacji jej autentyczny dramatyzm i powagę. Zło, przemoc, krzywda zdają się tracić na znaczeniu. Na języku polskim można połączyć ten wątek z analizą i interpretacją wiersza Stanisława Barańczaka „Kasety”.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Rywalizacja braci

„Mówi się o „Wymyku”, że to film o Kainie i Ablu. Jest dwóch braci. Starszy – Robert Więckiewicz – prowadzi firmę. Na przeszkodzie staje mu młodszy brat. Starszy czuje się przez niego zagrożony…”

– „Byliśmy ze scenarzystą Januszem Margańskim świadomi biblijnego skojarzenia, ale to nie jest tak, że chcieliśmy opowiedzieć historię Kaina i Abla. To nasza własna historia.”

„Ale nawet gdyby za tym pójść i przymierzyć historię Alfreda – „gorszego” brata – do historii Kaina, to też niewiele wyjaśni, bo to historia bardzo tajemnicza. Ofiara Kaina nie była przyjęta, tak jakby ktoś go predestynował, żeby był tym gorszym. A potem, kiedy zabija brata, dostaje od Boga znak ochronny, żeby nikt go za to nie karał…”

„Cały Polak”, Greg Zgliński w rozmowie z Tadeuszem Sobolewskim, „Duży Format” nr 267, wydanie z dnia 17/11/2011Kultura, str. 14

Rozpoczynająca „Wymyk” scena przynosi pierwszy obraz relacji między braćmi, który jest rozwijany i uzupełniany w dalszej części filmu. Starszy od Jerzego Alfred nie potrafi poradzić sobie z poczuciem zagrożenia wynikającym z sytuacji po powrocie brata do domu (kraju – Jerzy spędził jakiś czas w USA). Aktywność Jerzego, jego pomysły na prowadzenie rodzinnej firmy budzą niechęć Alfreda, wywołują potrzebę rywalizacji, zdobycia przewagi „należnej” starszemu bratu, często całkowicie irracjonalnymi sposobami. W przeciwieństwie do Alfreda Jerzy jest wykształcony, skończył studia. Pracował w Stanach, co, prawdopodobnie, uczyniło go bardziej otwartym na zmiany, odważnym w planowaniu biznesowych działań, co gorsza, ojciec zdaje się w tych kwestiach stać po jego stronie. Jest wdowcem, ale ma dwójkę dzieci, co w oczach rodziców, zwłaszcza matki, czyni go „lepszym” synem. Alfred uparcie stara się dominować nad Jerzym, nie ustępuje, co sprawia, że nie jest bezzasadne domniemanie, iż w kluczowym momencie wydarzeń w pociągu nie rusza bratu na pomoc, znieruchomiały przygląda się jego katowaniu i nie przeciwdziała, gdy chuligani wyrzucają Jerzego z pociągu. Warto w tym kontekście przyjrzeć się scenom w szpitalu, gdy Alfred nie ma odwagi dotknąć nieprzytomnego brata, w zasadzie nie jest w stanie nawet przekroczyć progu sali, w której leży; kiedy ze zdumieniem i niepokojem obserwuje żonę przy łóżku chorego i kiedy wreszcie z troską obmywa brata i czuwa przy jego łóżku.

Konteksty: literatura – „Biblia” (przypowieść o synu marnotrawnym); film „Bracia” 2004 reż. Susan Bier i 2009 reż. Jim Sheridan; „Na wschód od Edenu” 1955 reż. Elia Kazan

Problem dochodzenia do prawdy o sobie.

„Scena napadu w pociągu, kiedy Alfred, ten „gorszy”, nieruchomieje i biernie patrzy, dlatego jest taka przejmująca, bo każdemu z nas coś przypomina. Mnie – moją własną bierność.”

„- Mnie także. To było na początku lat 90., jechałem pociągiem, w przedziale było dwóch Rosjan z tobołami na handel – wszyscy wtedy handlowali. Jakiś pijak zaczął im wymyślać, był straszliwie agresywny, a ja kompletnie znieruchomiałem, udawałem, że nic się nie stało, i wysiadłem na swojej stacji. To zdarzenie chodziło za mną długo, aż przeczytałem nowelę Cezarego Harasimowicza o podobnej sytuacji. Zmieniliśmy bohaterów i okoliczności. Ale nie chciałem, żeby to był film o winie. Poczucie winy to tylko jeden z tematów. Zależało mi na czymś innym.”

„Na czym?”

„- Na pokrętnym dochodzeniu do prawdy.”

„Stąd tytuł „Wymyk”.

„- Bohater próbuje się wymknąć z pułapki, wykonując karkołomną figurę. Alfred to człowiek, który nałożył na siebie dużo masek, okopał się. Udaje kogoś, kim nie jest. Jego relacja z bratem, z rodzicami, którzy preferują młodszego, fakt, że nie ma dzieci i sam jest trochę dziecinny, niedojrzały – wszystko to się nawarstwia, tworzy wokół niego pancerz ochronny.”

„Cały Polak”, Greg Zgliński w rozmowie z Tadeuszem Sobolewskim, „Duży Format” nr 267, wydanie z dnia 17/11/2011Kultura, str. 14

Maski, które nakłada Alfred, mają ukryć jego niepewność, słabość i niedojrzałość, lęk przed zmianą – w firmie i życiu osobistym. Kiedy prawdy o jego zachowaniu w pociągu nie da się ukryć przed innymi, bohater niejako zmuszony jest podjąć działanie – zaczyna poszukiwanie świadka i sprawcy. Od tej chwili Alfred nie może już się oszukać, musi skonfrontować się z oceną dziewczyny, ofiary i świadka chuligańskiego wybryku, z kpiącym, pełnym pogardy zachowaniem chuligana, wreszcie z grupą nauczycieli, którym, aby dowieść winy przestępcy, musi pokazać film ukazujący też jego zachowanie w pociągu. Warto przyjrzeć się tej scenie – kompozycja kadru przedstawiającego moment po projekcji ukazuje Alfreda samotnego naprzeciw grupy widzów, którzy niczym chór w tragedii greckiej osądzą nie tylko chuligana, ale w kontekście psychologicznym, może przede wszystkim samego Alfreda. To najtrudniejsza chyba dla niego chwila konfrontacji z niewygodną prawdą o sobie. Ale to też warunek odrodzenia Alfreda jako człowieka, szansa na podźwignięcie się z upadku. Istotny wydaje się tu także powracający w filmie wielokrotnie motyw szyb i odbitego obrazu.



Po powrocie do domu Alfred „chroni się” przed żoną za szklanymi drzwiami, szklane są drzwi sali, w której leży skatowany Jurek, przezroczyste, odbijające powierzchnie mogą być znakiem izolacji Alfreda a także symbolem jego niemożności skonfrontowania się ze swoim prawdziwym obliczem, „spojrzenia sobie w twarz” lub spojrzenia prawdzie w oczy.

Problem odpowiedzialności, winy i kary.

„Zaskakują mnie różne interpretacje zakończenia. Jedni mówią: ten facet ma przechlapane, już nigdy nie pozbędzie się ciężaru. Inni mówią: w tym jest nadzieja, on teraz może zacząć od nowa.”
„Cały Polak”, Greg Zgliński w rozmowie z Tadeuszem Sobolewskim, „Duży Format” nr 267, wydanie z dnia 17/11/2011Kultura, str. 14

Alfred to człowiek, który musi zmierzyć się z poczuciem winy, z obciążającym jego sumienie „grzechem zaniechania”. Rywalizując z młodszym bratem, uległ słabości, stchórzył w sytuacji, która wymagała odwagi, pozostał bierny. Początkowo próbuje uciec od odpowiedzialności, ukrywa przed żoną, rodzicami, pracownikami firmy, co wydarzyło się naprawdę w pociągu. Opublikowane w internecie nagranie, demaskując go, staje się jednocześnie szansą na zmierzenie się z odpowiedzialnością i początkiem trudnej drogi do zmiany, uporania się z wyrzutami sumienia, symbolicznego uporządkowania relacji z bratem, a także z samym sobą.

Warto przyjrzeć się krótkiej scenie w kościele, która pokazuje Alfreda jakby pod pręgierzem, czującego na sobie spojrzenia sąsiadów i znajomych, jednocześnie niegotowego jeszcze do spowiedzi (?) (nie reaguje na zachęcający gest księdza). Wspomina o tym w cytowanej rozmowie z Tadeuszem Sobolewskim reżyser:

„Kto bohaterowi „Wymyku” nakłada te maski? On sam? Życie go tak ustawia? Rodzina? Warunki?”

– „Wszystko razem”.

„Ocalenie polega na tym, żeby przestał udawać, żeby był sobą. Ale łatwo powiedzieć: bądź sobą. Czy my naprawdę wiemy, kim jesteśmy? Oczywiście, odgrywamy pewne role, w które nas życie ubiera; nie zaprzeczamy im. I nie wiadomo, kiedy człowiek przekracza granicę, za którą zaczynają się depresje, neurozy, choroby psychiczne. Granica jest płynna. A mnie interesuje właśnie to źródło. Człowiek wewnętrzny. Bezbronny, słaby, wydany na pastwę losu, ale nie do końca. Taki bezbronny człowiek ma coś z dziecka, ma też najlepszy kontakt z Bogiem. W jego najczystszej formie.”

„Bóg wchodzi w grę? Gdzie on jest? W środku człowieka czy na zewnątrz?”

– „Wszędzie, i w środku, i na zewnątrz. To tajemnica. Pod pierwszą, sensacyjną warstwą tej historii kryje się druga. Rozpracowując człowieka, dopatruję się istnienia Boga.”

„Tu dochodzimy do świetnej, króciutkiej sceny w kościele. Alfred nosi w sobie ciężkie poczucie winy. W pewnej chwili spotyka się wzrokiem z księdzem w konfesjonale, który daje mu ręką ledwo dostrzegalny znak, jakby go zapraszał. Alfred nie rusza się. Wydaje mu się, że ludzie na niego patrzą. Jakby go oskarżali.”

– „Widzę w tym coś innego: rodzącą się gotowość do zrzucenia maski. „Nie chcę udawać, dałem ciała, powiem o tym”. On się boi pójść do konfesjonału, ale myśli, że może powinien to zrobić, męczy go to wiecznie udawanie, unikanie konfrontacji.”

„Na to trzeba mieć dystans do siebie. Bo nie jest tak, że spowiedź jest rodzajem upokorzenia. To przezwyciężenie siebie. I coś takiego dzieje się z Alfredem, tylko o wiele później.”

– „On robi dwa kroki w przód i jeden do tyłu. To nie idzie gładko. Już jest gotowy, ale znów wskakuje w tego dawnego Alfreda. Powoli uczy się mówić, jak naprawdę jest. Myślę, że jako praktykujący katolik pójdzie kiedyś do spowiedzi. Chociaż…”

Konteksty: literatura- Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”; Joseph Conrad „Lord Jim”, John Steinbeck „Na wschód od Edenu”.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Motyw braci – pojawia się w „Biblii”, historia Kaina i Abla, braci z przypowieści o synu marnotrawnym; w obu tych fabułach pojawia się kwestia zazdrości i rywalizacji o względy ojca (Boga). Historia opowiadana w „Wymyku” może być postrzegana jako współczesna wersja rozwinięcia tej, którą znamy z przypowieści.

Rola przypadku w życiu człowieka- niedająca się przewidzieć sytuacja w pociągu determinuje los zarówno Jerzego, jak i Alfreda. Nie sposób oprzeć się skojarzeniom z filmem Krzysztofa Kieślowskiego „Przypadek”. Zgliński był uczniem Kieślowskiego, kameralny nastrój „Wymyku”, podejmowana w filmie problematyka przywodzą na myśl twórczość Kieślowskiego. W szczególności scena pogoni za pociągiem- na skutek uporu Alfreda bracia jadą załatwić sprawy w urzędowe jego samochodem, który w drodze psuje się. Zmuszeni są kontynuować podróż pociągiem, do którego (podobnie jak bohater „Przypadku”) muszą wskoczyć w biegu. Udaje im się to, ale konsekwencją tego będzie tragedia. To, że znaleźli się w pociągu ostatecznie zmieni ich życie.

Konfrontacja wyobrażeń o sobie z rzeczywistością – motyw obecny przykładowo w powieści Josepha Conrada „Lord Jim”, „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego. Podobnie jak bohaterowie wymienionych dzieł Alfred ma wyobrażenie samego siebie jako silnego, twardego, odważnego mężczyzny. Dramatyczne wydarzenie zmusza go do weryfikacji tego wizerunku, determinuje jego dalsze życie.