Krótka informacja o filmie

Czescy aktorzy w nowohuckich realiach wystawiają sztukę rosyjskiego pisarza. A wszystko to, co na scenie i poza nią, pod czujnym okiem Petera Zelenki rejestruje kamera tworząc przejmujący obraz zła o charakterze ponadnarodowym.

Związki z podstawą programową

Język polski

Uczeń:

• odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości (zakres podstawowy);
• czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych
• w szkole (zakres rozszerzony);
• szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych
• i elektronicznych, w tym Internetu) (zp);
• wskazuje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje (zp)
• Dostrzega związek języka z obrazem świata (zakres rozszerzony);
• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki (zp);
• określa problematykę utworu (zp);
• wykorzystuje do interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki interpretacji (zp)
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) (zp);
• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi;
• dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne (zp);
• dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Film może być omawiany jako kontekst do obowiązujących lektur: Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”, „Łagodna”.

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• wypowiada się na temat dzieła sztuki używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium);
• dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało.

Etyka

• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym.
• Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.

Wychowanie do życia w rodzinie

• Wartości i pojęcia związane z płciowością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, rodzina, rodzicielstwo. Znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości i budowaniu emocjonalnych więzi. Role kobiet i mężczyzn a panujące stereotypy.
• Małżeństwo: jego fazy; trudności i konflikty oraz sposoby ich rozwiązywania; wartość małżeństwa. Macierzyństwo i ojcostwo.
• Przygotowanie do ról rodzicielskich. Adopcja. Bezdzietność
• Funkcje rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania dzieci w rodzinie. Znaczenie prawidłowych postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka. Samotne rodzicielstwo.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Dyskusja, burza mózgów, metoda projektów (temat: adaptacja filmowa) analiza i interpretacja działa filmowego i literackiego, praca z fragmentem filmu, elementy dramy, ćwiczenia redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis.

Wyjątkowo pesymistyczna wymowa filmu, dlatego film adresowany jest do ucznia – widza świadomego i przygotowanego do odbioru dzieła filmowego. Zalecane zestawienie filmu z tekstem kultury o wydźwięku pozytywnym.

Temat rodziny w literaturze i sztuce – zestawienie rodziny Karamazowów

z obrazem rodziny w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza.

Problem istnienia zła w świecie – różne koncepcje filozoficzne.

Wizerunek człowieka w prozie Fiodora Dostojewskiego („Łagodna”, „Zbrodnia i kara”) i w filmie Petra Zelenki „Bracia Karamazow”.

Postać kobiety w literaturze. Wizerunek kobiet w prozie Fiodora Dostojewskiego (tytułowa bohaterka „Łagodnej”, Sonia, Dunia ze „Zbrodni i kary”, Katierina Iwanowna, Gruszeńka z „Braci Karamazow”).

Motyw diabła w literaturze – „Faust” Johanna Wolfganga von Goethego, „Biesy”, „Bracia Karamazow” Fiodora Dostojewskiego, „Doktor Faustus” Tomasz Mana „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa. Funkcje tego motywu.

Wizja piekła w Boskiej komedii Dantego i piekła Rosji ukazanego w utworach Dostojewskiego.

Zagadnienia związane z konstrukcją dzieła filmowego

Adaptacja powieści Fiodora Dostojewskiego „Bracia Karamazow”.

Scenografia – przestrzeń huty korespondująca z treścią wydarzeń rozgrywających się na scenie.

Rola kostiumu i rekwizytu w kreacji postaci.

Dwie przestrzenie – teatralna i realna przenikające się stopniowo.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Antropologiczna antynomia pragnienia wolności i potrzeby etyczności widoczna w postawach braci Karamazow.

Ateizm Iwana i wiara w Boga Aloszy Karamazowów te postawy można zderzyć z wierszem Tadeusza Różewicza „Bez”.

Racje rozumu i wiary – polemika Iwana z Aloszą w zestawieniu z polemiką klasyków z romantykami.

Związki z Biblią filmu „Bracia Karamazow” – grzech pierworodny, trzysta tysięcy rubli jako odpowiednik trzydziestu srebrników, rozmowa Iwana z Aloszą, Wielki Inkwizytor – kuszenie Chrystusa na pustyni.

Szacunek wobec autorytetów – Zbigniew Herbert „Przesłanie pana Cogito” w zestawieniu z opluciem ikony, w filmie zdjęcie papieża, sacrum i profanum we współczesnej kulturze.

Relatywizm etyczny.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Ojcobójstwo w kulturze – Biblia – mitologia – Edyp zabija Lajosa Sofokles „Król Edyp”. Smierdiakow zabija ojca – Fiodora Karamazowa.

Katastrofizm w kulturze: Zygmunt Krasiński „Nie-Boska komedia”, katastrofizm „Szewców” Stanisława Ignacego Witkiewicza, katastrofizm poezji Józefa Czechowicza, katastrofizm pokoleniowy – „Z głową na karabinie” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz katastrofizm zaprezentowany w prozie i adaptacji filmowej prozy Dostojewskiego.