Krótka informacja o filmie

„Czas wojny” to wielka odyseja filmowa pozostająca w klimacie wielu poprzednich filmów autorstwa Stevena Spielberga. Epicki, na gruncie kina, tradycyjny, zrealizowany z wielkim rozmachem (i to bez zbyt wielu efektów komputerowych) obraz inicjacji chłopaka z Devon i jego konia Joey’a w dorosłość, która przypada na czasy I wojny światowej. Piękny, ponadczasowy film, intensywny w warstwie obrazu i dźwięku, wręcz dotykalny, namacalny; z pewnością zasili kanon kina przygodowego.

Związki z podstawą programową

Klasy IV–VI

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• określa temat i główną myśl tekstu;
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza);
• odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;
• dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity).

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);
• konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;
• wyraża swój stosunek do postaci.

Analiza. Uczeń:

• dostrzega swoistość artystyczną dzieła;
• odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;
• wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska);
• wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa);
• omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;
• charakteryzuje i ocenia bohaterów;

Interpretacja. Uczeń:

• odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;
• objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada).

Wybór mitów greckich, baśni i legend;

Historia i społeczeństwo

Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:

• wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;
• podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;
• wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;
• wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych.

Etyka

• Człowiek jako osoba; godność człowieka.
• Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania.
• Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe.
• Praca i jej wartość dla człowieka.

Gimnazjum

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
• wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;
• porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
• rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

• przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występu ją one w tekście;
• charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
• omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu);
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny;

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm – nacjonalizm, tolerancja – nietolerancja, piękno – brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.

Tworzenie wypowiedzi.

Mówienie i pisanie. Uczeń:

• tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej.

Historia

I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:

• wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy;
• charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.

Etyka

• Człowiek jako osoba; natura i godność człowieka.
• Rola i znaczenie sumienia w ocenie moralnej i dla wewnętrznego rozwoju człowieka.
• Człowiek wobec wartości; człowiek wobec cierpienia i śmierci.
• Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody.
• Praca i jej wartość dla człowieka.

Wychowanie do życia w rodzinie

• Życie jako fundamentalna wartość.
• Budowa prawidłowych relacji z rodzicami. Konflikt pokoleń; przyczyny i sposoby rozwiązywania konfliktów. Odpowiedzialność wszystkich za atmosferę panującą w rodzinie.
• Rola autorytetów w życiu człowieka.
• Wpływ sposobu spędzania wolnego czasu (w tym korzystania ze środków masowego przekazu) na człowieka.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

	TAK	NIE
Praca z filmem stwarza możliwości rozwoju kompetencji kluczowych uczniów	x
Film motywuje uczniów do samodzielnego uczenia się i poznawania	x
Film sprzyja rozwojowi wyobraźni uczniów	x
Film inspiruje do wykorzystania niestandardowych i oryginalnych metod pracy z uczniami	x
Film pozwala zaprojektować cykl zajęć wokół przedstawionego problemu	x
Film zawiera sceny przemocy	x
Film zawiera sceny erotyczne		x
Projekcja filmu musi być poprzedzona zajęciami wprowadzającymi		x
Analiza filmu wymaga obecności na zajęciach specjalisty (psychologa, pedagoga, innych)		x

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Zajęcia na temat gatunków filmowych. Można podzielić klasę na np. 5 grup, każdej z nich zaproponować obejrzenie filmu wybranego gatunku (horror, fantasy, komedia romantyczna, kryminał, przygodowy płaszcza i szpady) i zastanowienie się nad jego wyznacznikami, cechami (np. pod kątem bohaterów, miejsca akcji, rekwizytów, najbardziej charakterystycznych zdarzeń, tematu). Grupy mogą następnie zaprezentować efekty swojej pracy na forum klasy.

Można to zagadnienie uczynić przedmiotem prezentacji w ramach projektu edukacyjnego.

Z wykorzystaniem takich filmów Stevena Spielberga jak: „E.T.”, „A. I. – sztuczna inteligencja”, „Bliskie spotkania trzeciego stopnia” można pokusić się o rozmowę na temat: Czy jesteśmy jedynymi mieszkańcami wszechświata? Jakie są nasze relacje i innymi istotami? Współistnienie czy wojna? Jak daleko powinniśmy posuwać się w eksploracji kosmosu i tworzeniu nowych technologii?

Kino przygodowe w wydaniu Spielbergowskim i nie tylko.

Filmy przygodowe oglądane są przez młodzież bardzo chętnie i często. Warto przybliżyć specyfikę i historię tego gatunku.

Rys historyczny: jako gatunek f.p. należy do najstarszych, realizowali go już pionierzy kina np. E. S. Porter „Porwany przez orła”, 1907 r. czy G. Melies „Podróż na księżyc”, „Podróże Guliwera”, „Robinson Cruzoe”, 1902 r. i inne. Z czasem wytworzyło się wiele odmian tego gatunku np.: film płaszcza i szpady, miecza i sandałów, korsarski, podróżniczy, z elementami fantasy lub horroru. Do „najczystszych gatunkowo” f.p. należą te, w których tłem dla przygody jest egzotyczna sceneria, podróże, wyprawy i odkrycia. Największymi gwiazdami tego rodzaju kina byli m.in.: Douglas Fairbanks, Errol Flynn, Charlton Heston, Harrison Ford.

Ze sprawą m.in. S. Spielberga na przełomie lat 70. i 80. Miał miejsce wielki renesans kina przygodowego.

Do najpopularniejszych filmów tego gatunku należą (często kilkakrotnie ekranizowane): „Tarzan”, „King-Kong”, „20 tysięcy mil podmorskiej żeglugi”, „W 80 dni dookoła świata”, „Księga dżungli” oraz cykl przygód Indiany Jonesa, „Miłość, szmaragd i krokodyl” reż. Robert Zemeckis, „Mumia” reż. Stephen Sommers, cykl o Harrym Potterze, ekranizacja cyklu „Władca pierścieni” reż. Peter Jackson.

W kinie przygodowy S. Spielberga wyraźne jest ogromne nagromadzenie wątków, obrazów, postaci reprezentatywnych dla gatunku. Często stosowane są wręcz bliźniacze ujęcia, wzorowane na pozycjach klasycznych dla gatunku.

Przy wprowadzaniu tematu konieczne jest wykorzystanie fragmentów filmowych.

Jednostka wciągnięta w wir historii. Uczeń interpretuje scenę, w której matka Alberta opowiada o traumatycznych przeżyciach ojca podczas wojny w Afryce. Ojciec głównego bohatera nie jest dumny ze swoich wojennych osiągnięć. Nie akceptuje polityki kolonialnej i wyzysku skolonizowanych społeczeństw. Rozterki moralne pomiędzy służeniu państwu, a prawom wolności przysługujących każdej jednostce ludzkiej. Konieczne wprowadzenie kontekstu historycznego odnoszącego się do podbojów kolonialnych Wielkiej Brytanii.

Dyskusja na temat pokoleniowej powtarzalności historii. Albert podobnie jak jego ojciec chce iść na wojnę. Nie zdaje sobie sprawy, iż jest jedynie narzędziem wykorzystywanym do walki w sprawie, która bezpośrednio go nie dotyczy. Do powtórnego obejrzenia scena uwolnienia konia z zasieków i symbolicznego pojednania żołnierza brytyjskiego z niemieckim.

Propozycja lekcji historii: opis cech charakterystycznych munduru brytyjskiego i niemieckiego z czasów I wojny światowej na podstawie obserwacji poczynionych w trakcie filmu.

Zajęcia dla uczniów klasy IV. Jak dbać o zwierzęta (konie): co jedzą, czego potrzebują do życia, jak należy się z nimi obchodzić.

Dyskusja zawierająca zagadnienia etyczne: poświęcenie się konia Joey’a na rzecz innego konia (scena z wciąganiem na wzgórze armaty). Nadanie zwierzęciu cech ludzkich. Czy człowiek kierujący się rozumem jest zdolny do podobnego czynu, jak Joey kierujący się jedynie zwierzęcym instynktem?

Propozycja pracy domowej: charakterystyka konia Joey’a – głównego bohatera filmu ze szczególnym uwzględnieniem cech ludzkich, które zostały mu nadane w celu uwznioślenia jego postawy dobrego żołnierza i wiernego przyjaciela.

Na uwagę zasługują fenomenalne zdjęcia Janusza Kamińskiego. Różnorodność i bogactwo wykorzystanych filmowych środków pozwala zaprojektować lekcję dotyczącą rodzajów planów filmowych, perspektyw kadrowania oraz różnych przejść montażowych obecnych w filmie.

Kadry w scenie otwierającej film w bardzo dalekich planach (planach totalnych) – charakterystyczne dla wielkich opowieści epickich i super produkcji. Można wykorzystać jako przyczynek do poprowadzenia lekcji o planach filmowych i ich funkcji – od detalu do zbliżenia.

Superprodukcja (blockbuster). Uczniowie posiadający pewne doświadczenie filmowe zostają podzielenie na dwie grupy. Pierwsza grupa zapisuje w postaci mapy myśli cechy charakterystyczne superprodukcji. Druga grupa w analogicznej formie zastanawia się nad wyznacznikami kina kameralnego. W końcowej części lekcji liderzy poszczególnych grup prezentują wnioski wynikające z obserwacji zapisanych w formie mapy myśli.

Cechy charakterystyczne superprodukcji:
Przed premierą:

• Szum medialny przed premierą (kreowanie premiery jako wydarzenia wysokiej rangi)
• Wszechobecna reklama

Cechy filmu:

• Oparty zazwyczaj na tradycyjnych historiach
• Często na tle wydarzeń historycznych
• Kombinacja fantastyki lub science-fiction z archetypicznymi bohaterami zachodniej mitologii
• Wykorzystanie tradycyjnych struktur gatunkowych
• Brak „uniezwykleń stylu”, styl zerowy
• Często hybryda różnych klasycznych gatunków (film przygodowy, komedia romantyczna)
• Wielkie tematy
  • Wojna światowa
  • Katastrofa
  • Zagłada planety
  • Monstrum z otchłani
  • Holocaust
  • Śmiertelna walka w odległej galaktyce
• Młody Bohater (zazwyczaj płci męskiej)
  • Z ogromną siłą
  • Sekretną wiedzą
  • Z niemożliwą do wykonania misją
• W obsadzie gwiazdy z pierwszych stron gazet!
• Najnowsze efekty specjalne

Ekonomia kina

• Wielki budżet
• Podstawa ekonomicznej organizacji (sprzedaż pakietowa)
• Zapowiedź nieprzeciętnych zysków
• Atut danego kina wobec konkurencji
• Przewaga nad konkurencją (budżety nieosiągalne dla kina europejskiego)

Uzmysłowienie uczniom kosztów produkcji blockbustera:
„Przeciętny koszt superprodukcji równałby się kosztom wyprodukowania helikoptera bojowego albo łodzi podwodnej lub też zorganizowania testów atomowych na dogodnej do tego wyspie, a sam proces produkcji takiego filmu wysokością kosztów, rozmachem, logistyczną i organizacyjną skalą przedsięwzięcia oraz precyzją planowania przypominałby właśnie kampanie militarną.”
Thomas Elsaesser

Uzmysłowienie uczniom znaczenia blockbusterów dla ekonomii kina:
„Kilka największych blockbusterów sezonu przyciąga do kina więcej niż kilkaset niezależnych produkcji, a co roku 5 procent filmów przynosi około 80 procent zysku przemysłu kinematograficznego”.
Opracowanie na podstawie:
Marcin Adamczak, „Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989″, Gdańsk 2011

Przybliżenie sylwetki reżysera i producenta Stevena Spielberga:

Steven Spielberg (za www.filmweb.pl) jest uważany za najwybitniejszego reżysera naszych czasów. Nie uczył się reżyserii w żadnej ze szkół, jest samoukiem. Swój pierwszy film zrobił w wieku 16 lat. Nosił on tytuł „Firelight” i był przez jeden wieczór wyświetlany w kinie, w rodzinnym mieście twórcy. Następny film „Amblin” zwrócił na Spielberga uwagę wytwórni Universal, która zaproponowała mu pracę reżysera obrazów telewizyjnych. Po zrobieniu kilku odcinków znanych seriali m.in. „Columbo”, stworzył film, który dziś uznawany jest za jego debiut – „Pojedynek na szosie”. Został on bardzo ciepło przyjęty zarówno przez krytyków, jak i widzów i pokazał producentom, że mają do czynienia z twórcą ponadprzeciętnym. Kolejne filmy Spielberga to pasmo sukcesów: „Szczęki”, „Bliskie spotkania trzeciego stopnia”, „E.T.”. Publiczność na całym świecie zachwycała się filmami, które przedstawiały ich marzenia, opowiadały o przygodach i kosmitach. Dostarczały niesamowitych wrażeń wizualnych, ale i przeżyć natury duchowej. Nietrudno więc zrozumieć, że kiedy w 1985 roku Spielberg zrobił „Kolor purpury” – film o problemach na tle rasowym, krytyka i widzowie przyjęli film z zaskoczeniem. Od tamtego czasu Spielberg robi różnorodne filmy. Co jakiś czas wraca do swoich dziecięcych marzeń i tworzy nowy, fantastyczny, ale jednocześnie przekonywujący świat, jak np. w „Parku Jurajskim”, serii o „Indiana Jonesie” a czasami cofa się do przeszłości i przypomina wydarzenia z naszej historii, zmuszając do refleksji: „Lista Schindlera”, „Amistad”, „Szeregowiec Ryan”, „Imperium słońca”. Spielberg jest właścicielem „Amblin Entertainment”, firmy odpowiedzialnej za produkcję takich hitów jak: „Powrót do przyszłości”, „Kto wrobił królika Rogera”. Jest również twórcą i pomysłodawcą wielu seriali telewizyjnych: „Strefa mroku”, „Niesamowite historie”. W 1994 r. wspólnie z Davidem Geffenem i Jeffreyem Katzenbergem założył „Dreamworks”, firmę zajmującą się produkcją filmów i programów multimedialnych.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Film jako hołd złożony kinu w ogóle, a kinu tradycyjnemu, klasycznemu, z jego prostymi, ale niezwykle emocjonującymi fabułami, archetypicznymi postaciami i motywami w szczególności.

Wielki dramat epicki, odyseja utrzymana w klimacie wielkich widowisk kinowych, zbliżonym do „Przeminęło z wiatrem” reż. Victor Fleming, „Tańczący z wilkami” reż. Kevin Costner, „Waleczne serce” reż. Mel Gibson, „Mały Wielki Człowiek” reż. Arthur Penn, „Władca pierścieni” reż. Peter Jackson, „Za horyzontem” reż. Ron Howard.

Film należy do tzw. kina gatunków (za klasyfikacją Ch. Altmana).

Gatunki filmowe ewoluują, są tym, za co wszyscy je uważamy w danym czasie, odpowiadają na nasze potrzeby odbiorcze, realizując zasadę przyjemności; realizm nie jest kryterium koniecznym.

Podstawowe cechy identyfikacyjne kina gatunków:

• Dualizm – podwajanie bohaterów, relacje opozycyjne (farmer – zły zarządca)
• Powtarzalność – wciąż tych samych motywów, sposobów zawiązywania i rozwiązywania konfliktów; każdy film zmienia szczegóły, ale bazuje na jednym wzorze (np. przyjaźń chłopca i zwierzęcia, wspólne „dzieciństwo” w sielankowej scenerii, nagła i dramatyczna rozłąka, wędrówka przyjaciół wśród niebezpieczeństw wojennych do ponownego spotkania, tryumfalny powrót do domu)
• Kumulacyjność – nagromadzenie reprezentatywnych tematów i obrazów; „filmy tego samego gatunku są wariacjami jednego mitu, które nie reprezentuje pojedynczy film tylko ich suma” (np. chłopak przyjaźniący się ze zwierzęciem – koniem, sielanka życia na otwartej przestrzeni, zagrożenie rodziny ze strony złego właściciela, chwile tryumfu i upadku – scena orki, echa przeszłości rodziny, wojenne losy: strach podczas walki, życie codzienne w okopach, śmierć przyjaciół, cudowne ocalenie, spotkanie z wrogiem itp.)
• Przewidywalność – rozwiązań dramaturgicznych, hołdowanie upodobaniom widzów, którzy chcą zobaczyć tych samych bohaterów, rozpoznać znane i lubiane historie, cieszyć się „odkrywaniem” znanych motywów (np. ratowanie zaplątanego w drut kolczasty konia przez żołnierzy z przeciwnych obozów; scena, w szpitalu polowym, gdzie Joey ma być zastrzelony, a zostaje rozpoznany przez chłopaka – indiańskie pohukiwanie)
• Nostalgiczność – tęsknota za dawnymi, dobrymi czasami, dawanie widzom iluzji uczestnictwa w wydarzeniach o doniosłym znaczeniu, które wtedy miały miejsce (np. film mówi o czasach, kiedy nawet wojna była „lepsza”. Miała patetyczny wymiar, ludzką twarz, swoiste piękno i prostotę moralną)
• Symboliczność/charakterystyczna ikonografia – rozpoznawanie elementów na poziomie obrazu (wielkie otwarte przestrzenie, pług wyglądający z traw, chłopiec i jego koń na zboczu góry przy zachodzie słońca powracający do domu, scena orki, dom głównego bohatera, sylwetki angielskich dowódców wojskowych, konie ciągnące działa pod górę, w błocie, bezbronna, delikatna, słabowita dziewczynka pozostająca jedynie pod opieką dziadka, matka głównego bohatera twarda, ale ciepła i kochająca, pewnie poruszająca się w świecie wartości)
• Funkcjonalność – spełnienie życzeń i zaspokojenie potrzeb widzów (np. zakończenie happy endem, przyjaźń, która niczego się nie ulęknie i przetrwa wszystkie trudne chwile, dom, do którego zawsze można wrócić i mieć gwarancję, że dobry czas się tam zatrzymał).

Synkretyzm gatunkowy. W filmie występują elementy różnych gatunków np.: filmu wojennego (sceny rozgrywające się podczas I wojny światowej; miejsce akcji, mundur, zdarzenia, śmierć, szpital polowy), westernu (mimo, że miejscem akcji jest Devon w Anglii, pokazywane plenery przywodzą na myśl wielkie, dziewicze, swobodne przestrzenie Dzikiego Zachodu, koń jako przyjaciel, zmaganie rodziny farmerów ze złym właścicielem gruntu, który próbuje go odebrać w sposób niegodny, rycerski główny bohater itp.), filmu przygodowego (ciąg zdarzeń trzymających widza w napięciu, zaskakujący nagłymi zwrotami akcji), dramatu – mimo nieobecności wątku romansowego bardziej melodramatu (film operuje uproszczeniami psychologicznymi, sensacyjnością i napięciem w większości wątków, posiada „ckliwą” fabułę, nasyconą patetyczno-sentymentalnymi efektami), filmu obyczajowego (życie na wsi, sytuacja żołnierzy podczas wojny).

Ponadczasowy uniwersalny wymiar opowiadanej historii.

Wojenne losy naznaczone rozłąką, cierpieniem, śmiercią bliskich osób, okrucieństwami, ale także bohaterskimi czynami (losy chłopca, jego przyjaciół, a także ojca).

Absurdy i bezsensy wojny (scena uwalniania konia z potrzasku), próba redukcji jednostek do strzelających maszyn, odczłowieczenie, wyjęcie z kontekstu normalnego funkcjonowania.

Wojna jako interes polityków i państw przy wykorzystaniu niewinnych jednostek. Scena „pojednania” żołnierza niemieckiego i żołnierza brytyjskiego podczas uwalniania konia z zasieków. Do zestawienia z innymi filmami o podobnej tematyce pacyfistycznej, np. „Ziemia niczyja” (reż. Danis Tanović).

Motywy inicjacyjne; wchodzenie w dorosłość, uzyskiwanie wiedzy na temat praw rządzących światem oraz spraw ostatecznych.

Wartość przyjaźni, braterstwa, lojalności w życiu człowieka.

Zmienność ludzkich losów, koło fortuny, nieprzewidywalność.

Uniwersalizm prawd etycznych bez względu na narodowość i pozycję społeczną, głęboka wiara.

Psalm 23, cytat z Biblii, recytowany przez żołnierza idącego ratować uwięzionego konia:

Film do zestawienia z innymi utworami tego reżysera w kontekstach dotyczących wojny: „Szeregowiec Ryan”, „Imperium słońca”, „Lista Schindlera” oraz znakomitymi filmami o wojnie np.: „Życie jest piękne” reż. Roberto Benigni, „Pianista” reż. Roman Polański, „Kanał” reż. Andrzej Wajda, „Pola śmierci” reż. Roland Joffe, „Czas Apokalipsy” reż. Francis Ford Coppola, „Ballada o żołnierzu” reż. Grigorij Czuchraj, „Cienka czerwona linia” reż. Terrence Malick, „Łowca jeleni’ reż. Michael Cimino, „Urodzony 4. Lipca” reż. Oliver Stone, „Forrest Gump” reż. Robert Zemeckis.

Film do zestawienia dla młodszych widzów z: „Mustang z Dzikiej Doliny'” reż. Lorna Cook, Kally Ashbury, „Szeregowiec Dolot” reż. Gary Chapman, „Hidalgo – Ocean ognia” Joe Johnston, „Łysek z pokładu Idy” Gustawa Morcinka, „Lotna” reż. Andrzej Wajda i opowiadanie Wojciecha Żukrowskiego, a także książką „Dziadek i niedźwiadek” Łukasza Wierzbickiego.

Film do zestawienia z innymi filmami dla dzieci i młodzieży na temat przyjaźni ze zwierzętami: „Lassie” reż. Charles Sturridge, „Zebra z klasą” reż. Frederik Du Chau, „Uwolnić orkę” reż. Simon Wincer, „Czarny książę” reż. Caroline Thompson, „Pajęczyna Charlotty” reż. Gary Winick.

Autorem muzyki do filmu jest John Williams. Jeden z najbardziej uznanych twórców w światowym kinie. Tworzy od lat 50. XX w. W 1969 r. otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara za muzykę do filmu „Dolina lalek”. Od tej pory prawie co roku był nominowany do nagrody. John Williams jest autorem motywów muzycznych m.in. do filmów: „Szczęki”, „Gwiezdne Wojny”, „Poszukiwacze zaginionej Arki”, „Harry Potter” – kilka części.

Instynkt „źrebaczo”-matczyny, analogicznie jak w świecie ludzi. Koń Joey nie chce być oddzielony od swej matki na targu. Matka próbuje w możliwy dla zwierząt sposób przeciwstawić się rozłące. Ciekawe ukazanie pożegnania koni – stykanie się pyskami, analogicznie jak ludzki pocałunek. Nadanie filmowemu zwierzęciu cech ludzkich.

Różne rasy koni wewnątrz jednego gatunku, z różnymi przeznaczenia: do jazdy wierzchem, do wyścigów konnych, do pracy w polu. Analogicznie jak w społeczeństwie klasowym.

Rozmowa z koniem „jak z dzieckiem”. Przypisanie zwierzęciu ludzkich umiejętności: rozumienia mowy, odczuwania emocji.

Nawiązanie do tradycji i zwyczajów Indian. Szkolenie (wychowanie) konia zgodnie z instrukcjami przeczytanymi w książce przygodowo-historycznej.

Charakterystyczna dla wiejskiego krajobrazu Wielkiej Brytanii XIX i początku XX wieku kamienna zabudowa. Dachy kryte strzechą.

Gęś jako postronny obserwator i czujny komentator wydarzeń mających miejsce w gospodarstwie Narracottów Humorystyczne wykorzystanie cech przypisywanych gęsią – czujności oraz bycia strażnikiem gospodarstwa (niekiedy bardziej czujnym niż pies). Gęś instynktownie „wyczuwa” dobrych i złych ludzi: przegania dziedzica z posesji. Do zestawienia z: „Babe świnka z klasą”.

Społeczeństwo klasowe. Dziedzic niczym Bóg dzieli dobra, ziemię o różnej jakości, decyduje, kto dostanie ugór, a kto ziemię dobrej klasy. Nierówności społeczne.

Duma chłopa (farmera) – dzierżawcy: z syna, konia, pola i farmy.

Poznawanie starych narzędzi rolniczych oraz narzędzi wykorzystujących siły natury i fizyki: pług, lemiesz, wiatrak.

Podział ról w tradycyjnej rodzinie: kobieta pierze, robi na drutach; mężczyźni orają, zajmują się zwierzętami. Jednak, co charakterystyczne, w sytuacji kryzysowej to kobieta przeciwstawia się dziedzicowi, grozi mu wydłubaniem oczu, a mężczyźni pozostają bierni i ulegli.

Rozwój techniki, która stopniowo zaczęła zastępować siły natury: koń vs. konie mechaniczne. Ostateczna przewaga sił natury nad techniką. Do wykorzystania także symboliczna scena wymiany technologicznej – Joey spłoszony przez brytyjski czołg.

Rywalizacja i braterstwo międzyludzkie. Rywalizacja pomiędzy Albertem a synem dziedzica (scena wyścigu samochodu z koniem) oraz pojednanie chłopców na polu walki.

Miłość małżeńska jako siła budująca i pomagająca przetrwać najcięższe chwile.

Koń jako żołnierz. Rozwój techniki wyeliminował udział kawalerii we współczesnym wojsku. Formacje kawaleryjskie stanowiły ówcześnie dużą siłę bojową, zapewniały możliwość szybkiego przemieszczania się i zaskoczenia wroga. Ataki kawalerii były niezwykle widowiskowe (stąd częste wykorzystanie ich w filmowych, monumentalnych superprodukcjach historycznych) i deprymujące wojska przeciwnika. Wiele szarż kawaleryjskich przeszło do historii konfliktów zbrojnych.

Specyficzne zasady rządzące prawem wojny. Dezercja braci. Najwyższa kara – rozstrzelanie bez sądu. Konfiskata żywności w francuskiej osadzie.

Scena odnalezienia koni w wiatraku przez dziewczynkę jest zrobiona w dość nietypowy sposób. Całe dość długie ujęcie ukazujące otwarcie drzwi i pojawianie się bohaterki sfilmowane jest w odbiciu końskiego oka. Sprawia to wrażenie pełnej subiektywizacji spojrzenia (widz ogląda dokładnie to, co widzi koń). Nie jest to jednak typowe ujęcie subiektywne.

Scena z konaniem konia. W filmie zginęło nieproporcjonalnie więcej ludzi niż zwierząt, a jednak to właśnie ta scena wzrusza widzów najbardziej. Jak to się stało, że obraz śmierci ludzi nie jest już dziś poruszający? Dlaczego umiemy „litować się” jedynie nad konającym zwierzęciem? Czy życie zwierząt jest bardziej wartościowe od życia ludzi? Jak wpływają na taki odbiór filmu zastosowane środki filmowe i uczynienie konia głównym bohaterem.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Sięgnięcie po tekst pochodzący z Biblii, Psalm 23, uniwersalizm prawd etycznych, pozostawanie w kręgu wartości chrześcijańskich („Choćbym szedł ciemną doliną, „Zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną”).

Motyw walki dobra ze złem. W życiu jednostki, w społeczeństwie, w sensie globalnym.

Miłość braterska (Michaela i Guntera) oraz zobowiązania starszego brata wobec matki silniejsze od rygorów wojskowych.

Motyw dorastania, wykuwania wartości moralnych poprzez walkę.

Koń jako symbol wolności, swobody, dzieciństwa, czasów pionierskich dla danej społeczności. Jako przyjaciel, towarzysz we wszystkich trudach życia – w pracy, w czasie walki, w podróży. Swoiste dobro i świadectwo zamożności. Atrybut miłości, nieodłączny element pierwszych zauroczeń i wspólnych spacerów zakochanych.

Rodzice i dom rodzinny jako środowisko kształtujące postawy człowieka.

Postacie matki (bohaterki dnia codziennego, skromnej, wyciszonej, ale twardej, niezłomnej, bogobojnej) i ojca (z tragiczną przeszłością, która odcisnęła piętno na jego wyglądzie i zachowaniu, ale prawego i religijnego) jako filarów świata każdego człowieka. Dom – współistniejący harmonijnie z resztą świata, wtopiony w krajobraz, wieczny, ostoja, twierdza (z kamienia).

Symbolika białej flagi w działaniach wojennych. Symbol poddania się lub zawieszenia broni.