Krótka informacja o filmie

„Matka Teresa od kotów” nie jest filmem łatwym i nie zachęcamy do jego oglądania bezrefleksyjnego widza. Na motywach autentycznej historii zamordowania matki przez dorastających synów powstał dający możliwość różnych interpretacji, interaktywny wręcz, emocjonalny i bardzo dojrzały formalnie obraz filmowy. Uczta dla kinomana; w praktyce szkolnej film może być także szczególnie przydatny, stanowi jednak sprawdzian kompetencji pedagogicznych i filmoznawczych dla prowadzącego zajęcia.

Związki z podstawą programową

Praca z filmem „Matka Teresa od kotów” daje możliwości osiągania celów kształcenia oraz realizacji treści nauczania ujętych w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego.

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• Odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości.
• Rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu.
• Wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu.
• Wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia.
• Szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu).
• Korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli.

Świadomość językowa: Uczeń:

• Odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego.

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• Prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki.
• Określa problematykę utworu.

Analiza. Uczeń.

• Wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (…). rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera.
• Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja).

Interpretacja. Uczeń.

• Wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji).
• Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne).
• Porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich.
• Odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Wartości i wartościowanie. Uczeń.

• Dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu (…), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości: takich jak: dobro, prawda, piękno, wiara, nadzieja, miłość, wolność, równość, braterstwo, Bóg)
• Dostrzega obecne w tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne.
• Dostrzega w świecie konflikty wartości (…) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Zakres rozszerzony

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• Czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole.
• Twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej).

Świadomość językowa. Uczeń:

• Dostrzega związek języka z obrazem świata.
• Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Analiza. Uczeń:

• Wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• Rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej;

Interpretacja. Uczeń:

• Konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• Wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.

Wiedza o kulturze

Osiąganie celów kształcenia i odnoszących się do nich wymagań szczegółowych.

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji. Uczeń:

• Zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi.
• Wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną).
• Analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki.
• Analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki.
• Lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród).

Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

• Wypowiada się na temat dzieła sztuki używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium).

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród).
• Dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało.

Etyka

• Etyka a pozostałe dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe. Moralność, etos, prawo, obyczaje i styl życia.
• Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej. Motywy podejmowanych decyzji.
• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.
• Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej.
• Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
• Sprawności moralne. Samowychowanie.
• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.

Wychowanie do życia w rodzinie

• Tożsamość i wielowymiarowość człowieka. Poczucie sensu życia.
• Komunikacja interpersonalna, asertywność, techniki negocjacji, empatia
• Istota, rodzaje i etapy rozwoju miłości. Różnice w przeżywaniu miłości.
• Małżeństwo: jego fazy; trudności i konflikty oraz sposoby ich rozwiązywania; wartość małżeństwa. Macierzyństwo i ojcostwo. Przygotowanie do ról rodzicielskich(…)
• Funkcje rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania dzieci w rodzinie.
• Znaczenie prawidłowych postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka. Samotne rodzicielstwo.
• Konflikty w rodzinie i ich przyczyny. Sposoby rozwiązywania konfliktów.
• Przemoc w rodzinie. Wykorzystywanie seksualne. Profilaktyka. Możliwości uzyskiwania pomocy.
• Zagrożenia życia społecznego: alkoholizm, narkomania, agresja, sekty, pornografia.

Filozofia

Filozofia starożytna.

Problematyka etyczna w filozofii starożytnej. Uczeń:

• Reprezentuje i porównuje wskazania moralne religijnych autorytetów świata starożytnego (Mojżesz: wskazania Dekalogu, Bhagavadghita: wskazania hinduizmu, Budda: cztery szlachetne prawdy i zasady ahinsy, Lao-Tsy: wskazania taoizmu, Jezus z Nazaretu: wskazania ewangeliczne).
• Formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołując się do poznanych koncepcji i pojęć.

Filozofia nowożytna.

• Problematyka etyczna w filozofii nowożytnej. Uczeń:
• Rekonstruuje i porównuje koncepcje moralnej oceny czynów, rekonstruuje wspierające je argumenty (etyka D. Hume’a, kantowska etyka obowiązku, utylitaryzm J.S. Milla).
• Formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołując się do poznanych stanowisk etycznych.
• Problematyka filozofii człowieka w filozofii nowożytnej. Uczeń:
• Rekonstruuje i porównuje wybrane koncepcje człowieka w filozofii nowożytnej (B. Pascala wizja kondycji ludzkiej, A. Schopenhauera filozofia woli życia, S. Kierkegaarda filozofia egzystencji, F. Nietzschego filozofia woli mocy).
• Interpretuje przykładowe zjawiska historyczne, zjawiska zaczerpnięte z życia codziennego bądź teksty kultury, odwołując się do poznanych koncepcji.

Filozofia współczesna.

• Problematyka filozofii człowieka w myśli XX w. Uczeń:
• Rekonstruuje i porównuje wybrane dwudziestowieczne koncepcje człowieka, rekonstruuje wspierające je argumenty (freudowski model psychiki i funkcji kultury; egzystencjalistyczna koncepcja – J. P. Sartre)
• Potrafi wskazać etyczne konsekwencje poznanych stanowisk
• Formułuje rozwiązania przykładowych dylematów moralnych, odwołując się odpoznanych koncepcji i pojęć.
• Interpretuje przykładowe zjawiska historyczne, zjawiska zaczerpnięte z życia codziennego bądź teksty kultury, odwołując się do poznanych koncepcji.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

„Zbrodnia jest aktem głęboko ludzkim, oczywiście powiązanym z najmroczniejszymi zakątkami duszy człowieka, ale jednak ludzkim” [Michel Houellebecq, „Mapa i terytorium”, przeł. Beata Geppert, Warszawa 2011] – zinterpretuj słowa francuskiego pisarza w kontekście obejrzanego filmu i zastanów się, czy ten, kto popełnia zbrodnię wobec własnej matki zasługuje na miano człowieka?

Przyjmując, że Artur jest osobą niezrównoważoną emocjonalnie, spróbujmy zrekonstruować u niego objawy freudowskiego kompleksu Edypa, które uzewnętrzniają się w jego postawie wobec ojca powracającego z misji pokojowej. W dalszej kolejności można zastanowić się, czy usprawiedliwianie przez różne modne koncepty psychoanalityczne morderstwa matki i wpływu na rozpad rodziny jest działaniem prawomocnym i moralnym.

Matka Teresa od kotów, Matka Teresa z Kalkuty – pułapki dobroczynności. Rozprawka lub esej. Możliwe dopełnienie lekturami filmowymi np.: „Viridiana” Luis Bunuel, „Podaj dalej” reż. Mini Leder, „Był sobie chłopiec” Chris i Paul Weitz. Zinterpretuj tytuł filmu, zestawiając misyjność autentycznej postaci – Matki Teresy z Kalkuty z działalnością głównej bohaterki filmu na rzecz kotów. Czy pomoc potrzebującym zwierzętom może być równoważna z poświęceniem swego życia na rzecz ubogich, umierających z głodu ludzi? Zastanów się, czy ten trop interpretacyjny może powodować ironiczne odczytanie tytułu?

Interpretacja tytułu filmu poprzez zestawienie z postaciami błogosławionej Matki Teresy z Kalkuty, świętej Teresy z Avila, świętej Teresy od Dzieciątka Jezus, a także z bohaterką opowiadania J. Iwaszkiewicza „Matka Joanna od Aniołów” (i jego adaptacji w reż. J. Kawalerowicza).

„Po ciemnej stronie dobra” – „oksymoroniczny” podtytuł filmu – figura retoryczna czy prawda o ułomnościach świata i ludzi?

Z raportu młodszego aspiranta policji: odtworzenie linearnego przebiegu zdarzeń, które doprowadziły do zabójstwa.

Diagnoza zbrodni – analiza słów i zachowań bohaterów (głownie Artura) w celu „wychwycenia” znaków wydarzeń, które doprowadziły do matkobójstwa. Czy istnieją jakieś „okoliczności łagodzące”?

Tworzenie mapy możliwości interpretacyjnych, na które pozwala film (choroba psychiczna Artura; molestowanie chłopców przez ojca, bezradna matka, dysfunkcyjna rodzina; osadzenie w nierzeczywistym świecie gier komputerowych; problemy emocjonalne okresu dorastania; zagubienie wszystkich bohaterów w świecie wartości; zgładzenie matki – czarownicy otaczającej się kotami).

Awers i rewers, o dwoistości ludzkiej natury – opisy postaci – ze wskazaniem i szerszym omówieniem pięciu cech pozytywnych i pięciu negatywnych dla każdego bohatera.

„Gra w klasy” Julia Cortazara i „Matka Teresa od kotów” Pawła Sali – oglądanie całostek z filmu rozgrywających się w jednym czasie (np. 12 miesięcy wcześniej) w innej niż zaproponowano kolejności, śledzenie efektów i zapisywanie nowych interpretacji. Na podstawie obserwacji poczynionych w trakcie oglądania poszczególnych fragmentów filmu w innej niż zaproponowana przez autora kolejność, zastanów się, czy zawsze dążymy do linearnej lektury tekstów?

Pożeracze fabuł i smakosze formy – zbadaj, kim jesteś? Ćwiczenie do domu na przykładzie wybranego filmu.

Sposoby prowadzenia dialogu w filmie – zaobserwuj tradycyjne obrazowanie (ujęcie – przeciw ujęcie) np. w serialu telewizyjnym lub filmie hollywoodzkim i prowadzenie rozmów w „Matce Teresie…” np. wyłanianie osoby mówiącej poprzez głębię ostrości (wyostrzenie, zamazanie).

Interpretacja sceny w domu bohaterów, gdzie o poranku wszyscy szykują się do wyjścia, a kamera obserwuje ich poprzez miraż luster i drzwi (następuje rozszczepienie świata na alternatywne rzeczywistości i możliwości interpretacyjne, podzielony ekran).

Dwaj bracia – zinterpretuj końcowe ujęcia filmu (prowadzenie chłopców przez Policję poprzez korytarze w areszcie, z jednego korytarza do osobnych, gdzie rozchodzą się ich drogi). Spróbuj wykorzystać kontekst przypowieści (np. biblijnej Józef i jego bracia).

Rola muzyki w filmie. Zinterpretuj pieśń o umieraniu śpiewaną przez artystki ludowe w studiu nagraniowym. „Żegnam cię, mój świecie wesoły, Już idę w śmiertelne popioły; Rwie się życia przędza, śmierć mnie w grób zapędza, Bije pierwsza godzina. Żegnam was, rodzice kochani, Znajomi, krewni i poddani: Za łaskę dziękuję, z opieki kwituję, Bije druga godzina. Żegnam was, mili przyjaciele, Mnie pod głaz czas grobowy ściele: Już śmiertelne oczy sen wieczny zamroczy, Bije trzecia godzina” (melodia i słowa ludowe, „Śpiewnik kościelny”, X. M. M. Mioduszewskiego). Zastanów się, czy pieśń kobiet, zestawiona ze sceną aresztowania braci, powinna być odczytana wprost, czy ma także znaczenie symboliczne?

Wskazanie kluczowych dla fabuły momentów przełomowych w filmie.

• Pojawienie się kuzynki Ewy
• Powrót ojca
• Scena z puszczeniem fajerwerków na dachu
• „Uzdrowienie” kota

Analiza plakatu do filmu (kompozycja, kolorystyka itd.) – próba odczytania jego elementów (symboli na nim obecnych) w odniesieniu do problemów ukazanych w filmie.

„(…) Nie sposób oczyścić świata z wszelkiego zła, ale można w każdym człowieku zmniejszyć obszar jego władania. (…) stał się także dla mnie jasny fałsz wszystkich rewolucji w dziejach: niszczą one tylko współczesnych im nosicieli zła (…) samo zaś zło, jeszcze bujniej rozrosłe, biorą sobie w spadku (…)”.
– odnieś się do tych słów Sołżenicyna (z „Archipelagu Gułag”), uwzględniając historię opowiedzianą przez P. Salę i koncepcję „banalności zła” Hannah Arendt, powstałą na podstawie obserwacji zbrodniarzy wojennych – zwykłych ludzi (nie psychopatycznych bestii), którzy popełniali zbrodnie, czasem nie zdając sobie z tego sprawy.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Nie zabijaj – podstawowe przykazanie wszystkich znanych systemów religijnych oraz większości doktryn filozoficznych.

Przekraczanie społecznych i kulturowych tabu (zamordowanie człowieka, wypędzenie ojca, zabicie matki, sprowadzenie na złą drogę brata, stawianie siebie na równi z Bogiem) nawiązanie do dramatu antycznego (tragizm, nieuchronność, przeznaczenie), jego motywów i bohaterów (np.: Edyp, Orestes) oraz do Biblii z jej przypowieściami i Dekalogiem.

Problem źródła czy pochodzenia zła w świecie. Czy istnieje zło absolutne? Koncepcja „banalności zła” (konteksty, np.: „Biała wstążka” w reż. M. Haneke, „Demon i panna Prym” P. Coelho, „Wizyta starszej pani” F. Durrenmatta).

Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej; prawo do życia i samostanowienia (tabu).

Imperatyw kategoryczny Kanta („postępuj zawsze według takiej maksymy, abyś mógł zarazem chcieć, by stała się ona podstawą powszechnego prawodawstwa”), jako podstawa prawidłowych relacji międzyludzkich oraz najważniejsza zasada systemów prawnych Europy Zachodniej.

Archetyp i zbiorowa podświadomość – wg Carla Gustava Junga – pierwotne wyobrażenie i wzorzec zachowania, obejmujący także sferę myślową i niosący ze sobą znaczny ładunek emocjonalny. Jego źródłem są utrwalone w psychice zapisy powtarzające się w doświadczeniach wielu pokoleń. Jest odbiciem instynktownych reakcji na określone sytuacje.

Problem relatywizmu moralnego i znieczulenia na krzywdę drugiego człowieka w świecie zapośredniczonym przez media audiowizualne (telewizja, gry komputerowe, internet).

Rola oddziaływań społecznych i wychowawczych w życiu i procesie wychowania młodego człowieka. Zagadnienia: samowychowania, wychowania przez grupę rówieśniczą, przez autorytety, przez rodzinę – zazwyczaj dysfunkcyjną, przez treści faworyzowane w popkulturze. Niepełna rodzina (monorodzicielska) oraz konsekwencje wynikające dla dzieci z braku ojca przebywającego na misji pokojowej.

Relacje pomiędzy wiarą a religią. Postawa chorobliwej wiary we własną moc Artura oraz postawa poszukiwania pomocy w religii (udział Teresy w pielgrzymce).

Film może być wykorzystywany podczas lekcji dla rodziców. Ukazuje kolejne etapy rozwoju choroby (zagubienia psychicznego) dorastającego dwudziestodwulatka (Artura) oraz destrukcyjny wpływ starszego rodzeństwa na nieukształtowaną psychikę nastolatka (Marcina).

Zachwianie relacji panujących w rodzinie objawiające się brakiem szacunku wobec rodziców. Poszukiwanie przyczyny takiego stanu rzeczy: zapracowanie matki, nieobecność ojca, przeniesienie uczuć rodzicielskich na zwierzęta – koty (?). Problem wartości wybieranych i realizowanych, zarówno w kontekście młodych ludzi (Artur poszukuje mocy, władzy, samowiedzy, „wiedzy tajemnej”, może i sprawiedliwości; a coraz dalej odchodzi od przyjętych wartości moralnych, Michał szuka autorytetu będącego drogowskazem dla zagubionego młodego człowieka; obaj dochodzą do zbrodni), jak i osób dorosłych (Teresa pochylaj się nad każdym skrzywdzonym stworzeniem, a nie ma dość woli i siły duchowej, aby pomóc własnym dzieciom).

Funkcje i powinności rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania dzieci (tu: rodzina dysfunkcyjna, brak więzi pomiędzy jej członkami, brak mechanizmów wychowawczych, zainteresowania problemami i uczuciami poszczególnych osób, brak empatii, wrażliwości, wszyscy są opuszczeni przez wszystkich, samotność w rodzinie). Znaczenie prawidłowych postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka. Samotne rodzicielstwo (nieobecny ojciec).

Więź pomiędzy rodzeństwem, bardzo silna ze względu na brak prawidłowych relacji z rodzicami (ślepe posłuszeństwo, wiara w każde słowo, poddawanie się manipulacjom, pozbycie się własnej tożsamości), „braterstwo krwi”.

Przeniesie do własnego życia rzeczywistości znanej z gry. Traktowanie życia jako gry z określoną liczbą szans. Aluzyjne odniesienie do przysłowiowej ilości żyć kota (7 lub 9).

Umieranie jako nieunikniony etap życia każdego człowieka (ciotka Róża) lub jako konsekwencja choroby (Krystyna). Śmierć w wyniku morderstwa, jako zbrodnia zaprzeczająca naturalnemu rytmowi natury.

Brak poczucia sensu życia i radości z niego płynącej

Bardzo silna więź pomiędzy rodzeństwem, ze względu na brak prawidłowych relacji z rodzicami (ślepe posłuszeństwo, wiara w każde słowo, poddawanie się manipulacjom, pozbycie się własnej tożsamości), „braterstwo krwi”.

Przemoc w rodzinie. Wykorzystywanie seksualne, zastraszanie, manipulacja. Negatywne wykorzystanie polityki związanej z zapobieganiem molestowaniu seksualnemu oraz przemocy rodzinnej. Kłamstwo i szantaż, jako czynniki wymuszające posłuszeństwo rodziców.

Zagrożenia życia społecznego: destrukcyjna agresja, poszukiwanie przewodników duchowych (zazwyczaj samozwańczych – sekty). Współcześnie występujący kryzys moralny, wartości oraz rodziny, jako powody wyobcowania i problemów z dojrzewaniem i nabywaniem własnej tożsamości przez młodych ludzi. Poszukiwane przez braci „czakry”, będącej w ich przypadku raczej ezoterycznymi elementami New Age niż elementami wierzeń dharmicznych może być przestrogą przed zaangażowaniem w modne sekty, jedynie pozornie odnoszące się do filozofii wschodnich.

Bezradność systemu wychowania i edukacji wobec jednostek nieprzystosowanych do życia w szkole. Nastawienie matki do niesubordynacji synów. Wpływ pobłażliwego traktowania wybryków młodych chłopców przez matkę.

Symbolika kota. Film może kierować ku interpretacji: zwiastun nieszczęścia, niepokojący nosiciel zła, a może asystent czarownicy.

Narracja poprowadzona wspak (achronologiczność, inwersja narracyjna),, pozwalająca na mnogość interpretacji, interaktywność filmu, gra z widzem.

Bardzo ciekawa strona formalna filmu (niestandardowe kadrowanie, kąty widzenia kamery, subiektywna kamera budująca poczucie zagrożenia i obserwacji przez kogoś z zewnątrz, wykorzystanie głębi ostrości, podzielony ekran).

Mimo tematu opartego na historii autentycznej, rodem z raportów policyjnych film nie jest kryminałem, ale dramatem społecznym i psychologicznym z interesującymi watkami parapsychologicznymi i motywami filozoficznymi.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Negacja wolnej woli na rzecz woli mocy. Odniesienia do filozofii nietzscheańskiej. Problem odpowiedzialności za własne czyny.

Motyw tabu związanego z matkobójstwem – z korzeniami w mitologii greckiej i zabiciu Klitajmestry przez Orestesa. Do zestawienia z: „Synu, synu, cóżeś ty uczynił” Werner Herzog, „Zabiłem moją matkę” Xavier Dolan, „Psychoza” Alfred Hitchcock. Także z: „Wszystko o mojej matce” Pedro Almodovar, „Matka królów” Janusz Zaorski, „Zabicie ciotki” Andrzeja Bursy i Grzegorza Królikiewicza, „Siedem” David Fincher.

Motyw winy, kary, ekspiacji: „Zbrodnia i kara” (adaptacje wg prozy Fiodora Dostojewskiego) Joseph Sargent, Piotr Dumała, Josef von Sternberg, „Proces” Franc Kafka i film Davida Hugh Jonesa, „Ring” Gore Verbinski, „Lord Jim” i „Jądro ciemności” Joseph Conrad, „Czas Apokalipsy” Francis Ford Coppola, „Granica” Zofia Nałkowska, „Makbet” Wiliam Szekspir, „Tron we krwi” Akira Kurosawa, „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicza i Andrzeja Wajdy, „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicz i Aleksandra Forda, seria o Barmanie.

Gra z losem, życie jako gra, także komputerowa – „Dom gry” David Mamet, „Gra” David Fincher, „Existenz” David Cronenberg, „Gamer” Mark Neveldine, Brian Taylor, „Tron: Dziedzictwo” Joseph Kosinski, „Matrix” Bracia Wachowscy, „Życie jest piękne” Roberto Benigni.

Zabawa w Boga, motyw kuszenia, mistrz i uczeń – „Czas Apokalipsy” Francis Ford Coppola, „Jadro ciemności” Joseph Conrad, „Zbrodnia i kara” Fiodor Dostojewski, „Mistrz Twardowski” Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Pan Twardowski” Krzysztofa Gradowskiego, „Faust” Johan Wolfgang Goethe, „Mistrz i Małgorzata” Michaił Bułhakow.

Motyw domu – to przestrzeń najbliższa człowiekowi, bezpieczne miejsce pobytu. Rozumiane bywa, jako ojczyzna, kraina lat dzieciństwa, mieszkanie, grupa ludzi sobie bliskich – rodzina. Dom tworzą ludzie, atmosfera, która między nimi panuje oraz budynek, w którym mieszkają. Jest on miejscem, które się dobrze zna, to twierdza, gniazdo, przestrzeń intymna, przyjazna, z którą utożsamia się dzieciństwo. Tu wszystko ma swoje miejsce, jest celowe i sensowne. Dom tworzy człowieka, kształtuje jego wartości, uczy jak patrzeć na świat i innych ludzi. W swoim domu każdy powinien czuć się jak w centrum świata. W kulturze dom symbolizuje bezpieczeństwo, trwałość, twierdzę, mieszkanie, własny kąt, gospodarstwo domowe, domowników, gniazdo rodzinne, ród, ojczyznę. Często definiowany w sposób krańcowo różny. Np.: „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicza i Andrzeja Wajdy, „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa, „Moralność pani Dulskiej” Gabriela Zapolska, „Noce i dnie” Maria Dąbrowska, „Szczenięce lata” Melchior Wańkowicz, „Ferdydurke” Witold Gombrowicz, „Dom dzienny, dom nocny” Olga Tokarczuk, „Co gryzie Gilberta Grape’a” Lasse Hallstom, „Dom zły” i „Wesele” Wojciech Smarzowski, „Dom dusz” Bille August, „Carrie” Bryan de Palma.

Motyw człowieka nieprzystosowanego do życia z innymi, szaleńca – ten motyw szczególnie często wykorzystywany był w literaturze. Literaci wykorzystywali jednak motyw szaleństwa nie zawsze dosłownie. Ludzie obłąkani, dzięki swej chorobie mogli zobaczyć więcej, przeniknąć w niedostępne dla innych strefy, np. zaświaty. Różne były przyczyny szaleństwa. Czasem powodowała je nieszczęśliwa miłość, czasem nagłe, bolesne przeżycie, innym razem było ono wyłącznie urojeniem – maską. To, co łączy wszystkie postaci naznaczone szaleństwem to tragizm. Większość z bohaterów poprzez swoją chorobę odsuwało się od świata, porywało na czyny przekraczające ludzką wytrzymałość, czasem popełniało morderstwo czy samobójstwo. Za swoją indywidualność i niepoczytalność przyszło im zapłacić wysoką cenę. Kontekst literacki: „Hamlet” i „Makbet” Wiliam Szekspir, „Cierpienia młodego Wertera” Johana Wolfganga Goethe, „Giaur” George’a Byron, „Balladyna”, Juliusz Słowacki, „Zbrodnia i kara” Fiodor Dostojewski, „Jądro ciemności” Joseph Conrad, „Granica” Zofia Nałkowska.

Kot, jako atrybut czarnoksiężnika (symbolizuje: księżyc, czary, diabła, magię, ciemność, śmierć, wróżbę, okrucieństwo, drapieżność, zdradę, chytrość, pochlebstwo, egoizm, perwersję, niewierność, złodziejstwo, dumę, melancholię, nerwowość, wrażliwość, powściągliwość, wygodę, luksus, domatorstwo, lenistwo, staranność, czystość, wdzięk, delikatność, długowieczność, płodność. W starożytnym Egipcie kot był zwierzęciem świętym, atrybutem bogini Bastet (wyobrażanej, jako kot lub z głową kota), symbolizował płodność, radość, szczęście. Kot był obrońcą domu, zabicie zwierzęcia karano śmiercią, po jego zgonie zwłoki balsamowano, a cały dom okrywał się żałobą. W średniowiecznej Europie kot był symbolem fałszu, siedliskiem diabła, przyjacielem czarownicy, uczestnikiem sabatów. W związku z tym koty torturowano i palono, znęcano się nad nimi, aby wypędzić z nich Szatana. Z kolei w XVIII-wiecznych bajkach jest alegorią oszustwa, dwulicowości, okrucieństwa. Czarny kot symbolizuje ciemność, oznacza zagrożenie, śmierć, przynosi pecha, biały kot przynosi szczęście. W religii muzułmańskiej czarny kot ma siedem żywotów i posiada właściwości magiczne. Kot posiada cechy kobiece: łagodność, miękkość, zmysłowość. Np.: „Pan Twardowski” Krzysztofa Gradowskiego, „Faust” Johan Wolfgang Goethe, „Mistrz i Małgorzata” Michaił Bułhakow, „Śniadania u Tiffany’ego” Blake Edwards, „Erratum” Marek Lechki, „Alicja w krainie czarów” Lewis Carroll, Tim Burton, „Bajki” La Fontain, „Kot w butach” Charles Perrault, „Ludzie-koty” Paul Schrader.