Krótka informacja o filmie

„Gnijąca panna młoda” to film animowany będący typowym przykładem twórczości interesującego reżysera, Tima Burtona, przeznaczony raczej dla starszego widza.

Obecny w ludowej tradycji (także polskiej) motyw współistnienia dwóch światów – ziemskiego i nadprzyrodzonego (autorów scenariusza inspirowały wschodnioeuropejskie opowieści o związku kochanków należących do różnych światów oraz pochodzące z Rosji historie o żydowskich dziewczętach, które, zamordowane w dniu ślubu, pochowano w poplamionych krwią sukniach) stał się podstawą fabuły, której akcja umiejscowiona została w realiach wiktoriańskiej Anglii. Nieśmiały Victor, tuż przed ślubem z Victorią, przypadkowo wiąże się z panną

z zaświatów. Jego wędrówka do świata umarłych i z powrotem do czekającej wiernie Victorii, pełna jest zabawnych, zaprawionych czarnym humorem sytuacji. Film został zrealizowany klasyczną techniką poklatkową, którą połączono z technologią cyfrową. Sceny z udziałem 12-calowych lalek, w których ukryto przekładnie pozwalające poruszać ich kończynami a także oddać ich „mimikę” fotografowano za pomocą cyfrowego aparatu. Interesujący pod względem plastycznym film ma również świetną muzykę.

Związki z podstawą programową

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
• wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście;
• wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia.

Zakres rozszerzony

• czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole;
• twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej).

Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić.

Świadomość językowa. Uczeń:

Zakres rozszerzony

• dostrzega związek języka z obrazem świata.

Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

• prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
• określa problematykę utworu.

Analiza. Uczeń:

• rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, akcja).
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych;
• wskazuje przykłady mieszania gatunków;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne

Zakres rozszerzony

• wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków);
• rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej.

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją
• wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);
• porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
• odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

Zakres rozszerzony

• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne
• dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
• dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Zakres rozszerzony

• wskazuje różne sposoby wyrażania wartościowań w tekstach.

Świadomość językowa. Uczeń:

• operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych
• analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów

Wiedza o kulturze

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;
• charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko);

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium)
• posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych;
• wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujawniające się w konkretnych dziełach sztuki i praktykach kultury.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

WOK

Burza mózgów, dyskusja, debata, ćwiczenia redakcyjne (analityczne i twórcze).

Lekcja filmowa:

Filmy Tima Burtona są przykładem dzieł współczesnej kultury popularnej, co nie musi oznaczać niskiej oceny ich wartości. Reżyser, który deklaruje miłość do kiczu, świadomie bawi się nim, wykorzystując twórczo rozmaite motywy kulturowe i konwencje, tworząc własny, rozpoznawalny styl. Warto przyjrzeć się jego cechom.

Łączenie konwencji gatunkowych: baśń, horror, komedia romantyczna, musical, romans, sensacja, thriller.

Łączenie, często odległych, motywów kulturowych: danse macabre, meksykańska tradycja Dia de los muertos (Święta Zmarłych)

Estetyka groteski: specyficzny wygląd postaci (karykaturalne, przerysowane sylwetki, o zbyt dużych głowach, twarze o bladej cerze, nieproporcjonalnie długie lub zbyt krótkie i cienkie kończyny), połączenie makabry (rozkładające się ciała, robactwo) z absurdalnym żartem (czarny humor, makabreska)

Budowanie nastroju grozy poprzez nawiązania do tradycji ballady romantycznej i powieści gotyckiej (charakterystyczne elementy kreowanej przestrzeni – mroczne wnętrza, las nocą oświetlany widmowym, księżycowym światłem)

Zajęcia poświęcone estetyce filmu:

Konwencje w sztuce; postmodernizm; animacja poklatkowa; techniki cyfrowe; związki filmu i literatury, omawianie zagadnień dotyczących: animacji, scenografii, muzyki filmowej, dubbingu.

Lekcja poświęcona funkcji koloru w filmie. Użycie odpowiednich filtrów kamery wywołuje w widzu zamierzone przez twórców emocje. W „Gnijącej pannie młodej” wykorzystanie tonacji barwnej w poszczególnych częściach filmu niesie dodatkowe znaczenia. Ujęcia przedstawiające świat żywych utrzymane są w zimnej kolorystyce, przeważają w nich szarawe brązy i sine błękity, co sprawia, że ów świat robi wrażenie ponurego, zimnego, mrocznego; można to odczytać jako swoistą ocenę świata wiktoriańskiej moralności, w którym trudno o spontaniczność, wyobraźnię, poddanego regułom „zabijającym” wszelkie życie. Z kolei sceny ukazujące zaświaty, paradoksalnie, są pełne żywych kolorów oddających radosny nastrój i energię ich mieszkańców. Sposób wykorzystywania tonacji barwnej jest w filmie jednym z przejawów zabawy konwencją. Można też „czytać” go jako żartobliwie zastosowany znak wartościowania świata.

Lekcja WOK poświęcona gatunkom filmowym: rozpoznawanie elementów gatunków, do których nawiązuje Burton w „Gnijącej pannie młodej”.

JĘZYK POLSKI

Lekcja poświęcona nawiązaniom do tradycji romantycznej: rozpoznawanie motywów znanych z literatury romantycznej w filmie (miłość romantyczna, współistnienie różnych wymiarów rzeczywistości, możliwość kontaktu między światem żywych i zaświatami, motyw winy i kary, nastrojowość, groza, obraz natury) dostrzeganie podobieństw i różnic w sposobach ich wykorzystania.

Funkcje tekstów językowych – stanowiąca moc słowa (przysięga wypowiedziana przez Victora podczas przygotowań do ślubu przypadkowo wciąga go w relacje z upiorem).

Różne typy komizmu i ich źródła. Można zaproponować uczniom analizę gier słownych obecnych w wypowiedziach postaci.

Estetyka postmodernizmu – rozmowa na temat filmu jest dobrą okazją do wprowadzenia pojęcia.

Redagowanie tekstów- po omówieniu filmu uczniowie mogą napisać jego recenzję lub szkic krytyczny poświęcony, na przykład, żywotności tradycji romantycznej.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Kategorie estetyczne: groteska, oniryzm.

Współistnienie różnych wymiarów czasu i przestrzeni; motyw wędrówki pomiędzy światami.

Poetyka absurdu, postmodernizm, intertekstualność.

Doświadczanie dziwności świata (i istnienia).

Dążenie do przywrócenia moralnego porządku, zaprowadzenia ładu.

Konwencje społeczne i konwenanse towarzyskie: ich rola ograniczająca

i konstytuująca; normy społeczne kierunkujące dojrzewanie człowieka, dające złudne poczucie bezpieczeństwa i zaburzające decyzyjność.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Motyw winy i kary, zbrodnia nieukarana jako element zakłócający ład świata, ukaranie zbrodniarza jako warunek jego przywrócenia

Problem dobra i zła, jako dychotomii kształtującej świat wartości; walka dobra ze złem (w baśni, micie, archetypach kultury);

Motyw wędrówki w zaświaty (motywy wędrowne w literaturze „Odyseja”, „Boska Komedia”, baśń, mit).

Skrępowanie człowieka przez sztywną strukturę społeczną (epoka wiktoriańska).