Krótka informacja o filmie

Najpopularniejsze komedia Charlesa Chaplina przenosi nas na mroźną Alaskę do 1989 roku. W towarzystwie poszukiwaczy złota przeżyjemy szereg przygód – zarówno tych zabawnych, jak i tych mrożących krew w żyłach. To właśnie z tej komedii pochodzą kultowe sceny gotowania butów, „sznurówkowego spaghetti” czy tańca bułeczek. Lektura obowiązkowa.

Związki z podstawą programową

Gimnazjum:

Język polski

Analiza tekstów kultury. Uczeń:

• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

Interpretacja. Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.

Szkoła ponadgimnazjalna

Język polski

Analiza tekstów kultury. Uczeń:

• wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków).

Interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• dostrzega i komentuje estetyczne wartości utworu literackiego;
• konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wiedza o kulturze.

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

• zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, Użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną);
• analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;
• analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki.

Historia

Europa i świat w XIX w. Uczeń:

• charakteryzuje kierunki przemian społecznych i politycznych w państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Pozycja klasyczna, warto ją znać.

Dyskusja, praca z tekstami źródłowymi, projekt edukacyjny, ćwiczenia redakcyjne.

Zagadnienia filmoznawcze:

• Jedna z klasycznych pozycji historii kina.
• Fabuła filmu niezbyt zwarta, rozpada się na szereg dość luźnych epizodów – nawiązanie do burleski, w której dominują autonomiczne gagi.
• Okres schyłku kina niemego.
• Poszukiwanie przez sztukę filmową własnych środków wyrazu.
• Kino jako sztuka i przedstawienie jarmarczne.
• Biografia i filmografia Chaplina, który stworzył niepowtarzalny typ połączenia
• komedii i melodramatu – charakterystyczny „śmiech przez łzy”.
• Komizm Chaplinowski nie stronił od czarnego humoru (np. sceny „wielkiego głodu” czy „chaty nad przepaścią”.
• Środki wyrazowe: maski np. diafragma iris – śledzenie przez kamerę wybranych detali, przejścia montażowe pomiędzy ujęciami: ściemnienia/rozjaśnienia, roletka.
• Przestrzeń aranżowana w sposób teatralny.
• Inscenizacja (narracja) teatralna, nadekspresja, pantomima, mimika.
• Aktorstwo Chaplina jest wyrazową dominantą filmu, postać Trampa dominuje w świecie przedstawionym, akcje i gesty innych postaci są wobec niego sfunkcjonalizowane i jemu podporządkowane.
• Nieruchoma kamera, ustawiona frontalnie, ruch odbywa się w kadrze.

Historyczny okres „gorączki złota” w Klondike 1897-1903.

„Gorączki złota”, jako przyczyna zasiedlenia nowych terenów Ameryki Północnej i Australii.

Specyfika tych okresów – znalezienie złota, migracja ludności, tworzenie administracji, nadzór wojska, metody eksploracji (np. wypłukiwanie), terminologia, tysiące górników, osady obsługujące i zaopatrujące górników w niezbędne towary, trasy poszukiwań, miasteczka prawa i bezprawia itp.

Inne okresy „gorączki złota”:

Druga wyprawa Krzysztofa Kolumba – 1493.
El Dorado (okres kolumbijski)
Potosi (w poszukiwaniu srebra) – 1545
Gorączka złota w San Francisco – 1849
Gorączka złota nad rzeką Fraser – 1858
Gorączka złota pod Pikes Peak – 1858-1861
Gorączka złota nad Klondike – 1897

Sceny, które przeszły do historii kina: taniec bułeczek, dom na skraju przepaści, posiłek złożony z gwoździ i podeszew. Halucynacje wywołane przez głód – próba kanibalizmu (kurczak).

Chaplin – wielka osobowość, reżyser, producent, scenarzysta, aktor, kompozytor.

Postać Charliego: ikona kina, wiwisekcja duszy ludzkiej, słabość w kinie działająca jako katharsis, dziecięca osobowość – naiwna, łatwowierna; słabość bohatera filmowego, jego ambiwalencja moralna, które jednocześnie są tematami przewodnimi, powodują trudności identyfikacji, jednostka słaba, pokrzywdzona, naturalna.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Bezwzględne prawa przyrody przekładające się na prawa rządzące relacjami miedzy ludźmi.

Literackie odniesienia np. Jack London („Biały kieł”), Juliusz Verne („Skarby wulkanu”).

Człowiek a natura, walka czy współistnienie.

Zetknięcie czystości intencji, uczciwości i naiwności Trampa z twardym kodeksem społeczności poszukiwaczy złota, wśród których nie brak przestępców (Czarny Larsen) i pań o wątpliwej reputacji.

Odwieczna tęsknota za romantycznym uczuciem (nieszczęśliwa miłość do Georgii).

Triumf sprawiedliwości (szczęśliwe, choć dość nieoczekiwane i mało prawdopodobne zakończenie, będące rodzajem zadośćuczynienia za niedolę

i pogardę, jakich doznał bohater; sprawiedliwość dosięga także złoczyńcę Larsa

i w pewnym stopniu Georgię, która, nie znalazłszy szczęścia na Alasce, wraca do domu na pokładzie dla najbiedniejszych).

Rola wzorców moralnych.

Stereotypy relacji męsko-damskich.

Kostium trampa (za mały melonik, zbyt duże spodnie i buty, zbyt ciasny surdut, nieodłączny wąsik, laseczka), wiecznego włóczęgi, przywodzi na myśl żebraka z aspiracjami, gdyż posiada zarówno atrybuty elegancji, jak i oznaki ubóstwa. Kostium ten pojawił się po raz pierwszy w kroku 1914 w krótkometrażówce „Charlie jest zadowolony”, zaś po raz ostatni w pełnometrażowym filmie „Dzisiejsze czasy” z 1936 r.).

Funkcja kostiumu w kinie.

Taper (osoba grająca, czy improwizująca muzykę na żywo w trakcie seansu).

Dźwięk ilustracyjny.

Korzenie twórczości: przedstawienie jarmarczne, skecz, music-hall, pantomima, burleska, komedia slapstickowa.

Wygrywanie motywów komediowych i dramatycznych do końca.

Kontrasty zasadą konstrukcyjną i generatorem komizmu i tragizmu: duży – mały, bieda – bogactwo, naiwność – przebiegłość, interesowność, delikatność – brutalność itp.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Motyw samotności, wyobcowania, wiecznej wędrówki, pozostawanie sobą bez względu na okoliczności.

Fałszywy (i zgubny) kult „złotego cielca” (przedmiot kultu, wizerunek boga stworzony przez Aarona na życzenie Izraelitów podczas nieobecności Mojżesza. „Księga Wyjścia” w „Biblii”, występ).

Magia złota i pieniądza, motywy literackie i filmowe: Molier („Skąpiec’), Ch. Dickens („Opowieść Wigilijna” i „Oliver Twist”), odniesienia np. do filmu „Złoto Alaski” w reż. Henry’ego Hathaway’a.

Fascynacja Alaską jako krainą, w której szczęścia szukają nieudacznicy, rozbitkowie życiowi, ale również ekscentrycy, nieustraszeni poszukiwacze przygód, ludzie znudzeni cywilizacją, spragnieni wolności (kultowy serial telewizyjny „Przystanek Alaska”).