Krótka informacja o filmie

„Madagaskar 3″, to kolejna opowieść o dobrze znanych dziecięcej publiczności bohaterach – zwierzętach z nowojorskiego zoo. Tym razem przyjaciele próbują wydostać się z Afryki, gdzie zakończyła się poprzednia przygoda, i wrócić do swojego „domu” – ogrodu zoologicznego w USA. W tym cele przyłączają się do trupy cyrkowej, która właśnie tam zmierza.

Film jest opowieścią o przyjaźni i lojalności, a także o poszukiwaniu własnego miejsca w świecie, dorastaniu, potrzebie wolności i lęku przed nią. „Madagaskar 3″ to udana, ciepła, familijna komedia, dzięki której także nauczyciele znajdą dobry materiał do przeprowadzenia zajęć z dziećmi z klas 0-III. Pozwala na to nie tylko problematyka filmu, ale także sposób prowadzenia narracji oraz zastosowane środki filmowego wyrazu.

Wiele ujęć, scen, sekwencji nadaje się do wykorzystania w trakcie zajęć dotyczących analizy filmowej w ogóle, także w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej.

Związki z podstawą programową

Edukacja wczesnoszkolna

Edukacja polonistyczna.

Uczeń kończący klasę I:

w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:

• obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują; komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia
• w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania i odpowiada na pytania innych osób, dostosowuje ton głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno
• uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą

w zakresie umiejętności czytania i pisania:

• rozumie sens kodowania oraz dekodowania informacji; odczytuje uproszczone rysunki, piktogramy, znaki informacyjne i napisy
• interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (np. baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela

w zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych:

• odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty prozy

Uczeń kończący klasę III:

korzysta z informacji:

• uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji
• czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym i wyciąga z nich wnioski
• wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym
• analizuje i interpretuje teksty kultury:
• w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów
• czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji
• ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci, czyta wybrane przez siebie i wskazane przez nauczyciela książki, wypowiada się na ich temat

tworzy wypowiedzi:

• uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych

Edukacja muzyczna.

Uczeń kończący klasę I:

• powtarza prostą melodię; śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego, wykonuje śpiewanki i rymowanki
• odtwarza proste rytmy głosem i na instrumentach perkusyjnych; wyraża nastrój i charakter muzyki pląsając i tańcząc (reaguje na zmianę tempa i dynamiki)
• realizuje proste schematy rytmiczne (tataizacją, ruchem całego ciała)
• wie, że muzykę można zapisać i odczytać
• świadomie i aktywnie słucha muzyki, potem wyraża swe doznania werbalnie i niewerbalnie

Uczeń kończący klasę III:

w zakresie odbioru muzyki:

• zna i stosuje następujące rodzaje aktywności muzycznej:
• śpiewa w zespole piosenki ze słuchu (nie mniej niż 10 utworów w roku szkolnym);
• gra na instrumentach perkusyjnych (proste rytmy i wzory rytmiczne)oraz melodycznych (proste melodie i akompaniamenty)
• aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki

Edukacja plastyczna.

Uczeń kończący klasę I:

• wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni
• ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiadaniem, muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych
• rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę (także architekturę zieleni), malarstwo, rzeźbę, grafikę; wypowiada się na ich temat

Uczeń kończący klasę III:

w zakresie percepcji sztuki:

• korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej (zgodnie z elementarną wiedzą o prawach autora)

w zakresie recepcji sztuki:

• rozróżnia takie dziedziny działalności twórczej człowieka jak: architektura, sztuki plastyczne oraz inne określone dyscypliny sztuki (fotografika, film) i przekazy medialne (telewizja, Internet), a także rzemiosło artystyczne i sztukę ludową
• rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy charakterystyczne (posługując się elementarnymi terminami właściwymi dla tych dziedzin działalności twórczej)

Edukacja społeczna.

Uczeń kończący klasę I:

• potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy
• współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu i na ulicy
• wie, co wynika z przynależności do rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich

Uczeń kończący klasę III:

• odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym
• jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa

Edukacja przyrodnicza.

Uczeń kończący klasę I:

w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:

• rozpoznaje rośliny i zwierzęta żyjące w takich środowiskach przyrodniczych, jak: park, las, pole uprawne, sad i ogród (działka)

Uczeń kończący klasę III:

• rozpoznaje i nazywa niektóre zwierzęta egzotyczne

Zajęcia techniczne.

Uczeń kończący klasę I:

w zakresie wychowania technicznego:

• wie, jak ludzie wykorzystywali dawniej i dziś siły przyrody (wiatr, wodę); majsterkuje (np. latawce, wiatraczki, tratwy)

1. buduje z różnorodnych przedmiotów dostępnych w otoczeniu, np. szałas, namiot, wagę, tor przeszkód; w miarę możliwości konstruuje urządzenia techniczne z gotowych zestawów do montażu np. dźwigi, samochody, samoloty, statki, domy

Uczeń kończący klasę III:

posiada umiejętności:

• odmierzania potrzebnej ilości materiału
• cięcia papieru, tektury itp.
• montażu modeli papierowych i z tworzyw sztucznych, korzystając z prostych instrukcji i schematów rysunkowych, np. buduje latawce, makiety domów, mostów, modele samochodów, samolotów i statków

Etyka.

Uczeń kończący klasę I:

• przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (współpracuje w zabawach i w sytuacjach zadaniowych)
• wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych; nie niszczy otoczenia
• zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu i obmowie
• niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych

Uczeń kończący klasę III:

• rozumie, że ludzie mają równe prawa, niezależnie od tego, gdzie się urodzili, jak wyglądają, jaką religię wyznają, jaki mają status materialny; okazuje szacunek osobom starszym
• zastanawia się nad tym, na co ma wpływ, na czym mu zależy, do czego może dążyć nie krzywdząc innych; stara się nieść pomoc potrzebującym
• wie, na czym polega prawdomówność i jak ważna jest odwaga przeciwstawiania się kłamstwu i obmowie; potrafi z tej perspektywy oceniać zachowania bohaterów baśni, opowiadań, legend, komiksów
• starannie dobiera przyjaciół i pielęgnuje przyjaźnie w miarę swoich możliwości
• wie, że jest częścią przyrody, chroni ją i szanuje; nie niszczy swojego otoczenia

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Film, wprawdzie, nie stawia takich pytań, ale w trakcie seansu nasuwa się refleksja na temat kondycji i postrzegania społecznego cyrku jako instytucji. Istnieje tu powiem przeniesienie środka ciężkości postrzegania cyrku, który wcześniej, szczególnie w środowisku ekologów i anarchistów walczących o wolność (także zwierząt) uznawały cyrk za „więzienie dla zwierząt”, a swoje akcje okraszały hasłami: „Cyrk jest śmieszny, nie dla zwierząt”, Cyrk – piramida smutku”, „Cyrk – zabawa dla ludzi, więzienie dla zwierząt”.

Dzieci są głównymi odbiorcami przedstawień cyrkowych, dlatego w trakcie zajęć można wywołać temat sytuacji zwierząt w cyrku. Można poruszyć problem ich wolności, przeniesienia w nieznane i odbiegające od naturalnego środowisko, konieczności uczenia się sztuczek cyrkowych, systematycznego występowania na scenie – ich „pracy zarobkowej”, warunków, w jakich zwierzęta żyją.

Ta tematyka prowokuje do zadania kolejnych pytań i dyskusji – jaka jest sytuacja zwierząt w zoo, jaka w domu? Jakie zwierzęta dobrze czują się pod opieka i „w służbie” ludziom, a jakie nie? Co możemy zrobić, aby zwierzęta domowe, które są w naszych rodzinach czuły się dobrze?

Dzieci mogą wykonać na ten temat prace w dowolnej technice plastycznej, przygotować scenkę lub przedstawienie, albo napisać krótką formę literacką. Mogą także zorganizować panel dyskusyjny lub debatę.

Problem potrzeby przyjaźni, miłości i akceptacji. Każdy z bohaterów chce być kochany, doceniony i podziwiany. Żaden z nich nie czuje się szczęśliwy w samotności i izolacji. Król Julian, z właściwą sobie bezpośredniością, znajduje partnerką w młodej niedźwiedzicy, Alex i Gia wyraźnie sympatyzują ze sobą, Stefano szuka w Alexie autorytetu – mentora i przyjaciela. Przyjaźnią się i współdziałają pingwiny, jedną „bandę” tworzą psy cyrkowe, którym zdecydowanie bardziej odpowiadają kosmiczne kombinezony i turbo-wrotki, niż sukieneczki i kapelusiki koronkowe. Każdy bohater szuka wsparcia, akceptacji i chce się realizować w relacji z innymi postaciami.

Na przykładzie filmu można zaproponować dzieciom grę w szukanie u kolegów z grupy/klasy 5 cech pozytywnych. Uczniowie mogą powiedzieć/napisać anonimowo, za co lubią i podziwiają innych. Grę należy poprowadzić tak, aby po zajęciach dzieci poczuły się bardziej akceptowane i wartościowe.

Eksponowanym tematem w filmie jest problem wolności jednostki. Czwórka głównych bohaterów urodziła się i wychowała w nowojorskim zoo. Są to zwierzęta, które nie znają prawdziwej wolności i życia w naturalnym środowisku. Ich żywiołem jest przedstawienie i sympatia odwiedzających ogród zoologiczny. Po licznych perypetiach z I i II części cyklu, nadal pragnieniem bohaterów pozostaje powrót do domu – czyli do macierzystego zoo. Wszystkie przygody biorą swój początek z marzenia o powrocie do wyidealizowanego poprzedniego życia. Jednak bohaterowie już się zmienili. Zaznali swobody, przeżyli wiele przygód i mogli decydować o swoich losach. Zapomnieli także wszystko, co było złe i stresogenne w świecie ludzi. W „Madagaskarze 3″ stają wreszcie przed świadomym wyborem: czego chcą, jaka jest ich natura, gdzie jest ich dom. Przed wyborem niewoli, albo wolności. Do tego potrzebny był bohaterom dystans i dojrzałość, którą zyskali. Zwierzęta nie boją się już swojej wolności, a co za tym idzie samodzielnego zdobywania pożywienia i decydowania oraz dostosowywania się do ciągłych zmian. Postanawiają opuścić zoo, ale… trafiają do cyrku. Tam przynajmniej mają przyjaciół i same tworzą program, w którym występują.

Ta tematyka może posłużyć rozmowie z dziećmi na temat dorastania i wolności. Na temat domu, w którym się wychowują i czerpią wzorce zachowań, ale który kiedyś opuszczą, aby realizować swoje własne życie. Dzieci mogą przygotować krótką wypowiedź na temat: jak chciałyby, żeby wyglądało ich przyszłe życie, jakie role dla siebie w nim widzą.

Spacer po Rzymie. Można wykorzystać materiał filmowy do przeprowadzenia zajęć na temat Rzymu, np. jako jednej z kolebek naszej kultury lub jako znakomitego miejsca na wypad turystyczny (w filmie są to minuty 31:00 – 34:13). Bohaterowie filmu odwiedzają Koloseum, Bazylikę Św. Piotra, Watykan, są na audiencji u Ojca Świętego, na Forum Romanum, przechadzają się wąskimi uliczkami, mijają ich wszechobecne skutery (typu Vespa i Lambetta), obserwują małe kafejki i restauracje.

Jednym z pomysłów na zajęcia może być przybliżenie uczniom historii Koloseum. W tym starożytnym amfiteatrze ma występować cyrk „Zaragoza”. Alex kwituje żertobliwie tę obecność w zabytkowym obiekcie:

• Koloseum, Marty. Wiesz jaką to miejsce ma tradycję?. Kiedyś występowali tu moi przodkowie.
• No, co ty?
• No, Ci to umieli ludzi rozerwać, zabójczy show.
• Musieli być bardzo lubiani.

Koloseum to rzymski amfiteatr zbudowany w I w. n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Odbywały się w nim walki gladiatorów, naumachie – czyli przedstawienie oparte na bitwach morskich, polowania na dzikie zwierzęta. Tradycja mówi iż w Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego posągu Nerona.

Film może zostać wykorzystany w połączeniu z wierszem Jana Brzechwy „ZOO”. Poszczególne kadry z filmu stanowią doskonałą ilustrację poszczególnych, wybranych strof wiersza, odnoszących się do zwierząt występujących w animacji oraz wierszu. Np. w następujących fragmentach:
TYGRYS
„Co słychać, panie tygrysie?”
„A nic. Nudzi mi się.”
„Czy chciałby pan wyjść zza tych krat?”
„Pewnie. Przynajmniej bym pana zjadł.”

MAŁPA
Małpy skaczą niedościgle,
Małpy robią małpie figle,
Niech pan spojrzy na pawiana:
Co za małpa, proszę pana!

ŻYRAFA
Żyrafa tym głównie żyje,
Że w górę wyciąga szyję.
A ja zazdroszczę żyrafie,
Ja nie potrafię.

LEW
Lew ma, wiadomo, pazur lwi,
Lew sobie z wszystkich wrogów drwi.
Bo jak lew tylko ryknie,
To wróg natychmiast zniknie.

NIEDŹWIEDŹ
Proszę państwa, oto miś.
Miś jest bardzo grzeczny dziś,
Chętnie państwu łapę poda.
Nie chce podać? A to szkoda.

PANTERA
Pantera jest cała w cętki,
A przy tym ma bieg taki prędki,
Że chociaż tego nie lubi,

Biegnąc – własne cętki gubi.

Kolejnym elementem zajęć może być próba stworzenia własnej galerii zdjęć wybranych zwierząt występujących w wierszu Brzechwy i animacji Dreamworks. Dzieci mogą zostać poproszone o zrobienie zdjęc wybranym zwierzętom, które powiększone i wydrukowane ozdobią w formie wystawy klasę. Zajęcia mogą być połączone z wycieczką do ZOO lub cyrku. Jeżeli istnieje taka możliwość, przed rozpoczęciem zajęć można pokusić się o wprowadzenia dotyczące prawidłowego wykonywania fotografii (przeprowadzone np. przez profesjonaliztę w danej dziedzinie).

W starszych klasach, film może posłużyć jako przyczynek do wprowadzenia pojęć takich jak antropomorfizacja i personifikacja.

Zajęcia muzyczne z wykorzysatniem utworów muzyki popularnej pojawiającej się w filmie. Szczególnie utwór „We no speek Amerikano” w wykonaniu „Yolanda Be Cool & DCUP” można wykorzystac przy aranżacji zajęć zawierających elementy prostej choreografii tanecznej (przez analogię do ruchów wykonywanych przez zwierzęta podczas wprawiania pociągu w ruch).

Zajęcia techniczne: pingwin Kowalski to doskonały wynalazca, który potrafi zaprojektować najwymyślniejsze wynalazki (helikopter, niezniczalny samochód i wiele innych). Można uczniom zaproponowac zabawę w projektowanie wynalzków z różnych, niepotrzebnych już części przedmiotów urzytkowych, bądź po prostu z kartonu, kleju i innych materiałów plastycznych. Warto dać w tym przypadku szansę dzieciom na wykazanie się inwencją w tworzeniu niecodziennych projektów, rozwijających zarówno ich zdolności manualne jak i ich wyobraźnię.

Na wyższych poziomach nauczania można wykorzystać film „Madagaskar 3″ w zestawieniu z filmem w reż. Charlesa Chaplina pt. „Cyrk” (1928). Warto tu wraz z uczniami przeprowadzić analizę sposobu budowania gagu w filmie niemym oraz we współczesnej komedii (także animowanej).

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

„Madagaskar 3″ to sequel czyli kontynuacja, ciąg dalszy przygód czwórki bohaterów „Madagaskaru” 2005 i „Madagaskaru 2″ 2008. Film pokazuje dalsze losy lwa Alexa, żyrafy Melmana, zebry Marty’ego, hipopotamicy Glorii i kontynuuje wiele wątków ukazanych w poprzednich filmach. Możemy w nim znaleźć także grupę dobrze znanych publiczności, barwnych bohaterów drugoplanowych, jak Król Julian czy pingwiny. Film został także wyreżyserowany przez tych samych twórców; do Erica Darnella i Toma McGratha dołączył Conrad Vernon.

W opisywanym filmie pojawia się wiele nowych postaci, jak Gia – lamparcica, Vitalij – tygrys czy Stefano – lew morski, które znacznie ubarwiają „pierwszy plan”. Ich charaktery, problemy, postawy wobec mających miejsce wydarzeń powodują, że film nabiera świeżości i staje się bardziej interesujący. Wprowadzanie nowych bohaterów – np. przyjaciół głównych postaci, ich rodziny itp. – to technika powszechnie stosowana w filmach kinowych i serialach telewizyjnych. Skierowana na podtrzymanie zainteresowania widzów. Do lubianych i dobrze już znanych, a więc przewidywalnych bohaterów, dołączają nowi, zagadkowi. Takie rozwiązanie dramaturgiczne doprowadziło jednak, np. do zakończenia emisji hitowego serialu amerykańskiego „Przyjaciele”, ponieważ publiczność oczekiwała nowych perypetii tylko uwielbianych bohaterów, a pomysłowość scenarzystów, wraz z emisją około 240 odcinków, wyczerpywała się.

W omawianym filmie jednak obecność nowych bohaterów przyczyniła się do podniesienia atrakcyjności fabuły. Film zyskał dodatkowe odcienie emocjonalne i „głębię psychologiczną”.

Wszyscy bohaterowie skonstruowani są tak, aby ich wizerunek w filmie, wygląd zewnętrzny, imię od razu informowały o ich dominujących cechach. Vitalij, to postawny, barczysty tygrys (rzecz jasna, mamy do czynienia z personifikacją, czyli nadaniem cech ludzkich postaciom zwierzęcym), czerpiący swoją siłę, upór, talent, brawurę, impulsywność z rosyjskiego/ukraińskiego pochodzenia. Jego słowiańska dusza, zraniona po odejściu ukochanej z innym i niepowodzeniach w pracy – cyrku, szuka ukojenia w barszczu, który Vitalij pija nałogowo i rozpamiętuje swój upadek. Kontekst interpretacyjny może rozszerzyć fakt, że Vitalij, to także imię znanego boksera (Witalij Kliczko), mistrza świata wagi ciężkiej.

Gia jest postacią bardziej schematyczną. To lamparcica, wiotka, gibka, bardzo piękna, etycznie postępująca. Jej umaszczenie odbiega od wariantów umaszczenia tego gatunku w naturze – Gia ma fioletowe łatki, kształtem przypominjące wzór tkaniny w kwiaty. Jej imię przywołuje tytuł i bohaterkę amerykańskiego filmu biograficznego w reżyserii Michaela Cristofera, który opowiada historię jednej z najpopularniejszych w latach 80. modelek Gii Carangi. W roli Gii wystąpiła Angelina Jolie.

Kolejną nowowprowadzoną postacią jest lew morski Stefano. Niezwykle przyjaźnie nastawiony, nieco naiwny, prawdziwy w swoich reakcjach, z zaniżonym poczuciem własnej wartości. Stefano to bardzo popularne imię we Włoszech. Nasz bohater wtrąca szereg słów z języka włoskiego i stanowi kolejny międzynarodowy akcent w tej mozaice cyrkowców z całego świata.

Cyrk, jako mikroświat. W pokazywanym w filmie cyrku „Zaragoza” spotykają się losy wielu bohaterów. Domyślamy się lub jesteśmy informowani, że często dramatyczne. Te doświadczone przez los postacie współtworzą show, ale także razem mieszkają i żyją. Tworzą wspólnotę, a może nawet rodzinę.

Problem przyjaźni i wzajemnego zaufania. Czwórka przyjaciół dopuszcza się oszustwa, chcąc wrócić do Nowego Jorku. Wykorzystuje nowopoznanych znajomych do własnych celów. Najpierw zwierzęta oszukują napotkanych cyrkowców (wykorzystują solidarność zawodową), że są także przedstawicielami tej samej profesji, a następnie informują o tym, że wielokrotnie wykonywały trudne sztuczki i zamierzają z powstającym programem cyrkowym objechać świat. Ich prawdziwym celem jest jedynie dotrzeć do zoo w Nowym Jorku. Kiedy prawda wychodzi na jaw, cyrkowcy czują się wykorzystani i odwracają się od Alexa, Glorii, Marty’ego i Melmana. Ponownie jednoczy ich wspólne zagrożenie i bohaterski czyn Alexa, którym symbolicznie odkupuje swoją winę.

Wiele gagów w filmie (przede wszystkim związanych z cyrkowymi zwierzętami) opartych zostało na stereotypach kulturowych związanych z różnymi nacjami: Tygrys to stereotypowy Rosjanin, Foka to przerysowana Włoszka, Madame DuBois zaś to stereotypowa Francuska zawzięta i nieskora do żadnych kompromisów.

Współdziałanie jako recepta na wyzwania współczesnego świata. Cyrk „Zaragoza”, w którym występują zwierzęta przestaje być rentowny. Publiczność nie chce już oglądać zgranych numerów, a wykonawcy tracą entuzjazm do pracy, czują się niepotrzebni. Prowadzący cyrk ludzie bardzo chętnie go sprzedają, pozbywając się kłopotów. Kiedy zwierzęta biorą sprawy w swoje ręce (tworzą „spółdzielnię pracy”), same decydują o programie, z chęcią ćwiczą trudne układy, wspierają się wzajemnie i pomagają rozwiązać osobiste problemy kolegów.

Sekwencja oniryczna, koszmar Alexa (1:11-1:55). Po odlocie pingwinów, Alexa ogarnia paniczny strach przed pozostaniem na zawsze w Afryce.

Poniżej printscreen z końcówki poprzedniej sceny, zwierzęta „w pełnym kolorze” machają na pożegnanie przyjaciołom. Nie zrozumiały jeszcze, że zostały oszukane.

Po chwili zmienia się sposób widzenia sytuacji. Od zliżenia pyska Alexa rozpoczyna się sekwencja koszmaru sennego, w którym obowiązują prawa surrealistycznej poetyki. Wiele elementów pojawiających się w kolejnych scenach nawiązuje do obrazów Salvadora Dalego czy filmów Luisa Buñuel. Znajdziemy tu przedmioty zasiedlające oniryczny świat z pogranicza jawy, snu i wspomnienia, jak: dryfujące zegary, zabytkowe fotele, otwarte drzwi, lustra, odrealnione drzewa, płynące chmury, przedmioty osadzone w niecodziennym kontekście.


Alex rozgląda się wokoło, jego głowa wypełnia cały ekran (duże zbliżenie), widoczne z tyłu tło robi się szare, jakby wypalone, spopielone (strach, niepewność lwa). Następnie, kamera odjeżdża błyskawicznie od bohatera i zostaje on zupełnie sam, malutki na rozległym pustkowiu (plan daleki, zdjęcie z góry).

W jego śnie pojawiają się postacie przyjaciół: Marty’ego na bieżni (rytmicznie, krokami odmierza upływ czasu, następnie zebra odwraca się w kierunku Alexa i prezentuje przerażające oblicze),

(tę sferę snu Alex opuszcza przez błyskawiczny odjazd kamery na osi bieżni. Wypada przez otwarte drzwi i leci w dół w nieokreślonej przestrzeni. Towarzyszą mu przepływające wokół w szybkim tempie chmury)

postać Melmana, który jest unieruchomiony w fotelu, podłączony do kroplówki, spłowiały i upiorny. Towarzyszą mu surrealistyczne wózki plażowe z balonami i jedzeniem, jak gdyby pochodzące z czasów dzeiciństawa spędzonego na nadmorskiej plaży, przywołujące filmy Luisa Buñuela i Federico Felliniego,

oraz postać Glorii – złowrogiej, groźnej, roszczeniowej ze swoim wehikułem czasu – balkonikiem. Towarzyszą jej: dryfujący po niebie zegar i włączona (na sawannie) latarnia uliczna (pewnie rodem z Nowego Jorku).

Wreszcie Alex widzi samego siebie, także starego, spłowiałego, spopielonego siwizną, wyglądającego tak, jak wypalony, martwy krajobraz sawanny. Wielkie ozdobne tremo odbija wszystkie jego niepokoje. W kolejnym ujęciu lustro okazuje się drabiną, stojącą opadal starej, zarośniętej „studni czasu”.

Sekwencja kończy się przebudzeniem Alexa. Najpierw wydaje się, że to postać z koszmaru potrząsa śniącym lwem, ale okazuje się, że to Marty obudził przyjaciela.

Surrealizm lub nadrealizm, to kierunek w sztuce powstały w latach 20. XX wieku we Francji, występujący w literaturze, w sztukach plastycznych, filmie i teatrze. Termin ten stworzył w 1917 roku Guillaume Apollinaire. Jako istotną inspirację dla dzieł surrealistów przyjmuje się malarstwo Hieronima Boscha. „Założeniem surrealizmu w sztukach wizualnych było „wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej”. Artyści starali się wykreować obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu, fantazji, halucynacji, a odsunięte od racjonalizmu. (…) Przedstawicielami tego nurtu w malarstwie byli: Salvador Dalí, Giorgio de Chirico, Max Ernst, Hans Arp, Marcel Duchamp, Francis Picabia, René Magritte (…)”. Za wikipedia.pl

Surrealizm w filmie zapoczątkowała francuska awangarda filmowa. Za manifest tego kierunku uważa się „Psa andaluzyjskiego” z 1928 r. Luisa Buñuela i Salvatora Dalego. Czołowymi przedstawicielami surrealizmu filmowego byli Luis Buñuel, Man Ray, Germen Dulac, Jean Cocteau.

Postać zebry Marty nosi cechy stereotypowej, prostolinijnej trzpiotki, która świat postrzega w dość uproszczony sposób – co objawia się między innymi w definiowaniu ekranowych oczywistości, które jej zdaniem wymagają dodatkowego dopowiedzenia. Jest to celowy zabieg zastosowany w konstrukcji bohatera, którego zachowanie stwarza dodatkowe akcenty humorystyczne.

W filmie pojawia się ironiczne wykorzystanie scen sztampowych dla różnych gatunków filmowych. Najbardziej udana w tym kontekście jest scena, w której pojawia się niedźwiedzica jeżdżąca na małym, trójkołowym rowerze. Scenografia wagonu oraz niepokojąca kołysanka śpiewana przez Morta sprawiają, że w scenie tej odczuwalne jest uczucie grozy charakterystyczne dla horroru.

Kiedy okazuje się, że groza zostaje rozwiana przez pojawienie się sympatycznej niedźwiedzicy, konwencja sceny przeistacza się w znaną widzom z romansów lub komedii romantycznych (co zresztą zostaje podkreślone też przez zmianę motywu muzycznego).

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Postać Vitalija to powtórzenie figury siłacza cyrkowego, pojawiającego się np. w „La Stradzie” Federico Felliniego, w osobie Zampano.

Zwierzęta w omawianym filmie, podobnie jak w bajkach Ignacego Krasickiego czy Jeana de La Fontaine’a, niosą potencjał satyryczny. Pokazują ludzkie przywary i problemy nurtujące współczesne społeczeństwo. Ich postacie zawierają uniwersalne prawdy o naturze ludzkiej, zmuszając do refleksji nad światem i samym sobą.

Cyrk jako mikroświat. Podobną funkcję pełni cyrk i społeczność trupy cyrkowej w filmach Federico Felliniego, a także np. w „Wieczorze kuglarzy”, „Twarzy”, „Siódmej pieczęci” w reż. Ingmara Bergmana.

Kapitan Chantel DuBois, która chce zdobyć trofeum myśliwskie, głowę lwa Alexa, przywodzi na myśl Cruellę De Mon ze „101 Dalmatyńczyków”. To postać zdecydowanie mniej demoniczna niż Cruella, jakby na miarę naszych czasów.. Chantel jest policjantką (hyclem), urzędniczką ubraną w oficjalny uniform. Jest osobą gotową na wszystko, pozbawioną jakichkolwiek uczuć i refleksji, bez zahamowań dąży do celu. Można potraktować tę postać także jako satyrę na współczesne kobiety, których treścią życia jest wyłącznie praca. Są zadbane, uczesane, umalowane bez względu na okoliczności – nawet w kałuży, po pościgu motocyklowym i serii upadków. Są to osoby funkcjonujące jak cyborgi; niezniszczalne, ślepo zmierzające do wyznaczonego celu, bez serca i uczuć. (Podobna postacią jest np. Katherine Parker w „Pracującej dziewczynie” w reż. Mike’a Nicholsa czy Miranda w „Diabeł ubiera się u Prady” w reż. Davida Frankela). Do tego Chantel jest Francuzką, czyli przedstawicielką narodu, w którym (w powszechnym mniemaniu) kobiety pielęgnują swoją delikatność i kobiecość. Takie kulturowe doposażenie policjantki ma z pewnością cel komediowy.

Chantel śpiewa znany przebój Edith Piaf „Non, je ne regrette rien”, który w jej ustach zyskuje nowy sens – „nie żałuję niczego, nawet złych rzeczy, które zrobiłam” i może stać się hymnem kobiet, które „na wszystko zasługują” (popularne „you deserve it”) i „są tego warte” („you are worth it”).

Samolot pingwinów opuszczających Afrykę i zabierających ze sobą wszystkie kosztowności stylizowany jest na zabawny (trochę złowrogi) pojazd, którym odjeżdżają świeżo poślubieni małżonkowie (dokładnie just hitched – „nowo ochajtani”).

Szaleństwa pingwinów i małp w hotelowym pokoju przy kasynie w Monako (stylizowane na szalone wybryki gwiazd rocka – tu przede wszystkim ekscesy związane z wyrzuceniem telewizora przez okno), oraz stylizacja małpy malującej usta na kolor czerwony (co poniekąd nawiązuje do „logo” zespołu The Rolling Stones) przywodzi na myśl nawiązanie do lidera tej grupy – Micka Jagerra – który zasłynął niechlubnie także z wielu awantur i ekscesów (najczęściej pod wpływem narkotyków lub alkoholu).