„Lot nad kukułczym gniazdem” w reżyserii Milosa Formana to powstała w 1975 roku adaptacja książki Kena Keseya o tym samym tytule. Dzieło Formana – wybitnego czeskiego reżysera filmowego – to dramat psychologiczny, którego akcja rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym. Główny bohater – 38-letni Randall Patrick McMurphy (w tej roli genialny Jack Nicholson) – symuluje chorobę psychiczną, by uniknąć obozu pracy jako kary za popełnione przestępstwa.

McMurphy to bohater, który jest mi najbliższy spośród filmowych postaci buntowników. Postaram się uzasadnić swoje stanowisko.

Pierwszym argumentem wyjaśniającym mój wybór jest to, że główny bohater nie buntował się bez żadnej przyczyny. Nie robił tego w celu zwrócenia na siebie uwagi, dla korzyści czy manifestacji własnych poglądów. Miał poważny powód. Buntował się on w obronie innych pacjentów tego zakładu. Jego sprzeciw pomagał osobom słabym, zastraszonym, które same nie były sobie już w stanie poradzić.

Po drugie, McMurphy buntował się, mimo iż nie miał żadnego wsparcia. Wprawdzie chorzy darzyli go sympatią, ale nie mieli w sobie tyle siły, aby naprawdę wspomóc jego działania. Bohater stanął więc do nierównej walki, sam próbował przeciwstawić się bezdusznemu systemowi szpitala psychiatrycznego, na którego czele stała sadystyczna siostra Ratched (Louise Fletcher).

Kolejnym argumentem, uzasadniającym moje stanowisko, jest to, że swoim zachowaniem, postawą moralną, bohater łamał stereotypy. McMurphy był złodziejem, ciążyły na nim liczne zarzuty, wiele lat spędził w więzieniu. Wydawałoby się więc, że to postać bardzo negatywna, groźna dla otoczenia, zatem trzeba jej unikać. Z drugiej strony mamy lekarzy – ludzi, którzy powinni na pierwszym miejscu w swojej pracy stawiać dobro drugiego człowieka i jego godność. Według powszechnego przekonania lekarze to osoby współczujące i niosące pomoc najbardziej potrzebującym. McMurphy pokazał, że nie zawsze wszystko jest takie, na jakie wygląda. Bohater, mimo swojej kryminalnej przeszłości, dla innych pacjentów szpitala był czuły, cierpliwy, serdeczny. Uczył ich grać w koszykówkę, próbował otworzyć na nowo ich umysły, które przez lata pozostawały ,,uśpione” na skutek podawanych im przez psychiatrów leków uspokajających. Lekarze natomiast wobec pacjentów byli okrutni, bezwzględni, znęcali się nad nimi, poddając ich np. terapii elektrowstrząsowej, rzekomo mającej im pomagać.

Ostatnim argumentem, wyjaśniającym moją sympatię dla tej postaci, są jej dokonania. Bunt bohatera nie był bowiem bezcelowy, nie poszedł na marne. Mimo radykalnych działań personelu, zmierzających do utrzymania wygodnego dla nich porządku na oddziale, nie udało im się zatrzymać rewolucji w sposobie myślenia, jaką zapoczątkował u pacjentów McMurphy. Bohater ten, dzięki swojej wrażliwości i jednocześnie ogromnej charyzmie, zaktywizował biernych dotąd chorych. Tłumaczył im, że nie mogą zgadzać się na takie traktowanie ze strony personelu, że mają prawo do godności, rozrywki, radości, do kierowania własnym życiem. Dzięki jego staraniom Wódz zrozumiał, że musi wziąć życie w swoje ręce i uciekł z zamkniętego zakładu – metafory totalitarnego systemu zniewalającego człowieka, niszczącego jego godność, podmiotowość.

Podsumowując, postać Randalla Patricka McMurphy’ego jest mi najbliższa, bo to bohater wrażliwy, buntownik o skomplikowanej psychice, którego nie da się jednoznacznie ocenić. Mimo częstych wybuchów agresji, ciętego języka i konfliktów z prawem, budzi on wielką sympatię u odbiorcy i jest postacią jak najbardziej pozytywną. Decyduje o tym jego siła, ale nie ta fizyczna. Bunt bohatera był tak skuteczny, bo nie opierał się na sile pięści, ale na sile charakteru, intuicyjnej wierze w humanistyczne wartości, ludzką godność i prawo człowieka do wolności. To w szpitalu psychiatrycznym zaczęła się potężna mentalna rewolucja, której nie zdołały ograniczyć żadne leki psychotropowe, elektrowstrząsy, pasy ani nawet drut kolczasty i grube mury szpitala. Film Formana uświadamia widzom, że nie wolno godzić się ze zniewoleniem i poniżeniem, że w obronie podstawowych wartości etycznych czasem trzeba buntować się, a nawet poświęcić swe osobiste dobro.