Film rozpoczyna scena zabójstwa w piekarni, napis informuje nas, że jesteśmy w Rzymie w 1943 r. Bohater ucieka, zostawiając ślad krwi na ścianie domu, następnie kamera pokazuje nam to samo miejsce współcześnie, mija je kłócąca się para. Zaczepia ich starszy, elegancko ubrany mężczyzna, które nic nie pamięta, twierdzi, że się zgubił. Już pierwsze sceny pokazują możliwe tropy interpretacyjne, czy to film o wojnie, o miłości, o starości, a może film o tajemnicy?

Giovanna, 29 letnia, główna bohaterka filmu, prowadzi ustabilizowane życie: ma męża, dwójkę dzieci, pracę księgowej w firmie drobiarskiej. Wychowana bez rodziców wydaje się bardzo rzeczowa i energiczna. Jej życie biegnie ustalonym trybem. Powtarzane codziennie czynności przeplatają się ze sobą. Giovanna nie jest szczęśliwa. Filippo, jej mąż, ma kiepską, słabo opłacaną pracę, ciężar utrzymania domu i odpowiedzialności za najbliższych spada na barki kobiety, „Zawsze ja muszę odwalać brudną robotę”. Co noc obserwuje przez okno przystojnego Lorenzo, sąsiada mieszkającego naprzeciwko. To czas dla niej, wydaje się jej, że nikt jej nie obserwuje.

Wszystko zmienia, gdy wraz z mężem spotyka, Simone, starszego mężczyznę, który potrafi sobie przypomnieć tylko to imię. Nie jest zadowolona z faktu, że mężczyzna zostaje w jej domu, burzy to bowiem ustalony porządek, poza tym kobieta nie ufa obcemu.

Wyjaśnienie zagadki staruszka staje się dla niej okazją do przyjrzenia się swojemu życiu z dystansem i odkrycia, że utraciła gdzieś po drodze kontakt z własnym sercem i uczuciami. Podczas, gdy staruszek musi odnaleźć wspomnienia dotyczące jego przeszłości, a dokładnie wydarzeń, które rozegrały się w Rzymie jeszcze podczas II wojny światowej, Giovanna musi odnaleźć siebie oraz zadecydować jak ma wyglądać jej dalsze życie.

Film Ozpetka dzieje się w dwóch przestrzeniach czasowych, opowiedzianej chronologicznie historii współczesnej, której towarzyszą retrospekcje wydarzeń z czasów wojny oraz sceny, w których Simone widzi postaci z przeszłości, a których nie widzą towarzyszący mu bohaterowie (scena w kawiarni, rozmowa Simone z matką Sary na ulicy).

Spotkanie Simone, rozmowy z nim, jego pytania zmieniają Giovannę: „Pięknie jest patrzeć jak dojrzewa miłość, która narodziła się z namiętności. Kształtować ją i chronić przed upływem czasu. Ale to nie jest łatwe”. Kluczowa dla relacji Simone i Giovanny jest scena, gdy mężczyzna prosi ją do tańca, ze współczesnego Rzymu trafiają do Rzymu czasu wojny. Bohaterowie się nie zmieniają, jedynie otoczenie i czas. Zabieg ten podkreśla uniwersalne przesłanie filmu, niezależnie od czasu, miejsca, wieku, płci – ludzie pragną bliskości i miłości.

Film Ozpetka wydaje się klasycznym melodramatem, opowieścią przedstawiającą dramatyczne perypetie miłosne bohaterów: miłości homoseksualnej dwóch Żydów w czasach Holokaustu oraz mężatki i matki dwójki dzieci zakochanej w wolnym mężczyźnie. Filmowe melodramaty posługują się schematycznym charakterem przedstawionego świata. Ważna jest muzyka, ilustrująca dramatyzm zdarzeń i potęgująca uczucia widzów. Schemat miłości w melodramacie można opisać zgodnie ze schematem: miłość + przeszkoda nie do pokonania = cierpienie. Melodramat zatem to film o miłości trudnej lub niemożliwej do zrealizowania. Te warunki film Ozpetka spełnia.

Szans na spełnienie nie miała miłość Simone i Davida, ale także miłość Giovanny i Lorenza. David decyduje się ostrzec innych, przede wszystkim ratuje dzieci, nie udaje mu się uratować ukochanego. Giovanna decyduje się na intymne spotkanie z Lorenzo, ale przez okno mieszkania kochanka dostrzega okna swojego domu, widzi męża, dzieci, w pewnym momencie widzi tam również siebie. Tytułowe okna są kluczem do interpretacji filmu.

Są one umownym łącznikiem świata duchowego/wewnętrznego ze światem zewnętrznym/ materialnym. Do pełnego zrozumienia symboliki okna pomocna będzie analiza psychologiczna Carla G. Junga, według której okno, ponieważ pozwala obserwować rzeczywistość z odległej perspektywy, jest metaforą racjonalności. By zachować rozsądek niezbędny jest dystans do chaosu zdarzeń. Jung postrzega okno, także jako symbol przenikania z racji tego, że jest ono otworem, łączącym odmienne przestrzenie.

Okno jest swoistym spoiwem między tym, co realne/racjonalne a tym, co metafizyczne. Za oknem ukrywała i Giovanna i Lorenzo. Ostatecznie kobieta poświęca uczucie na rzecz rodziny, tak jak David poświęcił miłość do Simone, by ratować innych.

Ważnym elementem są w filmie Ozpetka słodycze. Bohaterka dorabia do pensji piekąc ciasta dla zaprzyjaźnionej kawiarni, marzy, by pracować w cukierni. David Veroli okazuje się być słynnym cukiernikiem. Ciasta mogą oznaczać pokusę. W tym przypadku pokusę, by jednak zmienić swoje życie. David pokazuje Giovannie tajniki swojej pracy, przekazuje swoje narzędzia, mówi do bohaterki: „Masz prawo do życia w lepszym świecie, a nie tylko snucia marzeń”, a ta podejmuje trudną decyzję, by mimo ryzyka, braku wsparcia męża, zmienić swoje życie. Zacząć to życie od nowa, ale nie odcinać się od przeszłości. Spogląda w okno dawnego mieszkania Lorenza, widzi tam nowych lokatorów, ale to okno nie jest jej już do niczego potrzebne, nie musi się za nim ukrywać, nie jest już samotna: „Czy wszyscy, którzy odchodzą pozostawiają nam cząstkę swej duszy. Czy to jest właśnie tajemnica pamięci? Jeśli tak, to jest mi lżej, bo wiem, że nigdy nie będę samotna”.

Ferzan Ozpetek urodził się 3 lutego 1959 roku w Stambule. W 1976 roku przeniósł się do Rzymu by studiować historię sztuki i aktorstwo na Uniwersytecie La Sapienza, a także historię sztuki i kostiumologię na Navona Academy. Pracował jako asystent takich twórców jak Maurizio Ponzi, Ricky Tognazzi, Sergio Citti i Francesco Nuti. Jego debiutem reżyserskim był „Hamam – łaźnia turecka”, włosko – hiszpańsko – turecka koprodukcja z 1997 roku, zaprezentowana podczas 50 edycji Festiwalu Filmowego w Cannes. W 1999 roku wyreżyserował „Noc w haremie”. W 2003 stworzył wielokrotnie nagradzane „Okna” (pięć nagród David di Donatello, Kryształowy Globus w Karlowych Warach za najlepszy film i nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej). W 2005 ponownie współpracując z Giannim Romoli stworzył „Święte serce”, a w 2007 roku powstało „Saturno contro. Pod dobrą gwiazdą”. Scenariusz do powstałego w 2010 r. Mine vaganti. „O miłości i makaronach” napisał wspólnie z Ivanem Cotroneo. W 2012 miał premierę film „Magnifica Presenza”.

Pytania

1. Scharakteryzuj cechy stylu filmowego Ferzena Ozpetka na przykładzie filmu „Okna”
2. Wymień cechy melodramatu jako gatunku filmowego.
3. Wyjaśnij, na podstawie filmu, jakie funkcje pełni rodzina w życiu człowieka?
4. Wyjaśnij, dlaczego osoby homoseksualne nie decydują się na ujawnianie swojej orientacji seksualnej?
5. Jaki jest cel i sens ludzkiej egzystencji dla bohaterów filmu „Okna”?
6. Wyjaśnij, jak bohaterowie filmu „Okna” rozumieją pojęcie szczęścia. Co im dawało szczęście?
7. Jaką rolę odgrywa praca w życiu bohaterów filmu „Okna”?
8. Jakie role społeczne pełnią bohaterowie filmu?
9. Przedstaw argumenty w dyskusji, że wierność jest ważniejsza niż prawo do miłości, z perspektywy Giovanny, Filippo i Lorenza.
10. Czym jest pamięć i jaką rolę odgrywa w życiu człowieka i społeczeństwa?