Adresat zajęć: uczniowie szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej/ponadpodstawowej.

Rodzaj zajęć: język polski, koło filmowe, edukacja medialna, wiedza o kulturze.

Cel ogólny zajęć: Przygotowanie uczniów do świadomego uczestnictwa w świecie mediów i współtworzenia multimedialnej komunikacji w internecie oraz uświadomienie odpowiedzialności za publicznie udostępniane treści i podejmowanie działania online.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• jest świadomy zmian językowych we współczesnej polszczyźnie;
• wyszukuje informacje na temat zmian w języku;
• potrafi trafnie i z umiarem stosować zapożyczenia z języka angielskiego;
• rozumie, że internet jest narzędziem komunikacyjnym, które można wykorzystać na różne sposoby;
• potrafi ocenić merytoryczną i etyczną wartość różnego typu publicznych aktywności w internecie;
• analizuje teksty kultury;
• odwołuje się do własnych doświadczeń z środowiska internetu;
• współdziała w grupie, tworząc prezentację;
• występuje przed klasą.

Metody pracy: metoda problemowa, dyskusja kierowana, praca z tekstem kultury.

Formy pracy: praca w grupach, praca indywidualna.

Środki i materiały dydaktyczne: film Tomasza Bagińskiego Smok dostępny w serwisie YouTube oraz screeny z filmu, karty pracy.

Słowa kluczowe: anglicyzmy, dziennikarstwo, social media.

Czas trwania: 2 godziny lekcyjne (w tym projekcja filmu). W liczniejszej klasie można polecić obejrzenie filmu przed zajęciami, aby więcej czasu pozostało na prezentację efektów pracy w grupach.

Przebieg zajęć:

1. Przed przeprowadzeniem zajęć nauczyciel daje uczniom zadanie przygotowawcze (praca w domu). Uczniowie mają uzupełnić słownik anglicyzmów wykorzystywanych we współczesnej polszczyźnie i związanych z internetem. Pod pojęciami podanymi na karcie pracy jest też miejsce, aby dodać do listy kolejne, wybrane przez uczniów. W ostatniej części ćwiczenia uczniowie są proszeni o pisemne sformułowanie wniosków z wykorzystaniem pytań nakierowujących (ZAŁĄCZNIK NR 1).

Przykładowa realizacja ćwiczenia:

Zapożyczenia z języka angielskiego związane z tematyką internetową (współczesny słownik polsko-polski)
słowo	znaczenie
fejm	sława, popularność
hejt	obraźliwy komentarz w internecie
nius/news	wiadomość, informacja
fejk	fałszywa wiadomość
hype [hajp]	szum medialny, coś przesadnie rozreklamowanego
mem	chwytliwy obrazek lub krótki film rozpowszechniany w internecie
wiral/viral	mem szybko rozprzestrzeniający się po sieci
post	wpis na forum w internecie
vlog	wideo blog, rodzaj dziennika wideo publikowanego w sieci
live [lajw]	transmisja na żywo
stream [strim]	rodzaj transmisji na żywo w internecie
czat	rozmowa w internecie w formie krótkich wiadomości tekstowych
lajk	oznaczenie treści w internecie, które lubimy
followers	osoba obserwująca czyjąś publiczną aktywność w sieci
hasztag	etykieta postu, oznaczana znakiem #
trolling	świadome prowokowanie innych użytkowników w internecie (na forach, dyskusjach itp)
Inne słowa, które może przywołać uczeń: clickbait, selfie, youtuber, emoji (emotikona), awatar, social media itp.
Sformułuj wnioski. Możesz odwołać się do pytań pomocniczych: ·     Czy powyższe słowa zadomowiły się języku polskim? Jak wiele z nich ma spolszczoną formę? Jak wiele się odmienia? Jak często ich używamy? Czy można je znaleźć w słowniku języka polskiego? ·     Czy powyższe słowa wzbogacają czy zubażają język? Przyjrzyj się poszczególnym przykładom. Których anglicyzmów możemy używać, w jakich przypadkach powinniśmy ich unikać? ·     Co tak wysoka frekwencja anglicyzmów w terminologii internetowej mówi o języku i jego użytkownikach? Duża liczba zapożyczeń w języku polskim świadczy o potrzebie wprowadzania nowych słów do języka. Przyczyną zmian są najczęściej nowe trendy i zjawiska technologiczne, które docierają do nas zza granicy. Najwięcej innowacji ma swoje źródło w krajach anglojęzycznych, dlatego też doświadczamy zalewu zapożyczeń z języka angielskiego. Zmiany następują tak szybko, że wielu z powyższych słów nie zdążyły jeszcze odnotować słowniki języka polskiego, wiele z nich nie ma spolszczonego zapisu lub nie jest on ujednolicony. Niemal wszystkie zapożyczone słowa dopasowują się do naszej gramatyki i poddają polskiej odmianie. Nie wszystkie są wynikiem potrzeby językowej, niektóre to tylko przejaw mody. Takie słowa jak „mem”, „hejt” czy „lajk” opisują nowe zjawiska, które nie miały swoich nazw w polszczyźnie. Ale już „fejm” i „news” mają swoje odpowiedniki w polszczyźnie w postaci słów „sława” i „wiadomość”. Słowo „followers” można zastąpić z powodzeniem polskim odpowiednikiem „obserwujący”, „streaming” — „transmisją”, „live” — „na żywo”. Niepotrzebne używanie anglicyzmów zamiast polskich słów zubaża język, dlatego użytkownicy w codziennej komunikacji powinni zachować wysoką świadomość tych zmian i pielęgnować mowę ojczystą.

2. Sprawdzenie pracy domowej. Wybrany uczeń odczytuje swoje definicje. Nauczyciel pyta kolejnych uczniów o słowa z listy, których nie znali, których nigdy by nie użyli, których używają codziennie, które są ich ulubione. Jakie słowa dodali do listy? Druga część zadania (wnioski) jest sprawdzana nie poprzez odczytanie notatek, ale w formie dyskusji na temat anglicyzmów we współczesnej polszczyźnie. Uczniowie w wypowiedziach mogą odwoływać się do swoich zapisków.

3. Temat zajęć zostaje zapisany na tablicy i w zeszytach.

4. Projekcja filmu. Przed projekcją nauczyciel prosi, aby uczniowie zwrócili uwagę na występujące w filmie sposoby komunikowania się, w szczególności różne media (internetowe i telewizyjne, prasę). Informuje, że pojęcia, które pojawiły dotąd na lekcji, mogą być pomocne w dalszym toku zajęć.

5. Po obejrzeniu filmu i krótkiej wymianie ogólnych wrażeń z projekcji, nauczyciel powraca do tematu zadanego uczniom. Uczniowie wymieniają rodzaje komunikacji i gatunki komunikatów, przydzielając je do trzech kategorii. Jeśli mają z tym problem, można już na tym etapie wykorzystać materiały pomocnicze do kolejnych zadań (ZAŁĄCZNIK NR 5).

Nośnik komunikatu	Gatunek/forma komunikacji
telewizja	program informacyjny, debata
internet	czat/komunikator internetowy, forum, streaming video/vlog, mem internetowy, sonda internetowa
inne	gazeta (tabloid), plakat

6. Jakie pozytywne i negatywne strony wykorzystania technologii komunikacyjnych widać w filmie? Nauczyciel rysuje na tablicy schemat tabeli. Wyjaśnia, że rozmowa na forum klasy będzie się toczyć na temat konsekwencji publikacji różnych treści w internecie. Zwraca uwagę uczniów, że tabela podzielona jest nie tylko na dobre i złe strony takich działań, ale także należy rozróżnić ogólne spostrzeżenia od konkretnych przykładów z filmu. Dla przykładu może wpisać do tabeli pierwsze obserwacje (np.: ogólną — informowanie o zagrożeniu; konkretny przykład — ostrzeżenia o aktywności Smoka). Jedna osoba zostaje wybrana sekretarzem, którego zadaniem będzie zapisywanie spostrzeżeń poczynionych przez innych uczniów we właściwym miejscu na tablicy. Reszta klasy prowadzi dyskusję na podany temat. Uczniowie zapisują notatkę w zeszytach.

Przykładowe wypełnienie tabeli przez uczniów:

Działania medialne i ich konsekwencje
Pożytki z szybkiego i nieograniczonego obiegu informacji	Negatywne skutki szybkiego i nieograniczonego obiegu informacji
informowanie o zagrożeniu, motywowanie do działań przeciw złu, piętnowanie niewłaściwych zachowań.	rozsiewanie paniki, rozprzestrzenianie negatywnych postaw, ludzkie dramaty jako źródło rozrywki.
Przykłady
powstanie grupy sprzeciwu wobec Smoka, ostrzeżenia o aktywności Smoka w okolicy, informacje o korupcji w policji, aresztowanie skorumpowanego policjanta.	powstanie grupy fanów Smoka, Smok działa dla zdobycia sławy, popularność zachęca go do dalszych przestępstw, żal i gniew Janka na niesmaczne żarty w Internecie pod adresem Oli.

7. Praca zespołowa. Nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy. Celem jest przedyskutowanie podanych zagadnień i zespołowe przygotowanie krótkiej prezentacji (ZAŁĄCZNIKI NR 2, 3, 4). Grupy mają do opracowania jeden z trzech tematów:

• stolik I: Nieświeży oddech Smoka — Jakie wymagania powinniśmy stawiać dziennikarzom?
• stolik II: Smok jest COOL — Dlaczego zło jest medialne?
• stolik III: Wąsy uchronią cię przed Smokiem — Czy informacja może być bronią przeciw złu?

Pomocą przy opracowaniu tematów są materiały z pracy domowej, notatki zrobione na lekcji oraz screeny z filmu Smok (ZAŁĄCZNIK NR 5), które nauczyciel rozdaje uczniom. Jeśli pozwalają na to warunki, uczniowie mogą też korzystać z telefonów lub tabletów, aby obejrzeć ponownie wybrane fragmenty filmu potrzebne do analizy. Nauczyciel może jeszcze raz pokazać film lub jego fragmenty, ukierunkowując uczniów na zadany im temat. Opcjonalnie, podczas pracy zespołów można puścić film bez dźwięku, ale z polskimi napisami.

8. Uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy. Każdą część zadania musi zreferować inny członek zespołu. Pojedyncze wystąpienie ucznia trwa około 2 minuty. Zespół na całą prezentację ma około 6 minut. Po prezentacji jest czas na pytania do ekspertów, zadają je chętni uczniowie z innych grup lub osoby wcześniej wyznaczone przez nauczyciela. Pytania dotyczą wysłuchanej przed chwilą prezentacji. Reprezentanci zespołu eksperckiego odpowiadają na pytania. Nauczyciel ocenia uczniów zaangażowanych w pracę na lekcji.

9. Podsumowanie zajęć. Nauczyciel przypomina, że przy okazji pracy z filmem Tomasza Bagińskiego na lekcji poruszane były tematy odpowiedzialności osób wypowiadających się i publikujących w przestrzeni publicznej: od dbałości o język ojczysty po kwestie moralnej powinności i odpowiedzialności. Zwraca uwagę, że dziś w internecie wszyscy jesteśmy nie tylko odbiorcami, ale też nadawcami i przekaźnikami komunikatów. Dlatego tak ważna jest świadomość, jakie konsekwencje mogą przynieść nawet tak drobne działania jak lajkowanie, udostępnianie, komentowanie. Warto też pilnować tych, którzy publikują treści dla szerokiego audytorium i reagować w razie rozpoznania niewłaściwych postaw.

Praca domowa:

1. Dla uczniów gimnazjum i uczniów klas VII–VIII szkoły podstawowej:

A gdyby szewczyk Dratewka miał dostęp do internetu? Siedziałby na Messengerze czy projektował nowe aplikacje? Przedstaw historię bohatera legendy w świecie nowych mediów.  Dowolna forma (opowiadanie, wpis na blogu, itp.), 200–400 słów.

2. Dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej/ponadpodstawowej:

Prześledź aktywność wybranego profilu publicznego na Facebooku, bloga, forum internetowego. Scharakteryzuj postawy aktywnych na stronie internautów i prowadzącego profil/administratora, odwołując się do spostrzeżeń z lekcji. Forma: raport, rozbudowana notatka, 200–400 słów.

ZAŁĄCZNIK NR 1

Uzupełnij tabelę, wpisując obok każdego słowa jego znaczenie. Możesz też dopisać własne propozycje słów i zwrotów zaczerpniętych z języka angielskiego, a związanych z nowymi technologiami. Sformułuj wnioski z pracy nad słownikiem, pomogą ci w tym pytania umieszczone w drugiej części tabeli.

Zapożyczenia z języka angielskiego związane z tematyką internetową (współczesny słownik polsko-polski)
słowo	znaczenie
fejm
hejt
nius / news
fejk
hype [hajp]
mem
wiral / viral
post
vlog
live [lajw]
stream [strim]
czat
lajk
followers
hasztag
trolling
…………….
……………..
Sformułuj wnioski. Możesz odwołać się do pytań pomocniczych: ·     Czy powyższe słowa zadomowiły się języku polskim? Jak wiele z nich ma spolszczoną formę? Jak wiele się odmienia? Jak często ich używamy? Czy można je znaleźć w słowniku języka polskiego? ·     Czy powyższe słowa wzbogacają czy zubażają język polski? Przyjrzyj się poszczególnym przykładom. Których anglicyzmów możemy używać, w jakich przypadkach powinniśmy ich unikać? ·     Co taka wysoka frekwencja anglicyzmów w terminologii internetowej mówi o języku i jego użytkownikach? …………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………

ZAŁĄCZNIK NR 2

Stolik I: Nieświeży oddech Smoka

Wysłuchajcie uważnie instrukcji nauczyciela i przeczytajcie całe polecenie. Najbliższe 10 minut poświęcicie na analizę poniższego zagadnienia i przygotowanie krótkiej prezentacji.

Pytanie do dyskusji: Jakie wymagania powinniśmy stawiać dziennikarzom?

Nad czym warto się zastanowić: Po pokonaniu Smoka uwolnienie porwanych dziewczyn odbyło się w blasku fleszy. Żądni sensacji dziennikarze nie potrafili stanąć na wysokości zadania. Jeden z nich dopytywał, czy Smok miał nieświeży oddech. Tego chcą się dowiedzieć czytelnicy i widzowie. Czy tak powinno wyglądać wartościowe dziennikarstwo? Jak poprawić standardy pracy dziennikarzy?

W efekcie waszej pracy powinna powstać około 6-minutowa prezentacja, składająca się z trzech części:

• wprowadzenie i odwołanie do wybranych przykładów z filmu Tomasza Bagińskiego (około 2 min);
• opis sytuacji w naszym współczesnym świecie, może być ogólny, ale mile widziane odniesienia do konkretnych przykładów (około 2 min);
• wnioski, płynące z poczynionych spostrzeżeń, odpowiedź na postawione pytania (około 2 min).

Najpierw wspólnie przedyskutujcie temat. Wykorzystajcie film Tomasza Bagińskiego, screeny z filmu pomogą wam przyjrzeć się komunikatom pojawiającym się na ekranie. Przypomnijcie sobie własne doświadczenia związane z internetem, mass mediami, social mediami. Poszukajcie odpowiedzi na wszystkie pytania z polecenia.

Podzielcie się obowiązkami. Prezentacje powinna być wygłoszona przez trzy osoby — każda jej część przez innego członka zespołu.

ZAŁĄCZNIK NR 3

Stolik II: Smok jest COOL

Wysłuchajcie uważnie instrukcji nauczyciela i przeczytajcie całe polecenie. Najbliższe 10 minut poświęcicie na analizę poniższego zagadnienia i przygotowanie krótkiej prezentacji.

Pytanie do dyskusji: Dlaczego zło jest medialne?

Nad czym warto się zastanowić: Smok w swoim pełnym przepychu mieszkaniu więzi uprowadzone dziewczyny i urządza sobie ich kosztem zabawę. Transmisja na żywo z tego wydarzenia cieszy się niezwykłą popularnością, głosy krytyki w świecie wirtualnym są nieliczne. Dlaczego internet tak łatwo oswaja i banalizuje zło? Jak powinniśmy się zachować wobec tego zjawiska?

W efekcie waszej pracy powinna powstać około 6-minutowa prezentacja, składająca się z trzech części:

• wprowadzenie i odwołanie do wybranych przykładów z filmu Tomasza Bagińskiego (około 2 min);
• opis sytuacji w naszym współczesnym świecie, może być ogólny, ale mile widziane odniesienia do konkretnych przykładów (około 2 min);
• wnioski, płynące z poczynionych spostrzeżeń, odpowiedź na postawione pytania (około 2 min).

Najpierw wspólnie przedyskutujcie temat. Wykorzystajcie film Tomasza Bagińskiego, screeny z filmu pomogą wam przyjrzeć się komunikatom pojawiającym się na ekranie. Przypomnijcie sobie własne doświadczenia związane z internetem, mass mediami, social mediami. Poszukajcie odpowiedzi na wszystkie pytania z polecenia.

Podzielcie się obowiązkami. Prezentacje powinna być wygłoszona przez trzy osoby — każda jej część przez innego członka zespołu.

ZAŁĄCZNIK NR 4

Stolik III: Wąsy uchronią cię przed Smokiem

Wysłuchajcie uważnie instrukcji nauczyciela i przeczytajcie całe polecenie. Najbliższe 10 minut poświęcicie na analizę poniższego zagadnienia i przygotowanie krótkiej prezentacji.

Pytanie do dyskusji: Czy informacja może być bronią przeciw złu?

Nad czym warto się zastanowić: Telewizja Polo Canal informuje, że jednym ze sposobów na zmniejszenie ryzyka porwania przez Smoka jest przyprawienie sobie sztucznych wąsów. Obrazek dziewczyny z wąsami staje się wiralem. Może się wydawać, że łatwy dostęp do informacji będzie lekiem na zło. Czy nie pokładamy jednak zbyt dużej ufności w informacjach, które do nas trafiają? Co powinniśmy zrobić, aby informacja okazała się naprawdę pomocna?

W efekcie waszej pracy powinna powstać około 6-minutowa prezentacja, składająca się z trzech części:

• wprowadzenie i odwołanie do wybranych przykładów z filmu Tomasza Bagińskiego (około 2 min);
• opis sytuacji w naszym współczesnym świecie, może być ogólny, ale mile widziane odniesienia do konkretnych przykładów (około 2 min);
• wnioski, płynące z poczynionych spostrzeżeń, odpowiedź na postawione pytania (około 2 min).

Najpierw wspólnie przedyskutujcie temat. Przeczytajcie kilkukrotnie główne pytanie do dyskusji i część „Nad czym warto się zastanowić”. Wykorzystajcie film Tomasza Bagińskiego, screeny z filmu pomogą wam przyjrzeć się komunikatom pojawiającym się na ekranie. Przypomnijcie sobie własne doświadczenia związane z internetem, mass mediami, social mediami. Poszukajcie odpowiedzi na wszystkie pytania z polecenia.

Podzielcie się obowiązkami. Prezentacje powinna być wygłoszona przez trzy osoby – każda jej część przez innego członka zespołu.

ZAŁĄCZNIK NR 5

Zbiór screenów z filmu Smok (skopiowanych przez autora scenariusza):